بحرانهای تورمی از کجا رسید؟
تازهترین آمار منتشر شده بانک مرکزی از کارگاههای بزرگ صنعتی کشور از میزان تولید و ارزش تولیدات آنها در سال ۰۵ نسبت به سال ۰۴ نشاندهنده کاهش تولید بیشتر بخشهای صنعتی کشور است که از یک دهه گذشته در نتیجه تصمیمهای غلط کارشناسی به سالهای ۰۴ و ۰۵ رسیده است.
در گزارشی كه بانك مركزی در خصوص این بررسیاش نوشته، آمده است: امروزه توسعه صنعتی با هدف متنوع ساختن تولیدات و ارتقای سطح كمی و كیفی فرآورده صنعتی و به دنبال آن افزایش رفاه اجتماعی در سرلوحه اهداف اقتصادی قرار دارد، در مسیر توسعه صنعتی، همواره چالشها و موانعی وجود دارد كه باید به موقع شناسایی و برطرف شوند و هر گونه تعلل و كوتاهی در این امر منجر به پیدایش بحرانهای اقتصادی نظیر «تورم»، «ركود» یا تركیبی از هر دو، یعنی «ركود تورمی» خواهد شد.
با توجه به اینكه مدیران اقتصادی كشور به منظور جلوگیری از بروز بحرانهای مزبور یا كاهش اثرات مخرب آن در اقتصاد تصمیماتی را اتخاذ میكنند، بدون شك نخستین ابزاری كه باید در اختیار داشته باشند آگاهی از جریان عرضه و تقاضای تولیدات كشور خواهد بود كه این مهم جز از طریق تحقیق و بررسی مداوم آماری در دورههای زمانی كوتاهمدت حاصل نمیشود.
شاخصهای تولید، اشتغال، مزایا و حقوق و مزد، ارزش تولید سرانه و غیره در یك دوره زمانی مشخص، تصویری از اوضاع بخش صنعت كشور ارایه میدهند كه بر اساس آن مسوولان و مدیران اقتصادی كشور میتوانند با شناسایی دقیقتر مشكلات، تحولات صنعتی آینده را در جهت بهبود وضعیت به گونهای برنامهریزی كنند كه از بروز عدم تعادل و بحران در تولید و عرضه كالا جلوگیری به عمل آید.
در سال ۲۴۰۵ تعداد ۳۵۶۰ كارگاه مورد بررسی قرار گرفته كه از این تعـداد، ۲۰۳۳ كارگـاه فعـال دارای ۲۱۱نفر كاركن و بیشتر بوده است. تعداد كارگاههای فعال در مقایسه با سـال قبـل حـدود ۴ درصـد كاهش داشته است. نتایج حاصله نشان میدهد كه در مقایسه با سال قبـل، شـاخصهای تولیـد و اشـتغال كاهش و شاخص مزد و حقوق و مزایای پرداختی به كاركنان افزایش داشته است. البته با توجه بـه اینكه كشور در سال ۲۴۰۵ تورم ۱۱.۹ درصدی را تجربه كرده است، شاخص مزد و حقوق و مزایای سرانه بعـد از تعدیل با شاخص تورم نسبت به سال قبل افزایش نشان میدهد.
شاخص كل تولید كارگاههای بزرگ صنعتی كشور در سال ۲۴۰۵ برمبنای سال پایه ۲۴۰۱ به عدد ۹۲ رسید كه در مقایسه با سال ۲۴۰۴ معادل ۲.۹ درصد كاهش یافته است. در سال ۲۴۰۵شاخص تولید ۲۱ گروه صنعتی در مقایسه با سال ۲۴۰۴ افزایش داشتهاند كه گروه «تعمیر و نصب ماشینآلات و تجهیزات» با افزایشی معادل ۸۳.۵ درصد بیشترین میزان افزایش را تجربه كرده است. شاخص تولید همچنین ۲۵ گروه صنعتی دیگر در سال ۲۴۰۵ نسبت به سال ۲۴۰۴ كاهش داشتهاند كه بیشترین كاهش معادل ۲۲.۲ درصد و متعلق به گروه «انتشار و چاپ و تكثیر رسانههای ضبط شده» است.
