چرا ترویج علم در جامعه مهم است؟

بحث ترویج علم و تبدیل علم به گفتگو، مبحثی است که دارای اهمیت بسیار زیادی بوده و به‌طور خاص در دهه‌های اخیر این موضوع موردتوجه دانشمندان قرار دارد. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، تبدیل علم به گفتگو را می‌توان مأموریت جدید و بسیار مهم علم محسوب کرد.

دنیای علم، دنیای بسیار پیچیده و درعین‌حال ساده‌ای است و اگرچه ممکن است بسیاری از تحقیقات علمی، پیچیده به نظر برسند؛ اما هدف اصلی علم بسیار ساده است و دانشمندان می‌کوشند دنیای اطراف را شناخته و پدیده‌های موجود در جهان را کشف کنند.

در این میان یکی از مهم‌ترین مأموریت‌هایی که به‌ تازگی بر عهده دانشمندان گذاشته‌شده، تبدیل علم به گفتگو است. اصولاً وقتی اهداف مشخص باشد، مأموریت‌ها بسیار ساده هستند. شما اهداف خود را که می‌خواهید کامل کنید، شناسایی کرده،برنامه عملی دستیابی به آن را طراحی کرده و باید بدانید که تهدیدات بالقوه چیست؟ در ادامه باید مخاطرات را شناخته و تلاش کنید از شکست نهراسیده و ممارست داشته باشید.

دانشمندان در حرفه خود ناگزیر هستند که مأموریت‌های زیادی پیروی کنند. در تعریف سنتی آن‌ها می‌خواهند بدانند که طبیعت چگونه عمل می‌کند. هدف آن‌ها دستیابی به درک صحیح از محیط است.

برنامه آن‌ها پیروی از یک روش بسیار دقیق است که تعصب و پیش‌داوری در آن وجود ندارد. آن‌ها برای دستیابی به این اهداف از ابزارهای مختلفی همچون آمار، استنتاج و منطق استفاده می‌کنند. دانشمندان موظف هستند تا نتایج کارهای خود را به عموم مردم انتقال داده و با مردم ارتباط برقرار کنند. علاوه بر این، طرفداران علم، به‌جای اینکه تنها طرفدار فعالیت‌های علمی باشند، باید در ترویج علم و ارتباطات علمی مشارکت کنند.

هنگامی‌که شروع مأموریتی را قبول می‌کنید، باید از طرح اولیه خود پیروی کرده و به یاد داشته باشید که در طول انجام مأموریت به کمک هوش و نبوغ می‌توان به‌صورت بداهه تغییراتی ایجاد کرد. در این میان مهم‌ترین اصلی که باید در خاطر داشته باشید، تمرکز روی هدف تعیین‌شده است.

ما در طول زندگی، بسیاری از مأموریت‌های اعلام‌شده و نشده را انجام می‌دهیم و مهم نیست که آن‌ها به چه چیزی منجر می‌شوند بلکه این اقدامات نحوه زندگی ما را شکل داده و به ما در تصمیم‌گیری و رسیدن به اهداف کمک می‌کنند.

دانشمندان در حرفه خود ناگزیر هستند که از مأموریت‌های زیادی پیروی کنند. در تعریف سنتی آن‌ها می‌خواهند بدانند که طبیعت چگونه عمل می‌کند. هدف آن‌ها دستیابی به درک صحیح از محیط است. برنامه آن‌ها پیروی از یک روش بسیار دقیق است که تعصب و پیش‌داوری در آن وجود ندارد. آن‌ها برای دستیابی به این اهداف از ابزارهای مختلفی همچون آمار، استنتاج و منطق استفاده می‌کنند.

