بازی با حاصل جمع جبری صفر سعودی ها با ایران/ریاض به واشنگتن می گوید ما را انتخاب کنید نه تهران را

به گزارش سرویس بین الملل سایت خبری تیک Tik.ir، با توجه به تحولات گسترده خاورمیانه در طی یک دهه اخیر( از جمله جنگ عراق، بهار عربی و  تنوع در عرضه کنندگان نفت) می توان گفت تفاوت ها و اختلافات مذکور بیش از پبش گسترده شده و وجه ای عمومی به خود گرفته است. مواضع بعضا تند ایالات متحده در مورد مصر و عدم تمایل اوباما به دخالت در بحران سوریه منجر به تشکیک مقامات عربستان در خصوص مسئولیت های ایالات متحده در منطقه شده است.

با این حال می توان ادعا نمود که هیچ یک از موارد پیش گفته به اندازه موضوع پرونده هسته ای ایران منجر به اختلاف نظر دو کشور آمریکا و عربستان نشده است. در واقع اختلاف نظر در مورد برنامه هسته ای ایران حکایت از اختلاف نظری عمیقتر در مورد جایگاه ایران در منطقه خاورمیانه دارد.

بعبارت دیگر، عربستان با مفاد توافقنامه ژنو مشکلی ندارد بلکه با هرگونه توافقی که به نحوی منجر به کاهش بدبینی ها نسبت به ایران شده و موانع را از پیش پای ایران کنار بزند، مشکل دارد. ریاض در مواجهه با تهران خود را درگیر بازی با حاصلجمع جبری صفر می بیند و هزینه برقراری هرگونه ارتباط میان عربستان و تهران را بر دوش خود می بیند. عربستان نه تنها در شرایط موجود از ایالات متحده انتظار دارد که منافع ریاض در توافق با تهران لحاظ بشود، بلکه انتظار دارد آمریکا تحت هر شرایطی میان ایران و عربستان گزینه دوم را انتخاب نماید.

ریاض معتقد است که ایالات متحده در شرایط حاضر با دو گزینه رو به رو است، دو گزینه ای که کاملا در مقابل یکدیگر قرار دارند؛ نظامی آنتوگونیستیک یا دوستی قابل اتکا، هرج و مرج  یا ثبات و نهایتا جنگ یا صلح. از این منظر، وضعیت ایران سرنوشت منطقه را روشن خواهد ساخت. البته می توان گفت مواضع عربستان تا حدودی منطقی بنظر می رسد؛ اگر هزینه حفظ معامله بزرگ میان عربستان و ایالات متحده  جنگ علیه ایران باشد، اکنون نوبت آمریکاست تا به ارزیابی مجدد مفروضات خود در خصوص سیاست های مربوط به خلیج فارس بپردازد.

توافق دیرینه آمریکا-عربستان

رابطه عربستان- ایالات متحده همواره بر پایه امنیت در مقابل نفت بوده است، هرچند تحریم های نفتی 1973 و انقلاب ایران در 1979 منجر به دشواری هایی در این مسیر شده است. اگر چه همیشه برداشت های متفاوتی نسبت به تعهدات متقابل دو کشور وجود داشته، اما در عمل دو طرف توانستند از این شرایط بهرمند گردند. ایالات متحده همواره اولین مدافع رژیم عربستان در مقابل تهدیدهای خارجی بوده است. مهمترین نمونه حمایت آمریکا از عربستان دخالت ایالات متحده در جنگ خلیج فارس و اسکورت تانکرهای نفتی در جریان جنگ ایران و عراق بود.

از طرف دیگر عربستان همواره تلاش نموده  به عنوان یکی از مهم ترین تولید کنندگان نفت به ایجاد ثبات در  قیمت جهانی این کالا بپردازد. طبیعی است که قیمت نفت برای اقتصاد آمریکا و اقتصاد جهان اهمیت حیاتی دارد. اغلب اوغات تصور می شود که عربستان از سهم بی بدیل خود در تولید روزانه نفت خام برای پایین نگاه داشتن قیمت ها استفاده می کند، اما در حقیقت عربستان سعی می کند با افزایش سطح تولید خود مانع از بالا رفتن سریع قیمت نفت گردد. اقتصادهای پیشرفته صنعتی می توانند در صورت برخورداری از زمان مقتضی جهت هماهنگ سازی خود با الگوهای عرضه ، از عهده هر قیمتی برای این کالا بر آیند. در حقیقت تغییرات سریع قیمت نفت است که فرصت هماهنگ شدن با قیمت های جدید را از این کشورها می گیرد و اقتصاد جهانی را درمعرض نوسانات قیمت قرار می دهد. در دوران جنگ خلیج فارس، عربستان میزان تولید خود را برای جبران کاهش ایجاد شده در عرضه نفت بدنبال لغو تولید کویت و عراق افزایش داد. اخیرا و در جریان جنگ لیبی نیز عربستان سعودی برای حفظ توازن در بازار عرضه  تولید خود را به ده میلیون بشکه در روز افزایش داد.

