کد خبر: ۱۰۲۰۵۰
تاریخ انتشار: ۰۷ شهريور ۱۳۹۴ - ۱۲:۱۶
printنسخه چاپی
sendارسال به دوستان
تعداد بازدید: ۴۳۳

بي‌اعتمادي به انتخابات در جامعه از بين رفته

 سیدمحمود حسینی را باید ازمدیران قدیمی دوران اصلاحات دانست. وی انتخابات مختلف در دوره‌های تاریخی جمهوری اسلامی را هرکدام از منظری، دارای مرکزیت توجه و ویژگی خاصی می‌داند. محور گفت‌وگوهایش تحلیل مختصات انتخابات درکشور وبه خصوص انتخابات مجلس آتی و نقش جبهه اصلاح‌طلب در آن است. سیدمحمود حسینی، فعال و صاحب نظر سیاسی است که در دولت‌هاي هفتم و هشتم ، در استانداری‌های اصفهان وسیستان و بلوچستان حکمرانی محلی را تجربه کرده است. وي هم اکنون مدیر توسعه منابع انسانی شرکت ملی گاز ایران است. حسيني در دوران مبارزه انقلاب نیز در زادگاهش اصفهان به مبارزه و فعالیت سیاسی پرداخت.

از آنجا که حسینی سابقه برگزاری انتخابات مجلس را تجربه کرده، قانون با وی در مورد انتخابات آتی در پایان سال جاری به گفت‌وگو نشسته است:

 رابطه اصلاح طلبان به عنوان یک جریان سیاسی و انتخابات را چگونه می‌بینید؟

در کشور ما، انتخابات همیشه نبض جامعه را نشان می‌داده و مردم و نیروهای سیاسی پیام خود را از آن طریق به حاکمان ارسال کرده و با آنها گفت‌وگو کرده‌اند. انتخابات هرچقدر هم که بسته باشد، جریان‌های درون نظام باید از هر روزنه‌ای در آن برای عمل سیاسی استفاده کنند. قطعا جریان اصلاح طلب، معتقد به فعالیت در چارچوب قانون اساسی است و یکی از ابزارهای پیش بینی شده مشارکت سیاسی، انتخابات است. باید گفت که نهاد انتخابات در جمهوری اسلامی، باوجود فراز و نشیب‌ها، مشارکت‌های بعضا کم در برخی برهه‌ها، عدم استقبال مقطعی و شرایط متفاوت آن، نسبت به آغازش یک سیر صعودی را طی کرده است. این سیر هم در رفتار سیاسی- مدنی و هم منش انتخاباتی مردم مشهود است. به واقع، هرگاه موانع انتخاباتی حذف و یا کم شدهاند، گرایش اصلاح طلبانه مردم فرصت ظهور یافته است. در انتخاباتی که فضا باز بوده اصلاح طلبان پیروز بوده‌اند، مگر آنکه خودشان با سیاست‌های اشتباه انتخاباتی این امکان را از خودشان سلب کرده باشند. دلیل این جنبش هم، وجود یک گرایش غالب اصلاح طلبانه در دل جامعه است.

  دوره‌های مختلف انتخاباتی در تاریخ كشورراچگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

