آیا باید فاتحه برجام را خواند؟/ واکنش سازمان ملل چه خواهد بود؛ جنگ، تحریم یا هشدار؟

ایران بالاخره گام‌چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای خود را برداشت. با ابلاغ رئیس جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی فعالیت مجدد سایت فردو جهت غنی‌سازی اورانیوم، پس از انتقال مخزن حاوی ۲ هزار کیلوگرم uf۶ از سایت شهید احمدی روشن [نطنز]به سایت شهید علیمحمدی [فردو] و اتصال مخزن به خطوط خوراک‌دهی و انجام موفقیت‌آمیز کلیه عملیات فنی مرتبط شامل خلاسازی نهایی کنترل ماشین‌های سانتریفیوژ و شیر‌ها و چک کردن سیستم‌های کنترل و اتوماسیون و راه‌اندازی بخش‌های جمع‌آوری و اتمام عملیات پسیواسیون، پس از دقایق اولیه روز پنج‌شنبه آغاز شد.

در حال حاضر ۱۰۴۴ ماشین سانتریفیوژ IR۱ (شامل ۶ زنجیره ۱۷۴ تایی) در فردو مستقر است که به چهار زنجیره از ۶ زنجیره ۱۷۴ تایی سانتریفیوژ IR۱ یعنی ۶۹۶ سانتریفیوژ گاز هگزافلوراید اورانیوم UF۶ تزریق شد و دو زنجیره دیگر که شامل ۳۴۸ ماشین IR۱ هستند اقدام به تولید و غنی سازی ایزوتوپ‌های پایدار می‌کنند.

بسیاری از قبل این پیش‌بینی را کرده بودند که احتمالا برداشتن این گام به معنی خروج ایران از برجام‌ تلقی خواهد شد. در این گزارش سعی داریم از زاویه رسانه‌های خارجی به برخی وجوه گام چهارم و عواقب و نتایج آن بپردازیم.

آیا واقعا فاتحه برجام را باید خواند؟

طبق گفته رویترز در آخرین گزارشش در این رابطه، با راه‌اندازی مجدد فردو ایران می‌تواند به زودی به غنی‌سازی ۵ درصد اورانیوم برسد. این در حالی است که طبق برجام ایران تا ده سال نباید سطح غنی سازی خود را از ۳.۶۷ درصد بالاتر ببرد. برخی رسانه‌ها مدعی اند رسیدن به سوخت ۵ درصد به معنی برداشتن گام اصلی به سوخت ۲۰ درصد است. درصد غنی سازی که اگر رخ دهد تا برداشتن سطح غنی سازی حداکثری فاصله اندکی خواهد داشت.

به همین خاطر، سازمان ملل و آژانس اتمی به تکاپو افتاده و خواهند افتاد.

طبق گزارش رویترز، به زودی آژانس بین المللی گزارشی درباره گام‌چهارم منتشر خواهد کرد. همچنین قرار است یک جلسه فوق العاده بین اعضای ۳۵ کشور عضو آژانس صورت بگیرد. رویترز به نقل از یکی از اعضا غربی گفته که این جلسه و گزارش به خوبی نشان خواهد داد که غرب چقدر در رابطه با موضوع ایران و برجام‌ جدی است.

اما چگونه اقدامات ایران می‌تواند توسط آژانس به عنوان نقض برجام تلقی شود؟ گاردین معتقد است که برای سازمان ملل و آژانس اتمی دو خط قرمز وجود دارد. یکی مربوط به لغو نظارتهای آژانس و سازمان ملل بر برنامه هسته ای است و دیگری هم تست سانتریفیوژهای بیشتر است. به نظر می‌رسد گام اخیر شامل مورد دوم باشد. با این حال، باید صبر کرد و دید چه روندی پیش خواهد رفت.

واکنش سازمان ملل؛ جنگ، تحریم یا هشدار؟

حال، بیایید فرض کنیم آژانس گام چهارم ایران را نقض برجام تلقی کند. آنگاه چه اتفاقی خواهد افتاد؟ واشنگتن پست  در مقاله‌ای که مدتی پیش نوشته تاکید دارد که اگر اروپا، چین و روسیه و به خصوص سازمان ملل تایید کنند که اقدام ایران نقض برجام است، آنگاه در ابتدا  تلاش می‌کنند که تهران را متقاعد سازند که اقداماتش را متوقف کند.

این اقدامات و تنشهای کلامی و لفظی احتمالا چند ماه طول بکشد. پس از چند ماه اگر شرایط برجام تغییر نکند به احتمال زیاد، با حمایت و تلاش آمریکا فعالیت هسته ای ایران مجددا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع شود. شورای عالی امنیت می‌تواند ایران را با تحریم های گسترده بین المللی روبرو کند. همچنین اتحادیه اروپا می تواند تصمیم بگیرد تحریمهای خود را که بعد از برجام کان لم یکن کرده بود مجددا اعمال سازد.

واکنش خارجی‌ها؛ فرانسه و روسیه

گام‌چهارم ایران جهت کاهش تعهدات هسته‌ای باعث شوکه شدن بسیاری از مقامات دنیا شد. در این بین، به خصوص روسیه و فرانسه که به خصوص تلاش بسیاری جهت حفظ لرجام داشته و دارد واکنش‌های جالبی داشته اند.

رویترز در گزارش اخیرش تاکید دارد که ایران با این گام خود را از توافق هسته‌ای دورتر کرده و به خصوص به دو کشور روسیه و فرانسه شوک عمیقی وارد کرده است. طبق گفته‌های رییس جمهور فرانسه این جدی‌ترین اقدام ایران در جهت خروج از برجام است. به جز امانوئل مکرون، مقامات روسیه هم‌نسبت به گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای توسط ایران واکنش نشان دادند. روس‌ها اقدام ایران را با عبارت "فوق العاده هشداردهنده" توصیف نموده اند.

واکنش روسها در واقع یکی به میخ و یکی به نعل زدن بوده است. آنها از طرفی اعلام کردند که اصل نگرانی ایران در مورد فعالیت هسته‌ای و خروج از برجام را درک‌می‌کنند؛ اما از طرف دیگر تاکید داشتند که بقا در چارچوب برجام بهترین راه حل در شرایط فعلی است.

واکنش‌ آمریکا و اروپا چه خواهد بود؟

اکسپرس انگلیس مدتی پیش در گزارشی تاکید کرد که احتمالا گام چهارم ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای در عین اینکه احتمال درگیری و تنش بین ایران و آمریکا را بالا می‌برد اما فشار بسیاری را هم بر روی اروپا می‌آورد تا هر چه سریع‌تر یا منافع اقتصادی ایران را تامین کند یا آمریکا را به برجام بازگرداند.

شواهد نشان می‌دهد حتی در صورت نابودی کامل برجام، بعید است آمریکا اقدام جدی(سیاسی یا نظامی) در رابطه با ایران انجام دهد. گاردین در گزارشی از این نوشت که با هر گام ایران، آمریکا نسبتا خوشحال می‌شود چرا که می‌تواند کمپین فشار حداکثری خود را پیش برده و شکافش با اروپایی ها را کمتر کند. از این طریق، آمریکا می‌تواند اروپا را به تندروی های خود نزدیک‌تر سازد. این بدین معنی است که آمریکایی‌ها اصل نابودی برجام را به فال نیک گرفته و بعد از آن شروع به جذب اروپا برای اعمال تحریم‌های بیشتر کنند.