توافق بزرگ میان عربستان و آمریکا منجر به گسترش حمایت دیپلماتیک و اطلاعاتی دو کشور از یکدیگر در موارد متعدد شده است.  ایالات متحده همواره خواستار حمایت عربستان( بویژه حمایت مالی این کشور) برای پیگیری سیاست های متفاوت خود در منطقه خاورمیانه بوده است و عربستان هم در موراد متناوب از جمله جریان صلح اسرائیل و فلسطین، یمن و سوریه توانسته به منافع ایالات متحده خدمت کند. منافع مشترک دو کشور در مبارزه با خشونت و افراطی گری منجر به همکاری های اطلاعاتی دو کشور علیه گروه هایی شده که هر دو طرف را تهدید می نمایند و بعضا ارتباطاتی در عربستان دارند.

رابطه ایران و آمریکا؛ از بی اعتمادی تا منافع مشترک در منطقه 

توافق میان ایران و اعضا دائم شورای امنیت بعلاوه آلمان می تواند بستر ساز روابط ایران و ایالات متحده گردد. به طور یقین چنین توافقی بسیار ملایم و محدود خواهد بود و حتی در صورت توفیق نمی تواند به راحتی بر سی سال دشمنی و اختلاف میان ایران و آمریکا فائق آید. بعلاوه اختلاف نظر های متعدد ایران و آمریکا از جمله در مورد سوریه و حمایت ایران از حزب الله به قوت خود باقی خواهد ماند. در بهترین حالت روابط دو کشور در بستری از عدم اعتماد متقابل شکل خواهد گرفت.

با این حال باید یاد آور شد که ایالات متحده و ایران برای همکاری با یکدیگر بر سر موضوعات مهم منطقه ای نیاز به نزدیکی و رفاقت مبتنی بر اعتماد کامل ندارند. در این شرایط تنها کافیست که دو کشور بتوانند بر دشمنی دیرینه و عمیق نسبت به هم چیره گردند و این امر در صورتی محقق می شود که دو طرف درک کنند می توانند همزمان با همکاری در موارد  واجد منافع مشترک ، به رقابت در سایر مواردی بپردازند که شامل تضاد منافع دو طرف است؛ الگویی که در روابط اکثر کشورها حاکم است. به طور مثال در سال 2002 پتانسیل موجود برای همکاری دو طرف در مورد ثبات و امنیت در افغانستان وجود داشت.

در این زمینه می توانیم به موارد متعددی اشاره کنیم که پتانسیل بالقوه همکاری دو طرف وجود دارد. بخصوص در مورد عراق  و افغانستان منافع مشترک میان ایالات متحده و ایران به مراتب بیشتر از منافع موجود در روابط آمریکا با متحدین سنتی خود در منطقه است. ایالات متحده و ایران هر دو منافع مشترکی در ایجاد ثبات در عراق و حکومت فعلی آن و کمک به عراق در مبارزه با افراطگرایان اهل تسنن دارند. در این مورد خاص، همکاری با عربستان نمی تواند به نفع ایالات متحده باشد، زیرا عربستان حامی افراط گری در عراق است. در مورد افغانستان نیز ایران و آمریکا هر دو خواستار اطمینان نسبت به عدم بازگشت طالبان به قدرت، پس از خروج نیروهای ناتو از افغانستان در پایان سال 2014 می باشند. در این مورد نیز متحدین قدیمی آمریکا من جمله عربستان و پاکستان به اندازه ایران دارای منافع مشترک با ایالات متحده نمی باشند. در مورد سوریه همکاری دو طرف با چالش های بیشتری مواجه خواهد شد، اما چنانچه بن بست حاضر در وضعیت سوریه تداوم یابد، که شواهد نیز حاکی از این مهم است، توافقی بر پایه تقسیم قدرت می تواند زمینه همکاری متقابل ایران و آمریکا را فراهم آورد.