نسخه چاپی
ارسال به دوستان
آتش بس سوریه، کورسوی امید برای پایان جنگ شش ساله
بحران و ناآرامی در سوریه به شش سالگی خود نزدیک می شود؛ بحرانی پیچیده که کمتر کسی تصور می کرد تا به این حدِ وخامت برسد. اکنون با توافق آتش بسی که از بامداد دهم دی ماه اجرایی شده و به تصویب شورای امنیت سازمان ملل نیز رسیده، کورسوی امیدی برای حل این بحران ایجاد شده است.
دومین نشست سه جانبه مسکو، بین ایران، ترکیه و روسیه در دهم دی، به اجرایی شدن توافق آتش بس میان دولت سوریه و مخالفان و پایان موقت درگیری ها انجامید؛ جنگی که نخستین شعله های آن، از پانزدهم مارس 2011 در شهر «درعا» مرکز استانی به همین نام، به فاصله 85 کیلومتری جنوب دمشق و مرز مشترک با اردن و با اعتراض هایی به دولت دمشق زبانه کشید.
شاید در ابتدای کار کمتر کسی تصور می کرد که آن ناآرامی و آشوب ها به جنگی تمام عیار و بحرانی در این حد از پیچیدگی تبدیل شود. جنگی که دخالت برخی قدرت های بین المللی و کشورهای منطقه در آن موجب سرازیر شدن تروریست ها به سوریه شد. تروریست ها در ادامه از نارضایتی مردم بعضی شهرها به نفع خود بهره برداری کرده و و با موج سواری روی آن، آتش فتنه ای را در سوریه روشن کردند که تنها نتیجه آن کشتار و آواره شدن مردم بی دفاع این کشور بود.
**سیر تحول در گروه های مسلح در سوریه
درگیری و ناآرامی ها در سوریه با سرعت بیش از حد تصور به خشونت کشیده شد. به رغم برخی دیدگاه ها مبنی بر ضرورت هوشمندی بیشتر در برخورد با معترضان، اما ساده انگارانه است که تمام مساله را در همین حد تفسیر و ابعاد پیچیده ای را که این اعتراضات به سرعت با آن آمیخته شد نادیده بگیریم. مخالفان در سوریه به پشتوانه حجم بالای تسلیحاتی که از سوی برخی کشورهای منطقه و فرامنطقه در اختیار داشتند، به سرعت رو به گسترش خشونت نهادند. نزدیک به 6 ماه پس از آغاز درگیری ها، «ارتش آزاد سوریه» یعنی گروهِ مسلحِ مخالفِ دولتِ دمشق که اتباع آن سوری بودند و رویکردهای ملی گرایانه داشتند اعلام موجودیت کرد.
وضعیت به همین منوال ادامه داشت تا این که پس از یک سال فضا تغییر کرد و به تدریج گروه های افراطی اسلام گرا با تفکرات جهادی و سلفی که شامل اتباع سوری و دیگر کشورها هم بودند، میدان را به دست گرفتند و مخالفان نخست دولت سوریه را از میدان دور کردند، ضمن اینکه مطالبه هایی که این گروه ها مطرح می کردند فراتر از چارچوب مرزهای سوریه بود و رویکرد آنها فرامرزی و در قالب گفتمان های تشکیل خلافت اسلامی تعریف می شد.
حمایت دولت های خارجی، قدرت جنگاوری و برخورداری از امکانات پیشرفته، باعث شد تا این گروه ها به مرور به عنوان جریان اصلی مخالفان دولت سوریه مطرح شوند. به همین دلیل برخی کشورهای غربی و منطقه، بهره وری از قدرت تخریبی آن ها را دستمایه رسیدن به اهداف خود قرار دادند. با آشکار شدن ابعاد تخریبی و اعمال تروریستی این گروه ها، نگرش بعضی از حامیان گروه های تروریستی تغییر کرد و کشورهایی که به برکناری «بشار اسد» اصرار داشتند، دست کم در جنبه اعلانی اولویت خود را بر مبارزه با تروریست ها قرار دادند که همین موضوع باعث شکل گیری ائتلاف علیه تروریسم به رهبری آمریکا شد.
با ورود روسیه به بحران سوریه و حمایت هوایی از نیروهای دولتی این کشور، ورق به طرز محسوسی برای سوریه برگشت و ارتش سوریه توانست پیروزی های مهمی را در عرصه میدانی به دست آورد.