طبق خلاصه نتایج، بررسی كارگاههای بزرگ صنعتی در گروههای مختلف با كاهش تولید بوده است؛ به گونهای كه این آمار نشان میدهد در این سال شاخص تولید در گروههای كالایی در «مصرفی بیدوام و كمدوام» و «واسطه غیرساختمانی» شاهد افزایش آن هم به میزان ۲.۶ درصد بودهایم. همچنین در گروه كالاهای «مصرفی بادوام»، «واسطه ساختمانی» و «سرمایهای (ماشین آلات)» با كاهش ۱۵.۴ درصدی مواجه بودهایم.
همچنین در سال ۲۴۰۵ كل ارزش محصول كارگاههای بزرگ صنعتی كشور (به غیر از بهای نفت پالایشگاه) به قیمت ثابت بالغ بر ۲۴۱۱۸۹۷میلیارد ریال بوده است كه حدود ۲۰.۱ درصد آن متعلق به استان تهران بوده است. استانهای خوزستان، اصفهان، كرمان، مركزی، بوشهر، آذربایجان شرقی، قزوین، البرز، به ترتیب با ۱۴.۸، ۱۱.۳، ۴.۴، ۴.۱، ۳.۷، ۳.۶، ۳.۴ و ۳.۳ درصد نسبت به ارزش كل محصولات به قیمت ثابت در درجات بعدی اهمیت قرار گرفتهاند. این ۲۱استان مجموعا با پوشش حدود ۹۲درصد از ارزش كل محصولات به قیمت ثابت، مهمترین مراكز تولید صنعتی محسوب میشوند.
طبق این آمار بیشترین كاهش تولید در كارگاههای بزرگ صنعتی به تفكیك گروههای بزرگ صنایع به ترتیب در بخش چاپ و انتشار، پوشاك، تولید ماشینآلات مولد انتقال برق، صنایع تولید تریلر، وسایل نقلیه موتوری، محصولات پلاستیكی و لاستیكی، مبلمان و صنایع چوب صورت گرفته است. در عین حال تعمیر و نصب ماشینآلات و تعمیرات با رشد ۸۳.۸ درصد بیشترین رشد شاخصی سال ۰۵ را از آن خود كرده است.
همچنین طبق این آمار در بخش شاخص تولید كارگاههای بزرگ صنعتی درمقایسه با سال ۲۴۰۱ تا سال ۲۴۰۵، نشان از كاهش تولید دارد؛ به گونهای كه اگر شاخص ۲۱۱ را برای سال ۰۱ در نظر بگیریم شاخص كل در سال ۲۴۰۲ به ۹۱.۷، در سال ۲۴۰۳ به ۸۸.۷، در سال ۲۴۰۴ به ۹۴.۷ و در سال ۲۴۰۵ به ۰۳ رسیده كه نشان از كاهش منفی ۲.۹ درصدی در سال ۲۴۰۵ نسبت به سال ۲۴۰۴ دارد. البته آمارهای سال ۲۴۰۵ حتی در بخش اشتغال كاركنان نیز از رشد منفی خبر میدهد به گونهای كه طبق آمار موجود در سال ۲۴۰۵ میزان اشتغال كاركنان نسبت به سال ماقبل آن یك درصد كاهش داشته است. اما در عین حال میزان مزد و حقوق و مزایای پرداختی به كاركنان نسبت به سال ۲۴۰۴ با رشد ۲۰.۶ درصد همراه بوده است.
در همین حال بررسی ارزش محصولات و ارزش تولید سرانه كاركنان كارگاههای بزرگ صنعتی كشور به قیمت ثابت نیز آمار جالبی را ارایه میدهد به گونهای كه برای مثال در بخش تولید ماشینآلات كشاورزی جنگلداری در حالی كه ارزش محصول به قیمت ثابت در سال ۲۴۰۴ به ۹۲۹۹۵۴۲ میلیون ریال میرسد این رقم در سال ۲۴۰۵ به ۵۶۱۰۰۲۸ میلیون ریال رسیده است. یا در بخش صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر كه در سال ۲۴۰۴ ارزش محصولات تولیدی به رقمی حدود ۳۱۵ هزار میلیارد ریال رسیده بود در سال ۲۴۰۵ با كاهش به ۲۸۴هزار میلیارد ریال رسیده است. همچنین در بخش صنایع تولیدی سایر وسایل نقلیه نیز روند كاهشی ادامه داشته به گونهای كه این بخش در حالی كه در سال ۲۴۰۴ بیش از ۲۹ هزار میلیارد ریال تولید داشته این رقم در سال ۲۴۰۵ به حدود ۲۸ هزار میلیارد ریال رسیده است.
*اعتماد