تصاویر : قلیان کشی از کوخ تا کاخ قجری!

 آن هم پرهيز كردند. ناصرالدين شاه ابتدا از پذيرش حكم ميرزاي شيرازي، امتناع مي‌كرد. اما تأثير اين فتوا آنچنان بود كه شاه قاجار هم در حرمسراي خود جرأت نمي‌كرد قليان بکشد.
 
نهضت تنباکو با فشار علما آنقدر ابعاد عمیقی پیدا کرد که ناصرالدین شاه از بیم تاج و تخت تسلیم شد و دستور داد همه جا اعلام کنند حكم ميرزا را پذيرفته و معاهده توتون و تنباكو را لغو می کند.
 
این نهضت از این جهت که اولین رویارویی های مردم و علما با شاه و استعمار بود و با پیروزی به پایان رسید دارای اهمیت است اما خود گویای رواج داشتن استعمال تنباکو و قلیان در عصر قاجار است.  
 
مورخان می گویند در عصر قاجار قلیان آنقدر اهمیت داشته که مردم هیچ مجلس و میهمانی ای اعم از روضه خوانی، مجلس فاتحه، عزا، شیرینی خوردن، خواستگاری، بله بوران، مجالس عقد و عروسی و شب نشینی را بدون آن برگزار نمی کردند.
 
در این میان قلیان کشیدن که کاری اعیانی به حساب می آمده آدابی نیز برای خود پیدا می کند و بیشتر در جامعه ایرانی نفوذ می‌کند مثل اینکه اگر در میهمانی نخستین قلیان به میهمان تعارف شود دلیل بر خوشامدگویی صاحب پذیرایی به آن فرد و اگر قلیان دوم و سوم به طرف پیشکش شود معنای خداحافظی است.
 
از سوی دیگر قلیان درکنار نفوذی که در جامعه عصر قاجار به عنوان وسیله ای رایج در دست مردم می‌یابد ابعاد زیبایی شناسی نیز پیدا می کند و کنده کاری بر روی بدنه و نقش و نگارهای روی کوزه آن قلیان را به شیء زینتی نیز تبدیل می کند. عکس های زیر از عبدالله قاجار، آنتوان سوریوگین و چند عکاس ناشناس در عین آنکه جایگاه قلیان در جامعه عصر قاجار را بیشتر نشان می‌دهد بعضا این وجه زیبایی شناسی و دکوری را نیز به تصویر می کشد. در این عکس ها قلیان از دربار گرفته تا کوچه و خیابان و اندرونی در دست شاهان و درباریان گرفته تا مردم عادی و زن و مرد دیده می‌شود؛ در کنار آن عکس‌های آتلیه ای نیز وجود دارد که در آن قلیان به عنوان وسیله ای زینتی و دکوری حضور دارد. تصاویر از فرادید.