نسخه چاپی
ارسال به دوستان
شانتاژ ترامپیون عليه برجام
تمديد تحريم‌هاي 10 ساله ايران، موسوم به ايسا در اول دسامبر 2016 با تأييد اکثريت قاطع نمايندگان مجلس سنا، مسئله نقض توافق برجام و امکان بازبيني اين توافق بين‌المللي را مطرح کرد.
تمديد تحريم‌هاي 10 ساله ايران، موسوم به ايسا در اول دسامبر 2016 با تأييد اکثريت قاطع نمايندگان مجلس سنا، مسئله نقض توافق برجام و امکان بازبيني اين توافق بين‌المللي را مطرح کرد؛ همچنين، سخنان رکس تيلرسون، وزير امورخارجه پيشنهادي ترامپ در روز چهارشنبه هفته گذشته، در‌برابر سناتورهاي آمريکايي مبني‌بر تلاش براي نظارت کامل بر برنامه‌هاي هسته‌اي ايران و لزوم بازبيني در برجام، واکنش شديد مقامات ايراني را درپي داشته است.
در اولين واکنش‌ها، مرتضي سرمدي، قائم‌مقام وزير امورخارجه ايران، در گفت‌وگو با خبرنگاران درباره اظهارات رکس تيلرسون درمورد بازبيني برجام، پس از سر کار آمدن دولت جديد اين کشور تأکيد کرد: اين ديدگاه از هيچ نوع حمايت و مشروعيت بين‌المللي برخوردار نيست. سرمدي افزود: برجام، توافق بين ايران و 6 کشور بوده و مجموعه اتحاديه اروپا و سازمان ملل هم اين توافق را مورد تأييد قرار داده‌اند؛ بنابراين مطرح‌کردن موضوع بازبيني آن از سوي برخي شخصيت‌ها و مقامات آمريکايي بي‌فايده است. او تأکيد کرد: کساني که در آمريکا بر سر قدرت خواهند آمد، هيچ چاره‌اي جز کنار آمدن با واقعيت‌ها ندارند و تلاششان را بر اجراي هر چه بهتر، صحيح‌تر و سريع‌تر برجام متمرکز خواهند کرد.
همچنين، مجيد تخت‌روانچي، معاون اروپا و آمريکاي وزير امورخارجه ايران هم تأکيد کرد: جمهوري‌اسلامي ايران به‌هيچ‌وجه، اجازه بازبيني برجام را نخواهد داد و اين نه‌فقط موضع تهران بلکه موضع اعضاي گروه 1+5 است. علاوه بر سخنان تخت‌روانچي، سامانتا پاور، نماينده آمريکا در سازمان ملل، در يک کنفرانس خبري با بيان اينکه توافق هسته‌اي ايران و گروه 1+5 مؤثر بوده است، گفت: عاقلانه است که توافق هسته‌اي با ايران حفظ شود. با نظر به اين اظهارنظرها، در راستاي بررسي و تحليل دقيق موضوع امکان بازبيني در توافق برجام، نظر دکتر داوود غراياقزندي، استاد علوم سياسي دانشگاه بهشتي و متخصص مسائل بين‌المللي را جويا شده‌ايم.
بازبيني در برجام با روح حاکم بر توافق مغايرت دارد و در عمل امکان تحقق ندارد
غراياقزندي، استاد علوم سياسي دانشگاه بهشتی، در ارتباط با گفته‌هاي تيلرسون و موضوع بازبيني در توافق برجام به «وقايع‌اتفاقيه» گفت: «اظهارات تيلرسون، چند نکته قابل‌توجه مهم دارد. اولين مسئله، اين است که بايد بررسي کامل را از تمام توانمندي‌هاي ايران براي دستيابي به سلاح هسته‌اي داشته باشيم و در هر شرايطي، مانع دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي شويم. اين گفته را مي‌توان بيشتر اظهارنظري تبليغاتي دانست زيرا تعهدات برجام در دو قسمت قابل جمع‌بندي است. يک بخش، تعهدات کشورهاي 1+5 به ايران و بخش ديگر، تعهداتي بوده که ايران به اين کشورها داده است.»