در دوران ابتدایی انقلاب، انتخابات در فضای باز از لحاظ مشارکت سلیقه‌های مختلف برگزار شد. مثلا در انتخابات خبرگان قانون اساسی طیفی از حقوقدانان و شخصیت‌های غیرمعمم نیز در جایگاه کاندیدا و منتخب حاضر شدند. یا مثلا در نخستین انتخابات ریاست جمهوری، تایید صلاحیت‌ها نسبت به دوره‌های بعد خوب و قابل قبول بود و در یک فضای رقابتی آقای بنی صدر هم توانست رای نخست را بیاورد. بعد از وقایع هفتم تیر و کنار گذاشته شدن و فرار بنی صدر، امام اجازه کاندیداتوری به روحانیون نداد، در نتيجه آقای رجایی رئیس جمهور شد. پس از آن با پیگیری‌های افرادی چون هاشمی رفسنجانی، امام با تغییر نظرش، اجازه ورود روحانیون به رقابت را دادند که در نتیجه آیت ا... خامنه‌ای رئیس جمهور شد. درچندین دوره مردم بیشتر به صورت تکلیفی-مذهبی در انتخابات شرکت می‌کردند، لذا به صورت کلی در روند انتخابات می‌شد حدس زد که نتیجه انتخابات چیست. اما اولین انتخابات رقابتی کشور، انتخابات هفتم ریاست جمهوری در دوم خرداد ۷۶ بود که با بالاترین نرخ مشارکت در انتخابات مواجه شدیم. درباره غیرمترقبه بودن نتیجه آن انتخابات، از آقای دکترحبیبی نقل می‌کنند که «داماد دم حجله عوض شد»؛ یعنی کسی تا لحظات آخر فکر نمی‌کرد که آقای خاتمی رای بیاورد. انتخاب دور دوم ریاست جمهوری آقای خاتمی هم همراه با تحولاتی بود؛ با آنکه ۱۰ نفر در کنار خاتمی رقابت کردند، رای وی حتی از دوره اول هم بیشتر شد. اینها نشان می‌داد که جامعه ایران خاصیت تحول طلبانه دارد و در حال تغییر است. به خصوص در استان‌هایی که قومیتی بودند، رای بالاتری به اصلاح طلبان داده شد؛ در مناطقی مثل کردستان، گلستان، سیستان و بلوچستان. کلا پس از خرداد ۷۶، میزان مشارکت مردم در انتخابات صعود کرد و میزان مشارکت قابل توجه بوده است.

  در انتخابات مجلس ادوار مختلف، چه نقاط عطفی وجود داشت؟

در انتخابات اول مجلس، فضای بازی وجود داشت. افراد زیادی نظیر ملی-مذهبی‌ها ازتهران وشهرستانها نامزد شدند و بعضا رای آوردند، اماپس ازوقایع جنگ، انتخابات مجلس دوم بیشتر درچارچوب فضای سنتی برگزار شد. در مجلس سوم، انشعاب روحانیون مبارز و روحانیت مبارز بود که تحولی در فضای انتخابات ایجاد کرد که نهایتا جریان چپ و روحانیون مبارز رأی غالب را آوردند. در مجلس چهارم، برای اولین بار ردصلاحیتها علیه نیروهای انقلابي به کار گرفته شد و فضای تبلیغی علیه جریان خط امام دامن زده شد؛ بدین ترتیب جریان راست نظام رای غالب را آورد، اما از مجلس پنجم تحولی درانتخابات و سیر کلی فضای کشور ایجاد شد؛ این تحول از اصفهان وشهرهای بزرگ ایجاد شد. در این شهرستان که غالبا بنا به عادت، افراد سنتی رای می‌آوردند، این بار رویکردهای نو، ظاهر آراسته وتفکرات مدرن مورداقبال مردم واقع‌شده و وارد مجلس شدند. این اتفاق مشابه در شهرهای بزرگ کشور نشان داد که درزیرپوست جامعه اتفاقاتی در حال وقوع است. درشهرهای بزرگ تغییر حس شد، مثلادرتهران هم در آرایش سیاسی «کارگزاران سازندگی» متولدشد. انتخابات مجلس ششم نقطه عطفش این بود که حداقل رد صلاحیت در آن صورت گرفت، ولی بعدها آقای جنتی، دبیر شورای نگهبان از رویکرد این نهاد در آن انتخابات بارها ابراز پشیمانی کرد. دلیل تفاوت این انتخابات هم پیدایش جنبش اصلاح طلبی درجامعه بود که توانست اکثریت کرسی‌های مجلس رابه دست آورد؛ این مجلس بعدهادیگرتکرارنشد. اماازدوره بعد، دوباره ردصلاحیت هاآغاز شدندو آن پشیمانی اظهار شده شورای نگهبان خود را نشان داد. پس از آن هم انتخابات فراز و نشیب زیادي داشت وبه نیروهای منتقد اجازه داده نشد که وارد رقابت شوند، حتی اجازه شکل‌گیری یک اقلیت قوی درمجلس نیز داده نشد. درمجلس هشتم، همان اکثریت همراه با دولت وي غالب شدند و اختیارات زیادی به احمدی‌نژاد دادند. نهایتا در انتخابات نهم مجلس، یأس واعتراض موجود در جامعه با هم در آمیخت و عدم مشارکت فعال اصلاح‌طلبان را درپی داشت. در نتيجه مجلسی ایجاد شد که می‌توان گفت ضعیف‌ترین مجلسی بود که در طول ادوار شکل گرفت.

