نسخه چاپی
ارسال به دوستان
سربازی اجباری با کدام توجیه و منطق؟
به گزارش ایسنا، سایت «الف» با این مقدمه نوشت: «خدمتی که در نهم آبان ۱۲۹۴ تصویب و در زمان رضاخان اجرایی شد، اکنون جزء جدایی‌ناپذیر قوانین ایران شده است و هر جوان مذکر ایرانی اگر شرایط معافیت پزشکی یا سایر معافیت‌ها را نداشته باشد باید دو سال از بهترین و شکوفاترین دوران عمر خود را در خدمت سربازی سپری کند.
از طرفی دیگر این روزها برای انجام هر کاری از جوان ایرانی کارت پایان خدمت تقاضا می‌کنند؛ از ادامه تحصیل گرفته تا کار و ازدواج و وام. گویی این کارت، پسران ایرانی را کامل‌تر می‌کند. بیشتر سربازان از شرایط کنونی خود راضی نیستند. سربازانی که دارای تحصیلات بالا هستند و حالا باید پست بدهند، ماشین مافوق خود را بشویند و در مقابل همه چیز «بله قربان‌گو» باشند. نکته دیگری که به خصوص سربازان با تحصیلات دانشگاهی را ناراضی کرده، عدم به‌کارگیری آنها در قسمت‌های مرتبط با رشته تحصیلی است و این سبب می‌شود که در طی دو سال خدمت سربازی، آموخته‌های دوران مدرسه و دانشگاه را فراموش کنند.
بررسی‌ها و مطالعات، بیانگر پیدایش تغییرات و تحولات بسیار اساسی در رویکردها و ساز و کارهای سربازی در میان کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته است. نقش و تاثیر شگرف فناوری‌های نوین نظامی، الزامات نوینی را در رابطه با فلسفه سربازی پدید آورده است و بسیاری از کشورها با مطالعات تطبیقی و بررسی هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی سبک‌های سنتی سربازی با سبک‌های نوین و سنجش هزینه - فایده، اقدام به ایجاد تغییرات و تحولات منطقی در خدمت سربازی کرده‌اند.
بررسی خدمت سربازی در دیگر کشورها، آمارهای جالب و قابل تأملی را به ما می‌دهد. یک مطالعه و بررسی علمی انجام‌شده در خصوص خدمت نظام وظیفه در ۱۹۷ کشور جهان می‌گوید: در ۱۱۲ کشور جهان (۵۷ درصد کشورهای مورد مطالعه) اساسا سربازی اجباری وجود ندارد. ۲۸ کشور سربازی اجباری یک سال و کمتر و ۲۰ کشور سربازی اجباری ۱۸ ماه و یا بیشتر و غیرانتخابی همراه با به کارگیری در امور عملیاتی نظامی دارند. همچنین ۱۴ کشور سربازی انتخابی، ۱۵ کشور از ترکیب نیروهای داوطلب و اجباری و بالاخره ۸ کشور صرفا در امور مدنی یا به صورت نظامی غیرمسلح از نیروی سرباز استفاده می‌کنند. (مرکز پژوهش‌های مجلس)
مهم‌ترین انتقاد منتقدان به خدمت سربازی، «اجباری» بودن آن است. منتقدان خدمت سربازی دلایل دیگری مانند طولانی بودن زمان خدمت سربازی، عدم پرداخت دستمزد متناسب با این دوره، وجود تبعیض و ایجاد مشکلاتی در اشتغال، تحصیل و ازدواج را از دلایل مخالفت و انتقاد خود نسبت به خدمت سربازی عنوان می‌کنند.
سردار موسی کمالی جانشین اداره منابع انسانی ستادکل نیروهای مسلح در توجیه سربازی اجباری می‌گوید: راهبرد ما در سربازگیری اجباری، دفاع از مملکت است. کدام جوانی پیدا می‌شود که در صورتی که سربازگیری حرفه‌ای شود، حاضر باشد برود سیستان و بلوچستان یا چابهار خدمت کند اما سربازان وظیفه در تمامی نقاطی که لازم باشد، خدمت می‌کنند. در جنگ ایران و عراق حدود سه میلیون جوان در قالب سربازی، آموزش دیده و به مناطق جنگی اعزام شده‌اند. حال اگر جنگ شود، چه فردی حاضر است برود و استخدام شود تا به جبهه اعزام شود؟
سردار کمالی در مورد سربازی حرفه‌ای نیز اظهار می‌کند: تنها بحث تجهیزات برای سرباز تخصصی مطرح نیست و در کنار آن باید به تهدیدات و بحث‌های سوق‌الجیشی یک کشور نیز توجه کرد. یکی از علت‌های شکست سنگین آمریکا در جنگ ویتنام، وجود سربازان اجباری در این جنگ بود. در آن زمان سربازان می‌گفتند اگر هدف از سربازگیری اجباری، خدمت به کشور است، پس ما در خاک کشور دیگر چه می‌کنیم که همین موضوع سبب شد آنان به این نتیجه برسند که سرباز حرفه‌ای و مزدور اجیر کنند.
سوالی که همواره مطرح می‌شود این است که تا چه زمانی می‌توان خدمت اجباری سربازی را با مدت، قوانین و شرایط فعلی پیش برد؟ و اینکه اگر تهاجمی به کشور شود آیا این سربازان با توجه به پیشرفت زیاد تکنولوژی و ابزارهای جنگی و با دانش جنگی محدود، توان مقابله با دشمن را دارند؟ تحلیلگر بلژیکی مرکز مطالعات سیاسی اروپا در پاسخ به این سوال می‌گوید: سلاح‌های جدید نظامی فقط توسط سربازان حرفه‌ای کاربرد پیدا خواهد کرد و نه سربازان وظیفه‌ای که فقط قرار است به مدت یک سال و یا کمتر خدمت کنند. استفاده از سربازان وظیفه برای به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین، ایده خوبی نیست.
واقعیت این است که تاریخ‌مصرف سربازان وظیفه‌ای که صرفا به ماموریت‌های خدماتی و نگهبانی و غیرتخصصی به سبک سده‌های گذشته می‌پردازند، خاتمه یافته است. بررسی این دو سوال و سوال‌های دیگر کمک زیادی به تجدید نظر در مورد خدمت اجباری سربازی می‌کند.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شهریورماه امسال با انتشار گزارشی پیش‌بینی ۷ مدل جایگزین سربازی را ارائه کرد. بر اساس گزارش این مرکز، ۷ مدل جایگزین سربازی عبارتند از: ۱- الگو و مدل حاکم کنونی ۲- الگوی سربازی حرفه‌ای ۳- الگوی سربازی داوطلبی - بسیجی چابک ۴- الگوی سربازی علمی - تخصصی ۵- الگوی خرید خدمت هدفمند ۶- الگوی خدمت سربازی یک‌ساله در دوران صلح ۷- الگوی تلفیقی چندجانبه هدفمند.
مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به مشکلات متعدد خدمت سربازی در کشور، از میان ۷ مورد اشاره شده، دو الگوی خدمت علمی - تخصصی و خدمت داوطلبانه - بسیجی چابک به دلیل ظرفیت بالای بهره‌وری را مورد تاکید قرار داد. همچنین این مرکز در گزارش خود به مشکلات فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و ساختاری شیوه کنونی خدمت سربازی اشاره می‌کند. مهم‌ترین این مشکلات به شرح زیر هستند:
