بررسی واقعیتهای سند ۲۰۳۰
در رقابتهای انتخاباتی آنچه بیش از هر کلید واژه دیگری بر سر زبانها افتاد سند ۲۰۳۰ بود. مخالفان دولت از اجرای سندی در مدارس کشور خبر میدادند که برای مسئولان آموزش و پرورش هم جای تعجب داشت.
منتقدان دولت در هیاهوی انتخابات مدعی شدند که در سند ۲۰۳۰ که ایران آن را پذیرفته، آموزشهای جنسی شامل خودارضایی و همجنسگرایی در مدارس الزامی خواهد شد و حتی برخی پا فراتر گذاشتند و مدعی شدند که ارائه این آموزشها با چاپ کتابی به نام «لکلکی در کار نیست» توسط آموزش و پرورش، در برخی مدارس شروع شده و بزودی فراگیر هم خواهد شد. برخی منتقدان این سند را پروژه نفوذ خواندند، تعدادی هم اعلام کردند تا زمانی که کشور گزینه هایی چون سند تحول بنیادین و نقشه جامع علمی را دارد نیازی به سند ۲۰۳۰ یونسکو وجود ندارد. در ایام تبلیغات انتخاباتی، انتشار این شایعات فضای مجازی را آکند و باعث تشویش خانوادهها و ایجاد نگرانی بین آنها شد و دلخوری شدید فرهنگیان که به آنها اتهام ناروایی وارد شده بود را در پی داشت. مخالفان با چاپ تراکتهایی در تیراژ میلیونی و توزیع آن در مناطق مختلف بویژه در روستاها و نیز با سخنرانیهای متعدد انتخاباتی و تبلیغات تلاش کردند تا نگرانی خانوادهها مخصوصاً خانوادههای روستایی را تشدید کنند. تا جایی که رئیس جمهوری نسبت به این دروغپردازیها واکنش نشان داد و گفت به صورت ناروا و بدون هدف از دولت و سند ۲۰۳۰ یونسکو حرف نزنید.
حسن روحانی البته بعد از انتخابات ریاست جمهوری و در نخستین نشست مطبوعاتی خود درباره سند ۲۰۳۰ چنین گفت: بسیار متأسفم که کسانی در این انتخابات ازاین سند سوء استفاده کردند. من از تخریب و تهمت به خودم میگذرم، خدا هم از گناهان ما میگذرد، اما از اهانت به معلمان در قالب اعتراض به سند ۲۰۳۰ نمیگذرم. متأسفانه برخی به طلاب و مردم ما دروغ گفتند. من خودم طلبه بودم و در حوزه زندگی کردهام و میدانم در حوزه زندگی کردن یعنی چی. برخی طلاب را تحریک کردند و به عنوان منادی اسلام به آنها بلندگو دادند تا به روستاها بروند و بگویند وا دینا وا اسلاما! در حرم حضرت علی(ع) هم وقتی برق کشیدند یک نفر سخنرانی کرد و گفت وا اسلاما که به اینجا سیم کشیدند. الان هم برخی به جای سیم ۲۰۳۰ را بهانه کردند که کار زشتی کردند. خدا انشاءالله از گناهشان بگذرد و مردم هم بگذرند و معلمان ببخشندشان، اما من نمیگذرم.» پیشتر هم رئیس جمهوری در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرده بود بررسی مغایرت نداشتن این سند با ارزشهای اسلامی و ایرانی در دستور کار شورا قرار گرفته و ابعاد موضوع برای تصمیم گیریهای لازم مورد بررسی قرار گیرد.
البته در این میان کاربران فضای مجازی هم نسبت به این موضوع سکوت نکردند و در فضای مجازی مطالبی را درباره سند ۲۰۳۰ منتشر کردند که نشان میداد با موضوعاتی که دلواپسان مطرح کردند بسیار متفاوت بود. موضوعی که «مهدی نوید ادهم» دبیر شورای عالی آموزش و پرورش هم در گفتوگو با «ایران» به آن اشاره کرد و گفت: مسائل نادرستی را برخی افراد در زمان انتخابات مطرح کردند که این موضوعات را ما کاملاً تکذیب میکنیم؛ برخی آقایان اصلاً یکبار هم سند را نخواندهاند که چنین واکنشی نشان میدهند.