***تغییر در صف بندی مخالفان اسد و آشکارتر شدن ناهمسازی میان آن ها
تروریست ها اگرچه نخست با حمایت حامیان منطقه ای و بین المللی خود توانستند قسمت های مهم و وسیعی از خاک سوریه را اشغال کنند اما از یک سال و نیم گذشته تاکنون، با پیشروی ارتش و نیروهای مقاومت، کفه ترازوی تحولات میدانی به نفع دولت دمشق سنگین تر شده است. نیروهای ارتش سوریه و وفاداران به دولت قانونی دمشق، با حمایت هوایی روسیه و مشاوره های نظامی جمهوری اسلامی ایران، توانستند افزون بر تحکیم کنترل خود در شهرهایی چون دمشق و لاذقیه، دیگر شهرها مانند حمص و حماه را در اختیار بگیرند. همین تغییر در تحولات میدانی موجب به هم خوردن صف مخالفان دولت سوریه و ناهماهنگی در عملکرد آنان شد.
این تحول باعث شد ترکیه که از نخستین روزها، در کنار عربستان سعودی، آمریکا و کشورهای غربی در جبهه مخالفان دولت بشار اسد قرار داشت، به نحو ملموسی نسبت به قبل تغییر لحن دهد. مواضع «دونالد ترامپ» رییس جمهوری منتخب آمریکا مبنی بر اولویت مبارزه با داعش به جای اصرار به رفتن رییس دولت دمشق هم نشان از این دارد که واشنگتن هم دیگر خواهان رفتن اسد، حداقل در کوتاه مدت و به صورت فوری نیست.
عربستان همچنان با اصرار به برکناری اسد و تداوم حمایت و تجهیز تروریست های مخالف دولت سوریه، بر سیاست های افراطی خود در منطقه پافشاری می کند. هر چند بنا به گفته «الکسی بوروداوکین» نماینده دایم روسیه در سازمان ملل متحد، غربی ها دیگر به مواضع مخالفان دولت اسد در ریاض توجهی ندارند و معتقدند که کناره گیری اسد در زمان حاضر موجب تکرار سناریوی عراق و لیبی در سوریه خواهد شد.
در این میان، برگزاری نشست سه جانبه در مسکو با حضور وزیران امور خارجه ایران، روسیه و سوریه که در هفتم آبان ماه سال جاری صورت گرفت و به دنبال آن نشست سه جانبه ایران، ترکیه و روسیه در مسکو که نتیجه آن اجرایی شدن توافق آتش بس در 10 دی ماه بود، نشان می دهد همچنان در جبهه حامیان اسد که در صدر آن جمهوری اسلامی ایران و روسیه قرار دارند، هماهنگی و اتفاق نظر بسیاری وجود دارد.
عملیات آزادسازی حلب در واپسین روزهای آذرماه سال جاری را می توان نقطه عطف مبارزه با تروریسم در سوریه و تداوم هماهنگی میان حامیان دمشق دانست؛ نبردی که از آن به عنوان مادر جنگ ها علیه داعش در سوریه نام برده می شود. حلب نقطه کانونی تجمع تروریست ها در سوریه بود و به دلیل هم مرزی با ترکیه، با بازپس گیری این شهر در عمل ارتباط تروریست ها با دنیای خارج قطع شده است و این موضوع نقل و انتقال سلاح را برای آنها بسیار دشوار می کند. درنتیجه آنها هر روز ضعیف و ضعیف تر می شوند که این مساله ادامه راه مبارزه را برای دولت اسد هموارتر می کند. اگرچه به عقیده بسیاری از کارشناسان باید بازپس گیری حلب را فتح الفتوح بدانیم اما همه اذعان دارند که روند مبارزه با تروریسم همچنان ادامه دارد.
*** سوریه پس از آخرین آتش بس
در سوریه بارها با توافق طرف های درگیر در بحران، آتش بسی اجرایی شد اما با متهم شدن طرف های درگیر به نقض گسترده آتش بس خشونت ها عمیق تر از گذشته از سر گرفته شده است.