  كدام اشتباه‌مسبب شكست اصلاح‌طلبان درانتخابات شوراهای شهر شد؟

در واقع شکست این جریان، ناشی از عدم انسجام داخلی در جریان اصلاح طلب به واسطه اعتماد بالای گروه‌های مختلف اصلاحات به رای آوری بود. اعلام شد آن انتخابات صحنه یک «وزن کشی» سیاسی است. همین اشتباه را اصلاح طلبان بعدا در سال ۸۴ تکرار کردند. متاسفانه آنها نشان دادندکه از تجربه شکست قبلی خود درس نگرفته‌اند. مشابه این اشتباه رادرترکیه، اخیراحزب «عدالت و توسعه» کرده است.

  در انتخابات پیش رو و مجلس دهم چه نقطه عطف و برجسته‌اي به لحاظ سیاسی وجود دارد؟

درانتخابات پیش روهم قرار است ازدستاورد تجربه انتخابات ۹۲ بهره گیری شود و همان وحدت و استراتژی ادامه داشته باشد. موفقیت دولت در مذاکرات هسته‌ای و برقراری تعامل با جهان نیز آرامشی در بین مردم به وجود آورده و اعتماد به دولت را افزایش داده که در حضور مردم در انتخابات وکیفیت رای آنها اثرزیادی خواهد داشت. در یک رقابت عادی و سالم نتیجه انتخابات ادامه نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در سال ۹۲ است وعقلا یعنی اصلاح طلبان ومعتدلین اکثریت مجلس را تشکیل خواهندداد. اگر تیغ نظارت استصوابی از کندی نیفتد از نظر آرایش سیاسی وازنظر نسبت اکثریت واقلیت، مجلسی شبیه مجلس پنجم، شکل خواهد گرفت ونقش اصلاح طلبان درمجلس تعیین کننده خواهد بود. زیرا در عمل اوضاع مطابق میل و اراده سیاست نظارت استصوابی پیش نخواهد رفت ونمی توانندهمه داوطلبین را رد صلاحیت کنند. به ویژه اينكه اصولگرایان دیگر قوت وانسجام قبلی را ندارند. ضمن اینکه اصولگرایانی که به مجلس راه می‌یابنداکثرا از افراد روشن بین خواهند بود. درمجموع مجلس بعدی از مجلس هفتم، هشتم ونهم به نحو قابل ملاحظه‌ای بهتر خواهد بود.

  آرایش جدید سیاسی در کشور به خصوص پس از انتخابات 92 چگونه بر رقابت انتخاباتی امسال تاثیر می‌گذارد؟

بعد از آن حوادث، دوقطبی اصولگرا-اصلاح طلب به معنا و مرزهای سابق دیگر وجود ندارد. آگاهی و عقلانیت افزایش یافته است. جریان اصولگرایان روشن بین مرز خود را از اصولگرایان تندرو جدا کرده‌اند. در جامعه تحولاتی اتفاق افتاده است. یکی از آنها اینکه دیگر جریان اصولگرایی مثل قبل مطیع و گوش به فرمان بزرگان خود نیست. مثلا اگر بعضی گمان می‌کنند آقایانی مثل یزدی و مصباح یزدی می‌توانند اجماع درست کنند، چنین امری رخ نخواهد داد. دیگر اینکه، فرزندان و نسل جدید اصولگرایان، خود رفتار متفاوتی از پیشینیان ارائه خواهند داد.

  دولت چقدر اهميت موفقيت گروه‌هاي همسو را در انتخابات آتي حس كرده‌است؟

به نظرم دولت روحانی، در حال ارتکاب همان اشتباهی است که دولت دوم خاتمی کرد و شکست درانتخابات دوم شوراها حاصل آن بود. آن اشتباه هم بی‌توجهی به پایگاه اجتماعی و سبد رای بود. دولت روحانی این اشتباه را تکرار می‌کند. با این تفاوت که اصلاح طلبان رسانه، تشکیلات، جامعه مدنی و احزاب را داشتند، اما از به کارگیری آن غافل بودنداما دولت روحانی هیچ کدام از اینها را ندارد. به علاوه، دولت انسجام لازم برای مهیا کردن فضای آزاد در انتخابات را نداشته و نيز سیاستی برای جلوگیری از رد صلاحیت‌های غیرمنطقی و ناعادلانه ندارد.

  عملکرد و تاثیر رسانه‌ای دولت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دولت به خصوص از نظر رسانه‌ای دست پایین را داردودرحالی که رقبایش دررسانه‌ها، نه ازلحاظ محتوا، بلکه ازلحاظ حضور تاثیر بیشتری دارندوحتی در شبکه‌های مجازی نقش پررنگی بازی می‌کننددولت توجهی به این حوزه نداردوغافل است.

  مواضع خود آقای روحانی در حوزه سیاسی و انتخابات از نظر اصلاح‌طلبان چگونه است؟

البته خود آقای روحانی مواضع صریح، شفاف و شجاعانه‌ای دارد و دیده‌ایم که صریحا تذکر داده نهادهای حکومتی اعم از نظامیان و دیگر نهادها حق دخالت و اظهار حمایت در انتخابات را ندارند، اینها مواضع خوبی است. اما متاسفانه ضمانت اجرایی آن در بدنه دولت و به خصوص وزارت کشور متصور نیست. با این حال، با توجه به وجود جنبش اجتماعی اصلاح طلب در بطن جامعه که ادامه جنبش دوم خرداد و انتخابات سال ۹۲ است، اگر نظرات ایشان از طریق وزارت کشور و فرمانداری‌ها به عنوان مجری انتخابات محقق شود، مجلس آینده ترکیب بهتر و قوی تری خواهد داشت.

  با توجه به محلی بودن انتخابات مجلس، نقش استانداران و فرمانداران در آن پررنگ است. نگرانی اصلاح‌طلبان از ردصلاحیت‌های احتمالی در هیات‌های اجرایی نزدیک به اصولگرایان زیاد است. این نگرانی چقدر بجاست؟

آقای روحانی در سیاست داخلی، تاکنون کمتر اعمال مدیریت کرده و بیشتر به سیاست خارجی پرداخته است. دولت در واقع سیاست داخلی را در خدمت سیاست خارجی قرار داده، با این دست فرمانی که دولت از ابتدا داشته و در انتخاب استانداران و فرمانداران بیشتر تامین نظر نمایندگان وائمه جمعه راملاک قرار داده است بسیاری از استانداران و فرمانداران، که نمايندگان رئيس‌جمهور در استان‌ها وشهرستان‌ها هستند، همسو با سیاست‌های دولت حرکت نمیکنند. مضاف بر اینکه تجربه تیم اجرایی دولت هم زیاد نیست که بتواند هیات‌های اجرایی را طوری انتخاب کند که بیطرف باشند، لذا این نگرانی وجود دارد و بحق است. اما شرایط جامعه هم به گونه‌ای نیست که انتخابات شکل غیرقابل اعتمادی بگیرد، لذا انتخابات ولو با درصدی افت در کیفیت، اما به صورت قابل قبول برگزار خواهد شد.