در ادامه، اين استاد علوم سياسي اظهار کرد: «تضميني که ايران متقبل شد، اين بوده که در مسير دستيابي به سلاح حرکت نخواهد کرد و متقابلا تضمين آنها، اين بود که بعد از تعهد ايران در عملي‌کردن وظايف خود، تمامي تحريم‌هايي که عليه ايران در ارتباط با پرونده هسته‌اي اعمال شده بود، برداشته شوند حتي فراتر از اين با این کشور همکاري در زمينه‌هاي مختلف آغاز شود. درمجموع مي‌توان ابراز کرد که اظهار اين سخنان از سوي تيلرسون با کليت برنامه و توافق هسته‌اي مغايرت دارد زيرا ايران بر‌اساس گزارش‌ها به تعهدات خود عمل کرده و تمام برنامه‌هاي هسته‌اي این کشور تحت نظارت کامل است. ازاين‌رو، ايراد اين سخنان را مي‌توان به‌نوعي اقدام عوام‌فريبانه ترامپ و تيم او دانست.»
او در ادامه خاطرنشان کرد: «نکته دوم در سخنان تيلرسون بر اين مبناست که بايد بر تأسيسات هسته‌اي ايران براي تأييد راستي‌آزمايي فعاليت‌هاي تهران نظارت کامل داشته باشيم تا هرگونه امکان دستيابي به سلاح هسته‌اي از ميان برداشته شود. نکته ديگر، اين است که مواد لازم براي ادامه فعاليت هسته‌اي نبايد در اختيار ايران قرار بگيرد. با نظر به اين ملاحظات مي‌توان بیان کرد که اظهار بازبيني در برجام مي‌تواند در اساس منجر به نابودي و پايان اين توافقنامه بين‌المللي شود؛ يعني طرح اين دو مسئله از سوي کانديدای وزارت‌خارجه آمريکا، عملا قابليت اجرايي‌شدن ندارد و با روح کلي برجام منافات دارد. درکل، طرح مسئله بازبيني برجام، بيشتر ادامه شعارهاي احساسي و مواضع راديکال دونالد ترامپ است که در عرصه عيني و عملي به‌دليل بين‌المللي‌بودن توافق، امکان بازبيني محدود براي تيم ترامپ ممکن نيست؛ مگر اينکه کل برجام از بنيان لغو شود.»
همچنين، غراياقزندي در ارتباط با مواضع و واکنش کشورهاي اروپايي نسبت به امکان بازبيني در برجام اظهار کرد: «برجام نه‌تنها در آمريکا نوعي انشقاق را ميان گروه‌هاي سياسي و احزاب ايجاد کرده است بلکه در اروپا هم همين روند وجود دارد. در صورتي که مطابق با سخنان تيلرسون اين امکان را در نظر بگيريم که آمريکا درپي بازبيني کامل برجام باشد، واشنگتن در يک شرايط سخت قرار خواهد گرفت. از يک سو، با فشار و مخالفت کشورهاي اروپايي مواجه خواهد شد و از‌سوي‌ديگر، لغو برجام تبعات سنگين و غيرقابل پيش‌بيني‌ای را براي آمريکا و اروپا درپي خواهد داشت. همين مسئله، ميل آنها را به لغو توافق برجام تا حدود کمتر خواهد کرد.»
اين کارشناس مسائل بين‌المللي نيز به اين نکته اشاره کرد: «بايد به اين امر توجه داشته باشيم که بر‌اساس سوابق تاريخي، هيچگاه اروپايي‌ها از آمريکا در مقابل ارتباط با ايران دست نخواهند کشيد؛ يعني اگر واقعا مسئله به صورت جديد مطرح شود، امکان همراهي اروپا با کاخ سفيد وجود دارد اما واقعيت، آن بوده که اروپايي‌ها در شرايط کنوني، به خوبي مي‌دانند که ايران هيچ اقدامي را در راستاي نقض برجام انجام نداده و کاملا به گسترش همکاري‌ها با آنها ميل و رغبت داشته است. از اين رو تا آنجا که ممکن است بايد از وقوع و تحقق اين سناريو پيشگيري به عمل آوريم و حمايت‌هاي اروپا را از برجام حفظ کنيم.» غراياقزندي افزود: «واقعيت اين است که اروپا از نظر عملي و با توجه به شرايط عيني، امکان مقابله در‌برابر آمريکا را ندارد؛ هرچند به صورت اعلامي مي‌تواند در‌برابر مواضع دولت ترامپ براي بازبيني در برجام، ابراز مخالفت کند. يعني اگر آمريکا بخواهد، اين توان را دارد که اوضاع را به هم بريزد و حتي برجام را لغو کند و کشورهاي اروپايي هم توان مقابله با اين کشور را ندارند.»