6 سال جنگ در سوریه، ویرانی زیر ساخت های این کشور، کشته و آواره شدن بسیاری از غیر نظامیان، افزایش شمار مهاجران سوری و نیز ناامن تر شدن منطقه را به دنبال داشته است. «استفان دی‌میستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در امور سوریه، شمار قربانیان این جنگ را حدود 400 هزار نفر اعلام کرده است.
دور تازه آتش بس در سوریه که با توافق میان دولت دمشق و گروه‌های اصلی مخالفان مسلح، از بامداد جمعه دهم دی ماه اجرایی شد، امید به حل بحران و دستیابی به راه حل سیاسی را افزایش داده است.هدف از این آتش بس، فراهم کردن زمینه حمایت از راهکار سیاسی برای حل بحران سوریه است، البته درصورتی که همراه با آسیب شناسی صحیح از چرایی ناکامیِ آتش بس های پیشین باشد. شایان ذکر است که شورای امنیت سازمان ملل متحد هم به اتفاق آرا، در یازدهم دی ماه قطعنامه پیشنهادی روسیه و ترکیه برای برقراری آتش بس در سوریه را تصویب کرد و خواستار آتش بس فوری و رساندن کمک های بشر دوستانه به مردم سوریه شده است.
در این پیوند قرار است طی روزهای آتی اجلاسی در آستانه پایتخت قزاقستان با حضور بازیگران بحران سوریه برگزار شود تا بار دیگر راه حل سیاسی رفع بحران روی میز مذاکره قرار گیرد.
**فرجام سخن
دومینوی سقوط گروه های تروریستی در سوریه و منطقه با سرعت هرچه بیشتر جریان دارد هر چند نباید تصور کرد تروریست ها با از دست دادن مناطقی که در اشغال خود دارند، دست از اقدامات تخریبی خود بر می دارند. پرواضح است که دیر یا زود آنها موقعیت کنونی خود را از دست می دهند و دیگر جای پای محکمی در زمین نخواهند داشت اما تهدیدی به نام تروریسم از نوعی داعشی یا غیرداعشی آن تمامی ندارد.
مادامی که این گروه های تروریستی، حامیانی برای تجهیز و تامین خود داشته باشند، پس از خروج از یک سرزمین، از نقطه دیگری سر بر می آورند، رنگ عوض می کنند و با نام جدیدی اقدام های پیشین خود را از سر می گیرند. ریشه کن شدن این خطر جهانی نیازمند اراده بین المللی و مهم تر از آن صداقت در رفتار و عمل از سوی بازیگران بحران سوریه است.
*ایرنا
دومین نشست سه جانبه مسکو، بین ایران، ترکیه و روسیه در دهم دی، به اجرایی شدن توافق آتش بس میان دولت سوریه و مخالفان و پایان موقت درگیری ها انجامید؛ جنگی که نخستین شعله های آن، از پانزدهم مارس 2011 در شهر «درعا» مرکز استانی به همین نام، به فاصله 85 کیلومتری جنوب دمشق و مرز مشترک با اردن و با اعتراض هایی به دولت دمشق زبانه کشید.
شاید در ابتدای کار کمتر کسی تصور می کرد که آن ناآرامی و آشوب ها به جنگی تمام عیار و بحرانی در این حد از پیچیدگی تبدیل شود. جنگی که دخالت برخی قدرت های بین المللی و کشورهای منطقه در آن موجب سرازیر شدن تروریست ها به سوریه شد. تروریست ها در ادامه از نارضایتی مردم بعضی شهرها به نفع خود بهره برداری کرده و و با موج سواری روی آن، آتش فتنه ای را در سوریه روشن کردند که تنها نتیجه آن کشتار و آواره شدن مردم بی دفاع این کشور بود.
**سیر تحول در گروه های مسلح در سوریه
درگیری و ناآرامی ها در سوریه با سرعت بیش از حد تصور به خشونت کشیده شد. به رغم برخی دیدگاه ها مبنی بر ضرورت هوشمندی بیشتر در برخورد با معترضان، اما ساده انگارانه است که تمام مساله را در همین حد تفسیر و ابعاد پیچیده ای را که این اعتراضات به سرعت با آن آمیخته شد نادیده بگیریم. مخالفان در سوریه به پشتوانه حجم بالای تسلیحاتی که از سوی برخی کشورهای منطقه و فرامنطقه در اختیار داشتند، به سرعت رو به گسترش خشونت نهادند. نزدیک به 6 ماه پس از آغاز درگیری ها، «ارتش آزاد سوریه» یعنی گروهِ مسلحِ مخالفِ دولتِ دمشق که اتباع آن سوری بودند و رویکردهای ملی گرایانه داشتند اعلام موجودیت کرد.