  در استان‌ها امکان ائتلاف اصلاحات را با توجه به شکل گیری شوراهای اصلاح طلبان چقدر می‌دانید؟

در جامعه ماحزب به معنی مستحکم و قوی وجودنداردلذانمی توان انتظار انسجام قوی داشت، اما به نظر می‌رسد یک انسجام نسبی شکل بگیرد. محوریت آقای خاتمی وشورای مشورتی ایشان درهماهنگی بین اصلاح طلبان کارساز بوده و یک فرصت برای کشور واصلاحات است. اگرما یک انسجام ووحدت رویه در معرفی کاندیداها در استان‌ها داشته باشیم به صورتی که ۶۰ الی ۷۰ درصد وحدت ایجاد شود، قابل قبول و قرین موفقیت خواهد بود.

  درمناطق قومیتی امکان پیروزی وائتلاف اصلاح طلبان چگونه است؟

دراين مناطق چون وحدت قومی برقرار است، ایجادانسجام اصلاح طلبانه سخت نیست. زیرااقوام به این نتیجه رسیده‌اندکه سیاست اصلاحات رفع تبعیض قومی-مذهبی است. تجربه نشان داده درصورتی که سیاست جامع وعادلانه جاری باشد، اقوام مایل اندوحدت قومی خودرادرجهت وحدت ملی سوق دهند؛ مثلادرسیستان و بلوچستان تجربه داشتیم که درانتخابات شوراها جایی که ۹ نفر از بلوچ‌ها می‌توانستند عضو شورا شوند، باعقلانیت، درلیست موردحمایت خودهمه را ازیک قوم قرار ندادند، بلکه سهم اقوام دیگر را نادیده نگرفتند.

  محرك اصلي ائتلاف را ميان اصلاح‌طلبان چه ميدانيد؟

ائتلاف حول محور شخصیت‌های مقبول، منافاتی با کارکرد حزبی ندارد، به ویژه که نظام حزبی ما کامل نیست. تجربه‌ای که تا الان شکل گرفته نشان می‌دهد در خود استان‌ها، علاقه‌مندی به همگرایی وجود دارد و بیشتر هم شورای مشورتی آقای خاتمی مورد توجه قرار گرفته است. ازگروه‌های دیگر هم خواسته شده در همین قالب پیش بروند. درنهایت فکر می‌کنم بایک تلورانس، عملکردوتدبیر اصلاح طلبان حول محور مشاوران آقای خاتمی وخودوی شکل می‌گیرد. دراستان‌ها هم ميداني به جریانات فرعی دیگر داده نشده است.

  شكل‌گيري احزاب جديد اصلاح‌طلب چه تحولي روي فضاي سياسي خواهد داشت؟

موافقت اصولی وزارت کشور با تاسیس حزب اصلاح طلب اتحاد ملت ایران از یک سو و ورود محکم اصلاح طلبان شناخته شده به این حزب از سوی دیگر، نشانه درک متقابل نظام و نیز نخبگان اصلاح‌طلب از شرایط جدید است. نظام و دولت باپذیرش ضرورت میدان دادن و ایجاد فضا برای این فعالین سیاسی، بن بستهای قبلی را تا حدودی شکست و اصلاح طلبانی که می‌خواستند فعالیت سیاسی و مدنی خود را درچارچوب آرمان‌های انقلاب و قانون اساسی خصوصا فصل سوم آن و قوانین و اصول حاکم بر کشور ادامه دهند، این فرصت را قدر دانستندوازآن استقبال کردند. اگرچه اصولگرایان خصوصا جریان تندرو  از این رویداد استقبال نکردند و سعی کردندبه نظام پیام منفی و نگران کننده دهند، اماعقلانیت دولت و اصلاح‌طلبان مانع از این تحریک خواهد شد. بالاخره اصولگرایان رقیب دوست ندارندومی خواهند میدان خالی و بیرقیب باشدتاجولان دهند. به نظرم ورودحزب اتحاد ملت یک خلأ محسوس را در عرصه سیاسی کشور پر کرد و در آرایش سیاسی کشور موثر است. اما نباید انتظار داشت که درانتخابات آینده همه معادلات را به هم بزند، ضمن اینکه خودحزب هم نمیخواهدحزب فصلی باشدکه فقط در انتخابات فعال باشد