اين استاد علوم سياسي دانشگاه بهشتي در جمع‌بندي سخنان خود تأکيد کرد: «درمورد تيم دونالد ترامپ، اندکي بايد مطالعات و دقت‌نظر بيشتري داشته باشيم و هم منتظر باشيم که اين تيم شکل بگيرد و عملکرد آنها را مشاهده کنيم. درمجموع، باور من اين بوده که در برجام، امتيازي به کشوري داده شده است که بخشي از سياستمداران آمريکايي بر اين باور هستند که نبايد به ايران در مقام يک کشور دشمن داده مي‌شد. يعني اين امتیاز بيش از آن چيزي است که آنها تصور مي‌کردند زيرا فقط منع ايران براي دستيابي به سلاح هسته‌اي مطرح نبود بلکه برنامه هسته‌اي این کشور همچنان تداوم دارد؛ بنابراين مي‌توان اظهار کرد که آنچه از ايران گرفته‌اند، منع دستيابي به سلاح بوده اما درمقابل، امتيازات زيادي به تهران داده شده است.
اين گروه باور دارند که اين امتياز به يک کشور دشمن، بسيار زياد و غيرقابل باور است. نکته ديگر که مي‌توان مورد اشاره قرار داد در ارتباط با تمديد «ايسا» است.
تحريم‌هاي 10ساله داراي ابعاد مختلف است، اگر همانند دوران اوباما بخش تحريم‌ها مربوط به فعاليت هسته‌اي مسکوت شود، عملا ايسا نمي‌تواند تهديد براي برجام باشد اما اگر تحريم‌هاي مربوط به فعاليت هسته‌اي مجددا فعال شود، بدون‌ترديد، تهديدي براي برجام خواهد بود.
در پايان نيز بايد اشاره کرد که آمريکا اگر مي‌خواهد وارد فاز بازبيني در توافق برجام شود، براي ايران حتي مي‌تواند گذار به برنامه‌هايي فراتر از گذشته را درپي داشته باشد و اين مطابق ميل جامعه جهاني نيست. در هر شرايطي، ايران نبايد به مسئله بازبيني برجام مشروعيت دهد و تصور نهايي من اين است که آمريکا نمي‌تواند کار خاصي انجام دهد و کليت برجام را زير سؤال ببرد.»
در اولين واکنش‌ها، مرتضي سرمدي، قائم‌مقام وزير امورخارجه ايران، در گفت‌وگو با خبرنگاران درباره اظهارات رکس تيلرسون درمورد بازبيني برجام، پس از سر کار آمدن دولت جديد اين کشور تأکيد کرد: اين ديدگاه از هيچ نوع حمايت و مشروعيت بين‌المللي برخوردار نيست. سرمدي افزود: برجام، توافق بين ايران و 6 کشور بوده و مجموعه اتحاديه اروپا و سازمان ملل هم اين توافق را مورد تأييد قرار داده‌اند؛ بنابراين مطرح‌کردن موضوع بازبيني آن از سوي برخي شخصيت‌ها و مقامات آمريکايي بي‌فايده است. او تأکيد کرد: کساني که در آمريکا بر سر قدرت خواهند آمد، هيچ چاره‌اي جز کنار آمدن با واقعيت‌ها ندارند و تلاششان را بر اجراي هر چه بهتر، صحيح‌تر و سريع‌تر برجام متمرکز خواهند کرد. همچنين، مجيد تخت‌روانچي، معاون اروپا و آمريکاي وزير امورخارجه ايران هم تأکيد کرد: جمهوري‌اسلامي ايران به‌هيچ‌وجه، اجازه بازبيني برجام را نخواهد داد و اين نه‌فقط موضع تهران بلکه موضع اعضاي گروه 1+5 است. علاوه بر سخنان تخت‌روانچي، سامانتا پاور، نماينده آمريکا در سازمان ملل، در يک کنفرانس خبري با بيان اينکه توافق هسته‌اي ايران و گروه 1+5 مؤثر بوده است، گفت: عاقلانه است که توافق هسته‌اي با ايران حفظ شود. با نظر به اين اظهارنظرها، در راستاي بررسي و تحليل دقيق موضوع امکان بازبيني در توافق برجام، نظر دکتر داوود غراياقزندي، استاد علوم سياسي دانشگاه بهشتي و متخصص مسائل بين‌المللي را جويا شده‌ايم.