وی تأکید کرد: سند ۲۰۳۰ دقیقاً به همان موضوعاتی اشاره دارد که در سند تحول هم آمده است. همانگونه که میخواستیم نیروی انسانی، محتوای کتابهای درسی، شیوه ارزیابی و ساخت فیزیکی در تعلیم و تربیت را بر اساس سند تحول دگرگون کنیم در سند ۲۰۳۰ هم به توسعه آموزش برای همگان اشاره شده است.
نوید ادهم تأکید کرد: این سند نه برای ایران بلکه برای همه جهانیان و با فرهنگها و ادیان متفاوت طراحی شده و در آن به طور طبیعی حداقلهای مشترک کشورها از نظر مذهبی و فرهنگی نهفته است لذا هر کشوری باید بر اساس مصالح و اسناد ملی خود آن را غنی و در چارچوب عمل مشترک ارائه کند. ایران هم با تطبیق آن با اسناد بالادستی که اشاره شد چارچوب عمل ملی را برای آن تدوین و چاپ کرد. او با اشاره به اینکه این سند اصلاً در دولت امضا نشد فقط دولت ساختار اجرایی آن را امضا کرد، گفت: شهریور ماه سال گذشته بود که آقای جهانگیری ساختار اجرایی این سند را با مسئولیت وزارت آموزش و پرورش امضا کرد و در نامهای که به وزارت آموزش و پرورش ارسال شد تأکید شده بود که به منظور هماهنگی و ارائه راهکارهای تحقق اهداف و تعهدات برنامه آموزش ۲۰۳۰ همسو با اهداف و تعهدات برنامه اهداف توسعه پایدار کار گروه ملی آموزش ۲۰۳۰ با مسئولیت وزارت آموزش و پرورش بدون گسترش تشکیلات سازمانی و با استفاده از امکانات و ظرفیتهای موجود در آن وزارتخانه و با حضور دستگاهها تشکیل شود. به طور کلی در تصویب «چارچوب اقدام آموزش ۲۰۳۰» یونسکو، از هیچ کشوری درخواست امضا نشده است. اصولاً در بین اسناد یونسکو به جز پیمان نامهها که جنبه الزامی دارند، و باید به تأیید مجالس کشورها برسند، هیچ سند دیگری مورد امضای فیزیکی واقع نمیشود.
با دستور رهبر انقلاب اجرای سند ۲۰۳۰ متوقف شد
رهبر معظم انقلاب اسلامی چندی پیش در دیداری با فرهنگیان به موضوع پذیرش سند ۲۰۳۰ سازمان ملل و یونسکو از جانب دولت اشاره کردند و با انتقاد شدید از این موضوع گفتند: این سند و امثال آن، مواردی نیستند که جمهوری اسلامی ایران تسلیم آنها شود، و امضای این سند و اجرای بیسر و صدای آن قطعاً مجاز نیست و به دستگاههای مسئول نیز اعلام شده است. حضرت آیتالله خامنهای تأکید کردند: به چه مناسبت یک مجموعه به اصطلاح بینالمللی که تحت نفوذ قدرتهای بزرگ نیز قرار دارد، به خود حق میدهد که برای ملتهایی با تاریخ و فرهنگ و تمدن گوناگون، تکلیف معین کند. ایشان با تأکید بر اینکه اصل این کار غلط است، خاطرنشان کردند: اگر چنانچه با اصل کار نمیتوانید مخالفت کنید، صراحتاً اعلام کنید که جمهوری اسلامی ایران در زمینه آموزش و پرورش، دارای اسناد بالادستی است و احتیاجی به این سند ندارد.