وضعیت به همین منوال ادامه داشت تا این که پس از یک سال فضا تغییر کرد و به تدریج گروه های افراطی اسلام گرا با تفکرات جهادی و سلفی که شامل اتباع سوری و دیگر کشورها هم بودند، میدان را به دست گرفتند و مخالفان نخست دولت سوریه را از میدان دور کردند، ضمن اینکه مطالبه هایی که این گروه ها مطرح می کردند فراتر از چارچوب مرزهای سوریه بود و رویکرد آنها فرامرزی و در قالب گفتمان های تشکیل خلافت اسلامی تعریف می شد.
حمایت دولت های خارجی، قدرت جنگاوری و برخورداری از امکانات پیشرفته، باعث شد تا این گروه ها به مرور به عنوان جریان اصلی مخالفان دولت سوریه مطرح شوند. به همین دلیل برخی کشورهای غربی و منطقه، بهره وری از قدرت تخریبی آن ها را دستمایه رسیدن به اهداف خود قرار دادند. با آشکار شدن ابعاد تخریبی و اعمال تروریستی این گروه ها، نگرش بعضی از حامیان گروه های تروریستی تغییر کرد و کشورهایی که به برکناری «بشار اسد» اصرار داشتند، دست کم در جنبه اعلانی اولویت خود را بر مبارزه با تروریست ها قرار دادند که همین موضوع باعث شکل گیری ائتلاف علیه تروریسم به رهبری آمریکا شد.
با ورود روسیه به بحران سوریه و حمایت هوایی از نیروهای دولتی این کشور، ورق به طرز محسوسی برای سوریه برگشت و ارتش سوریه توانست پیروزی های مهمی را در عرصه میدانی به دست آورد.
***تغییر در صف بندی مخالفان اسد و آشکارتر شدن ناهمسازی میان آن ها
تروریست ها اگرچه نخست با حمایت حامیان منطقه ای و بین المللی خود توانستند قسمت های مهم و وسیعی از خاک سوریه را اشغال کنند اما از یک سال و نیم گذشته تاکنون، با پیشروی ارتش و نیروهای مقاومت، کفه ترازوی تحولات میدانی به نفع دولت دمشق سنگین تر شده است. نیروهای ارتش سوریه و وفاداران به دولت قانونی دمشق، با حمایت هوایی روسیه و مشاوره های نظامی جمهوری اسلامی ایران، توانستند افزون بر تحکیم کنترل خود در شهرهایی چون دمشق و لاذقیه، دیگر شهرها مانند حمص و حماه را در اختیار بگیرند. همین تغییر در تحولات میدانی موجب به هم خوردن صف مخالفان دولت سوریه و ناهماهنگی در عملکرد آنان شد.
این تحول باعث شد ترکیه که از نخستین روزها، در کنار عربستان سعودی، آمریکا و کشورهای غربی در جبهه مخالفان دولت بشار اسد قرار داشت، به نحو ملموسی نسبت به قبل تغییر لحن دهد. مواضع «دونالد ترامپ» رییس جمهوری منتخب آمریکا مبنی بر اولویت مبارزه با داعش به جای اصرار به رفتن رییس دولت دمشق هم نشان از این دارد که واشنگتن هم دیگر خواهان رفتن اسد، حداقل در کوتاه مدت و به صورت فوری نیست.
عربستان همچنان با اصرار به برکناری اسد و تداوم حمایت و تجهیز تروریست های مخالف دولت سوریه، بر سیاست های افراطی خود در منطقه پافشاری می کند. هر چند بنا به گفته «الکسی بوروداوکین» نماینده دایم روسیه در سازمان ملل متحد، غربی ها دیگر به مواضع مخالفان دولت اسد در ریاض توجهی ندارند و معتقدند که کناره گیری اسد در زمان حاضر موجب تکرار سناریوی عراق و لیبی در سوریه خواهد شد.