بازبيني در برجام با روح حاکم بر توافق مغايرت دارد و در عمل امکان تحقق ندارد
غراياقزندي، استاد علوم سياسي دانشگاه بهشتی، در ارتباط با گفته‌هاي تيلرسون و موضوع بازبيني در توافق برجام به «وقايع‌اتفاقيه» گفت: «اظهارات تيلرسون، چند نکته قابل‌توجه مهم دارد. اولين مسئله، اين است که بايد بررسي کامل را از تمام توانمندي‌هاي ايران براي دستيابي به سلاح هسته‌اي داشته باشيم و در هر شرايطي، مانع دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي شويم. اين گفته را مي‌توان بيشتر اظهارنظري تبليغاتي دانست زيرا تعهدات برجام در دو قسمت قابل جمع‌بندي است. يک بخش، تعهدات کشورهاي 1+5 به ايران و بخش ديگر، تعهداتي بوده که ايران به اين کشورها داده است.»
در ادامه، اين استاد علوم سياسي اظهار کرد: «تضميني که ايران متقبل شد، اين بوده که در مسير دستيابي به سلاح حرکت نخواهد کرد و متقابلا تضمين آنها، اين بود که بعد از تعهد ايران در عملي‌کردن وظايف خود، تمامي تحريم‌هايي که عليه ايران در ارتباط با پرونده هسته‌اي اعمال شده بود، برداشته شوند حتي فراتر از اين با این کشور همکاري در زمينه‌هاي مختلف آغاز شود. درمجموع مي‌توان ابراز کرد که اظهار اين سخنان از سوي تيلرسون با کليت برنامه و توافق هسته‌اي مغايرت دارد زيرا ايران بر‌اساس گزارش‌ها به تعهدات خود عمل کرده و تمام برنامه‌هاي هسته‌اي این کشور تحت نظارت کامل است. ازاين‌رو، ايراد اين سخنان را مي‌توان به‌نوعي اقدام عوام‌فريبانه ترامپ و تيم او دانست.»
او در ادامه خاطرنشان کرد: «نکته دوم در سخنان تيلرسون بر اين مبناست که بايد بر تأسيسات هسته‌اي ايران براي تأييد راستي‌آزمايي فعاليت‌هاي تهران نظارت کامل داشته باشيم تا هرگونه امکان دستيابي به سلاح هسته‌اي از ميان برداشته شود. نکته ديگر، اين است که مواد لازم براي ادامه فعاليت هسته‌اي نبايد در اختيار ايران قرار بگيرد. با نظر به اين ملاحظات مي‌توان بیان کرد که اظهار بازبيني در برجام مي‌تواند در اساس منجر به نابودي و پايان اين توافقنامه بين‌المللي شود؛ يعني طرح اين دو مسئله از سوي کانديدای وزارت‌خارجه آمريکا، عملا قابليت اجرايي‌شدن ندارد و با روح کلي برجام منافات دارد. درکل، طرح مسئله بازبيني برجام، بيشتر ادامه شعارهاي احساسي و مواضع راديکال دونالد ترامپ است که در عرصه عيني و عملي به‌دليل بين‌المللي‌بودن توافق، امکان بازبيني محدود براي تيم ترامپ ممکن نيست؛ مگر اينکه کل برجام از بنيان لغو شود.»