سند ۲۰۳۰ چیست؟
«چارچوب اقدام آموزش ۲۰۳۰» در امتداد برنامه «آموزش برای همه» قرار دارد که سابقه آن به سال ۱۹۹۰ بازمیگردد. برنامه «آموزش برای همه» طی سالهای ۲۰۰۰ الی ۲۰۱۵ در جمهوری اسلامی ایران اجرا شد و کشور ما به دلیل دستاوردهای موفقی که در ارتباط با برخی شاخصهای آن داشت، مورد قدردانی جهانیان قرار گرفت. پیشنویس اولیه «چارچوب اقدام آموزش ۲۰۳۰» در اجلاس مجمع جهانی آموزش که از تاریخ ۱۹ الی ۲۲ مه ۲۰۱۵ (۳۰ اردیبهشت لغایت ۲ خرداد ۱۳۹۴) در اینچئون کره جنوبی برگزار شد، ارائه شد. در این اجلاس علی اصغر فانی، وزیر وقت آموزش و پرورش، در رأس هیأتی شامل نمایندگان دستگاههای مختلف از جمله کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی و وزارت امور خارجه شرکت داشتند. با توجه به برخی ملاحظات و حساسیتهای مهم موجود در سند، هیأت شرکت کننده از سوی کشورمان «تحفظ رسمی» جمهوری اسلامی ایران نسبت به کل سند را در جلسه ارائه کرده و این تحفظ در صحن اجلاس توسط وزیر آموزش و پرورش قرائت شد. ضمن آنکه پیش تر، کلیه نقطه نظرات کشورمان به صورت مکتوب به نماینده کشور مالزی به عنوان نماینده گروه آسیا و اقیانوسیه ارائه و تأکید شده بود تنها در صورت اعمال تغییرات مدنظر جمهوری اسلامی ایران است که کشورمان ارائه تحفظ نخواهد کرد. متعاقب اجلاس اینچئون، «چارچوب اقدام آموزش ۲۰۳۰» در اجلاس مقامات عالیرتبه آموزش جهان در حاشیه سی و هشتمین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو (۱۳ تا ۱۵ آبان ۱۳۹۴) ارائه شد و به تصویب رسید. در اجلاس مزبور هیچ یک از کشورهای عضو یونسکو با سند فوق مخالفت نکردند و تنها وزیر وقت آموزش و پرورش کشورمان طی سخنانی بر ملاحظات جمهوری اسلامی ایران در این سند تأکید و بار دیگر متن «تحفظ» رسمی کشورمان در اجلاس اینچئون را عیناً قرائت و درخواست کرد این تحفظ در اسناد مربوطه اجلاس درج شود. متعاقباً نمایندگی کشورمان نزد یونسکو، مراتب را به طور رسمی و مکتوب به دبیرخانه اجلاس و دبیرخانه یونسکو ارسال کرد.
مخالفان چه میگویند؟
در چارچوب عمل به ۲۰۳۰ به واژههایی همچون شهروند جهانی و برابری جنسیتی اشاره شده است که این مباحث از سوی برخی صاحبنظران و کارشناسان مورد نقد قرار گرفته است. مخالفان دولت عموماً اعلام کردند که این سند میخواهد مفاهیم غیر دینی را وارد مدارس کشور کند. آنها مدعی شدند دولت این سند را محرمانه امضا کرده است چرا که به گفته مخالفان این سند، آموزشهای جنسی به صورت عیان و نیز آموزش همجنسگرایی در مدارس ابتدایی الزامی میشود. موضوعی که علی زرافشان معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش به آن واکنش نشان داد و گفت: وزارت آموزش و پرورش خلاف موازین شرعی و دینی عمل نمیکند و این موضوعات کذب است.
وی همچنین تأکید کرد: باوجود اذعان منتقدان به اینکه این سند توسط مراجع ذیربط تصویب نشده است، باید به این نکته تأکید کرد که اصلاً قرار نبوده است یک سند خارجی ترجمه و تصویب شود لذا فرآیند تدوین چارچوب یا برنامه عمل ملی انجام شده و در دستور کارگروه مربوطه قرار گرفته است.
وی گفت: ارائه رسمی حق تحفظ در اجرای ملی ۲۰۳۰ بر اساس اسناد اجلاس اینچئون کره جنوبی حق جمهوری اسلامی ایران بوده است.
زرافشان به معنای برابری و عدالت جنسیتی که مورد انتقاد برخیها قرار گرفته اشاره کرد و گفت: در سند کلمه عدالت و برابری بین تنها دو جنس فقط دختران و پسران به ایجاد فرصتهای برابر آموزشی اشاره میکند و اساساً به مساوی بودن همه شرایط بین زن و مرد اشاره نمیکند و تعابیر به کار رفته برای جنس سوم از سوی برخی منتقدان اساساً جایی در برنامه ندارد و اشاره هم نشده است. همچنین در اصل سند خارجی هیچ اشارهای به موضوع آموزش جنسی در دوره ابتدایی نشده است و مباحث مربوطه کذب محض است.