در این میان، برگزاری نشست سه جانبه در مسکو با حضور وزیران امور خارجه ایران، روسیه و سوریه که در هفتم آبان ماه سال جاری صورت گرفت و به دنبال آن نشست سه جانبه ایران، ترکیه و روسیه در مسکو که نتیجه آن اجرایی شدن توافق آتش بس در 10 دی ماه بود، نشان می دهد همچنان در جبهه حامیان اسد که در صدر آن جمهوری اسلامی ایران و روسیه قرار دارند، هماهنگی و اتفاق نظر بسیاری وجود دارد.
عملیات آزادسازی حلب در واپسین روزهای آذرماه سال جاری را می توان نقطه عطف مبارزه با تروریسم در سوریه و تداوم هماهنگی میان حامیان دمشق دانست؛ نبردی که از آن به عنوان مادر جنگ ها علیه داعش در سوریه نام برده می شود. حلب نقطه کانونی تجمع تروریست ها در سوریه بود و به دلیل هم مرزی با ترکیه، با بازپس گیری این شهر در عمل ارتباط تروریست ها با دنیای خارج قطع شده است و این موضوع نقل و انتقال سلاح را برای آنها بسیار دشوار می کند. درنتیجه آنها هر روز ضعیف و ضعیف تر می شوند که این مساله ادامه راه مبارزه را برای دولت اسد هموارتر می کند. اگرچه به عقیده بسیاری از کارشناسان باید بازپس گیری حلب را فتح الفتوح بدانیم اما همه اذعان دارند که روند مبارزه با تروریسم همچنان ادامه دارد.
*** سوریه پس از آخرین آتش بس
در سوریه بارها با توافق طرف های درگیر در بحران، آتش بسی اجرایی شد اما با متهم شدن طرف های درگیر به نقض گسترده آتش بس خشونت ها عمیق تر از گذشته از سر گرفته شده است.
6 سال جنگ در سوریه، ویرانی زیر ساخت های این کشور، کشته و آواره شدن بسیاری از غیر نظامیان، افزایش شمار مهاجران سوری و نیز ناامن تر شدن منطقه را به دنبال داشته است. «استفان دی‌میستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در امور سوریه، شمار قربانیان این جنگ را حدود 400 هزار نفر اعلام کرده است.
دور تازه آتش بس در سوریه که با توافق میان دولت دمشق و گروه‌های اصلی مخالفان مسلح، از بامداد جمعه دهم دی ماه اجرایی شد، امید به حل بحران و دستیابی به راه حل سیاسی را افزایش داده است.هدف از این آتش بس، فراهم کردن زمینه حمایت از راهکار سیاسی برای حل بحران سوریه است، البته درصورتی که همراه با آسیب شناسی صحیح از چرایی ناکامیِ آتش بس های پیشین باشد. شایان ذکر است که شورای امنیت سازمان ملل متحد هم به اتفاق آرا، در یازدهم دی ماه قطعنامه پیشنهادی روسیه و ترکیه برای برقراری آتش بس در سوریه را تصویب کرد و خواستار آتش بس فوری و رساندن کمک های بشر دوستانه به مردم سوریه شده است.
در این پیوند قرار است طی روزهای آتی اجلاسی در آستانه پایتخت قزاقستان با حضور بازیگران بحران سوریه برگزار شود تا بار دیگر راه حل سیاسی رفع بحران روی میز مذاکره قرار گیرد.
**فرجام سخن
دومینوی سقوط گروه های تروریستی در سوریه و منطقه با سرعت هرچه بیشتر جریان دارد هر چند نباید تصور کرد تروریست ها با از دست دادن مناطقی که در اشغال خود دارند، دست از اقدامات تخریبی خود بر می دارند. پرواضح است که دیر یا زود آنها موقعیت کنونی خود را از دست می دهند و دیگر جای پای محکمی در زمین نخواهند داشت اما تهدیدی به نام تروریسم از نوعی داعشی یا غیرداعشی آن تمامی ندارد.
مادامی که این گروه های تروریستی، حامیانی برای تجهیز و تامین خود داشته باشند، پس از خروج از یک سرزمین، از نقطه دیگری سر بر می آورند، رنگ عوض می کنند و با نام جدیدی اقدام های پیشین خود را از سر می گیرند. ریشه کن شدن این خطر جهانی نیازمند اراده بین المللی و مهم تر از آن صداقت در رفتار و عمل از سوی بازیگران بحران سوریه است.
*ایرنا