همچنين، غراياقزندي در ارتباط با مواضع و واکنش کشورهاي اروپايي نسبت به امکان بازبيني در برجام اظهار کرد: «برجام نه‌تنها در آمريکا نوعي انشقاق را ميان گروه‌هاي سياسي و احزاب ايجاد کرده است بلکه در اروپا هم همين روند وجود دارد. در صورتي که مطابق با سخنان تيلرسون اين امکان را در نظر بگيريم که آمريکا درپي بازبيني کامل برجام باشد، واشنگتن در يک شرايط سخت قرار خواهد گرفت. از يک سو، با فشار و مخالفت کشورهاي اروپايي مواجه خواهد شد و از‌سوي‌ديگر، لغو برجام تبعات سنگين و غيرقابل پيش‌بيني‌ای را براي آمريکا و اروپا درپي خواهد داشت. همين مسئله، ميل آنها را به لغو توافق برجام تا حدود کمتر خواهد کرد.»
اين کارشناس مسائل بين‌المللي نيز به اين نکته اشاره کرد: «بايد به اين امر توجه داشته باشيم که بر‌اساس سوابق تاريخي، هيچگاه اروپايي‌ها از آمريکا در مقابل ارتباط با ايران دست نخواهند کشيد؛ يعني اگر واقعا مسئله به صورت جديد مطرح شود، امکان همراهي اروپا با کاخ سفيد وجود دارد اما واقعيت، آن بوده که اروپايي‌ها در شرايط کنوني، به خوبي مي‌دانند که ايران هيچ اقدامي را در راستاي نقض برجام انجام نداده و کاملا به گسترش همکاري‌ها با آنها ميل و رغبت داشته است. از اين رو تا آنجا که ممکن است بايد از وقوع و تحقق اين سناريو پيشگيري به عمل آوريم و حمايت‌هاي اروپا را از برجام حفظ کنيم.» غراياقزندي افزود: «واقعيت اين است که اروپا از نظر عملي و با توجه به شرايط عيني، امکان مقابله در‌برابر آمريکا را ندارد؛ هرچند به صورت اعلامي مي‌تواند در‌برابر مواضع دولت ترامپ براي بازبيني در برجام، ابراز مخالفت کند. يعني اگر آمريکا بخواهد، اين توان را دارد که اوضاع را به هم بريزد و حتي برجام را لغو کند و کشورهاي اروپايي هم توان مقابله با اين کشور را ندارند.»
اين استاد علوم سياسي دانشگاه بهشتي در جمع‌بندي سخنان خود تأکيد کرد: «درمورد تيم دونالد ترامپ، اندکي بايد مطالعات و دقت‌نظر بيشتري داشته باشيم و هم منتظر باشيم که اين تيم شکل بگيرد و عملکرد آنها را مشاهده کنيم. درمجموع، باور من اين بوده که در برجام، امتيازي به کشوري داده شده است که بخشي از سياستمداران آمريکايي بر اين باور هستند که نبايد به ايران در مقام يک کشور دشمن داده مي‌شد. يعني اين امتیاز بيش از آن چيزي است که آنها تصور مي‌کردند زيرا فقط منع ايران براي دستيابي به سلاح هسته‌اي مطرح نبود بلکه برنامه هسته‌اي این کشور همچنان تداوم دارد؛ بنابراين مي‌توان اظهار کرد که آنچه از ايران گرفته‌اند، منع دستيابي به سلاح بوده اما درمقابل، امتيازات زيادي به تهران داده شده است.
اين گروه باور دارند که اين امتياز به يک کشور دشمن، بسيار زياد و غيرقابل باور است. نکته ديگر که مي‌توان مورد اشاره قرار داد در ارتباط با تمديد «ايسا» است.
تحريم‌هاي 10ساله داراي ابعاد مختلف است، اگر همانند دوران اوباما بخش تحريم‌ها مربوط به فعاليت هسته‌اي مسکوت شود، عملا ايسا نمي‌تواند تهديد براي برجام باشد اما اگر تحريم‌هاي مربوط به فعاليت هسته‌اي مجددا فعال شود، بدون‌ترديد، تهديدي براي برجام خواهد بود.
در پايان نيز بايد اشاره کرد که آمريکا اگر مي‌خواهد وارد فاز بازبيني در توافق برجام شود، براي ايران حتي مي‌تواند گذار به برنامه‌هايي فراتر از گذشته را درپي داشته باشد و اين مطابق ميل جامعه جهاني نيست. در هر شرايطي، ايران نبايد به مسئله بازبيني برجام مشروعيت دهد و تصور نهايي من اين است که آمريکا نمي‌تواند کار خاصي انجام دهد و کليت برجام را زير سؤال ببرد.»