البته بدون شک تمامی این موارد، مأموریت‌های شایسته و ارزشمندی هستند اما این مأموریت‌ها صرفاً در دنیای علم کاربرد دارد. امروزه عملکردها و وظایف جدیدی برای دانشمندان تعریف‌شده و بیشتر دانشمندان موظف هستند تا نتایج کارهای خود را به عموم مردم انتقال داده و با مردم ارتباط برقرار کنند. علاوه بر این، طرفداران علم، به‌جای اینکه تنها طرفدار فعالیت‌های علمی باشند، باید در ترویج علم و ارتباطات علمی مشارکت کنند. حال تعریف این مأموریت برای دانشمندان و کسانی که می‌خواهند علم را در جامعه ترویج داده و با مردم در تماس باشند، چیست؟

نخستین هدف تعریف‌شده برای تبدیل علم به گفتگو، درک این موضوع است که ارتباطات علمی دارای اهداف بالقوه زیادی هستند و بسیاری از این اهداف با یکدیگر همپوشانی دارند. یک هدف می‌تواند به‌سادگی منجر به افزایش آگاهی عمومی از مواردی شود که ما در مورد جهان و طبیعت از طریق روش‌های علمی یاد گرفته‌ایم.

دومین هدف در این مسیر، اطلاع‌رسانی بهتر به سیاستمداران و مردم است تا به‌این‌ترتیب بتوان تصمیمات بهتری در مورد مشکلات اساسی که در هر کشور مطرح است، اتخاذ کرد.

سومی هدف از تبدیل علم به گفتگو، مبارزه با ضد علم و ایده‌های شبه‌علمی است.

بااین‌حال، هدف دیگری که از این مأموریت دنبال می‌شود، این است که ترویج علم می‌تواند الهام‌بخش جوانان باشد تا آن‌ها حرفه‌های علمی را دنبال کنند.

و البته یکی دیگر از اهداف این مأموریت جدید که بر عهده دانشمندان نهاده شده است، لذت بردن از علم است زیرا یادگیری موارد جدید در مورد طبیعت و جهان واقعاً سرگرم‌کننده است و به اشتراک‌گذاری آن نیز می‌تواند سرگرم‌کننده باشد.

دانشمند و متخصصان ارتباطات علمی، ابزارها و تاکتیک‌های زیادی برای دستیابی به این اهداف دارد. انتشار آنلاین مقالات، وبلاگ‌ها، فیلم‌ها و رسانه‌های اجتماعی برای دستیابی به این هدف مهم، در اختیار دانشمندان قرار دارند. رویدادهای بزرگی مانند رویدادهای علمی یا سخنرانی‌های عمومی و ... نیز ازجمله دیگر مواردی هستند که دانشمندان برای ایجاد گفتگو با مردم می‌توانند از آن‌ها بهره ببرند. برخی رویدادهای سنتی‌تر همچون سخنرانی در مدارس و سایر اماکن آکادمیک و غیر آکادمیک نیز برای ترویج علم وجود دارد. به خاطر داشته باشیم که دانشمندان نیز آدم‌های معمولی مثل بقیه افراد هستند و آن‌ها نیز دارای خانواده، دوستان و همسایگانی بوده و با اطرافیان خود در تعامل هستند. این روابط نیز برای استفاده جهت ترویج علم و ایجاد گفتگوی علمی با مردم، بسیار مفید خواهند بود.

در این میان برای دستیابی به موفقیت در این اهداف، استفاده از زبانی مناسب و عدم ایجاد فاصله بین دانشمندان و مردم جامعه؛ بسیار مهم است.

سیناپرس:به باور کارشناسان و صاحب‌نظران ترویج علم، موارد متعددی به‌عنوان تهدید در این حوزه وجود دارند. برای نمونه بسیاری از افراد در جامعه وجود دارند که به رویکرد علمی به‌عنوان یک دیدگاه معتبر باور نداشته و از سوی دیگر، افرادی نیز هستند که می‌خواهند علم را برای اهداف خود به کار گرفته و از آن سوءاستفاده کنند و درنهایت، با کمال تأسف گروهی از دانشمندان نیز در ایجاد ارتباط و گفتگو با جامعه مشکل داشته و قادر به ارائه مطالب علمی نبوده یا نتایج مطالعات خود را به روش‌های نادرستی به مردم اعلام می‌کنند.