در بند ۵۴ این سند اشاره مستقیم به انواع گروههای آسیب پذیر شده است. معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش درباره این بند گفت: رفع کلیه تبعیضها تنها به این گروه اشاره میکند و تفسیر منتقدان به گروههای همجنسگرا کاملاً غلط و دور از شأن این سند بینالمللی و همچنین موجب توهین به اکثر کشورهای دنیاست که این موضوع را پذیرفتهاند. تعریف افراد آسیب پذیر نیز به معنای «افراد معلول، بومیان، اقلیتهای قومی، نژادی و فقرا که نیازمند توجه ویژه و راهبردهای هدفدار» هستند در این سند قید شده است.
گفتوگوی دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو با «تسنیم»
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران در گفتوگویی با تسنیم نیز خطاب به منتقدان گفت:منتقدانی که میگویند یونسکو تحت فرمان امریکا و اسرائیل فعالیت میکند برای این صحبت دلیل بیاورند، بنده میگویم که بین ۱۶ نهاد بینالمللی ذیل سازمان ملل متحد، یونسکو از همه خوشنامتر است و از کشورهای عضو میخواهد تا مشاهیر و مواریث فرهنگی و معنوی کشور خود را در یونسکو ثبت کنند و ایران نیز برخی مشاهیر دینی، ادبی و تاریخی خود را در فهرست مشاهیر یونسکو ثبت کرده است.
نصیری قیداری افزود: بیانیه آموزش ۲۰۳۰ محصول مشارکت ۱۹۶ کشور عضو یونسکو است و ایران نیز کاملاً هشیار در این مسیر حضور داشته است و هیأتهای اعزامی شامل کارشناسان، وزرا و نمایندگان مجلس شورای اسلامی کشور در مراحل مختلف پیشنویس، تدوین و تصویب آن حضور داشتند و این هیأتها در تدوین بیانیه ۲۰۳۰ کاملاً هوشمندانه حضور داشتهاند. بیانیه ۲۰۳۰ با برنامه آموزش برای همه که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ در همه کشورهای عضو از جمله جمهوری اسلامی ایران اجرا میشد، فرق چندانی ندارد. وی ادامه داد: تمام ۶ موضوعی که در بیانیه آموزش برای همه وجود داشت در بیانیه ۲۰۳۰ هم آمده است فقط تجربیات ۱۵سال گذشته و اینکه در کجاها اجرا نقص داشته شناسایی شده است و تلاش شده تا رفع شود. بیانیه آموزش برای همه ۱۵ سال در ایران اجرا شد و هر سال نتایج بهدست آمده به سازمان یونسکو ارسال و در گزارش جهانی چاپ شده است.
اما در آن سالها هیچ فردی بر آن نقدی و اعتراضی نکرد، مگر این بیانیه را یونسکو تهیه نکرده بود؟
مراحلی که کمیسیون ملی و وزارتخانههای ذیربط در مورد آغاز برنامه آموزش برای همه در داخل کشور طی کردهاند عیناً در مورد بیانیه ۲۰۳۰ نیز طی شده است. هیچ کار جدیدی جز گرفتن حق تحفظ که از امتیازات روند اخیر است صورت نگرفته است. دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران در بیانیه اینچئون ۶ بار نظر داده است و برخی نظرات ما نیز مورد پذیرش قرار گرفته است از جمله در صفحه ۵۰ نظر ایران آمده است مبنی بر اینکه باید به فرهنگ ملی کشورها در اجرای بیانیه ۲۰۳۰ توجه شود و کشورها بتوانند براساس فرهنگ ملی و آرمانهای خود تصمیم بگیرند. دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران عنوان کرد: بیانیه آموزش ۲۰۳۰ فقط یک بیانیه است و هیچ الزامی برای اجرای آن وجود ندارد و هیچ تعهدی برای کشورها ایجاد نمیکند، همچنین ایران بهعنوان تنها کشور عضو یونسکو حق تحفظ برای خود در نظر گرفته است تا هر جای این بیانیه در تعارض با ارزشهای دینی و ملی ما بود حتی در حد تعبیر و تفسیر آن را اجرا نکنیم. وی ادامه داد: کشورهای عضو یونسکو از ژانویه سال ۲۰۱۶ اجرای بیانیه آموزش ۲۰۳۰ را آغاز کردهاند ولی ما هنوز اجرا را شروع نکردهایم، چراکه میخواستیم چارچوب عمل ملی را تهیه کنیم و براساس اسناد بومی تهیهشده برای سالهای آتی اقدام کنیم.
*روزنامه ایران