همتی: اجرای عملیات بازار باز از روز شنبه/ بازارسازی بانک مرکزی اجازه نوسان را نداد/ مانع شکل‌گیری ابرتورم شدیم

عبدالناصر همتی در پنجاه و نهمین مجمع سالیانه بانک مرکزی و آعاز عملیات بازار باز و رونمایی از سامانه معاملاتی با بیان اینکه سال‌های 97 و 98 جزو سال‌های بسیار سخت اقتصادی کشورمان بوده‌اند، اظهار داشت: بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها علیه ایران اعمال شد و این فشارها هر روز بیشتر می‌شد البته با تدبیر دولت و بانک مرکزی شاهد افزایش ثبات در بازارهای مختلف هستیم.  از اواسط سال 1396 و متاثر از چشم انداز اعمال تحریم ها از سوی آمریکا، زمینه های بی ثباتی را از خود نمایان ساخته بود.

وی گفت: از اواخر دهه 1380 و اوایل دهه 1390 زمینه شکل گیری ناترازی نظام بانکی ایجاد شده بود و با توجه به اولویت بندی سیاست‌های دولت امکانی برای حل آن فراهم نشده بود. این ناترازی در همراهی با سایر ناترازی ها که خود را به شکل تداوم رشدهای بالای نقدینگی نشان داده بود و با تحریک انتظارات متاثر از تحریم های آمریکا، از اواخر سال 1396 و اوایل سال 1397 شروع به تخلیه کردن اثر خود به شکل بی‌ثباتی اقتصاد کلان و شدت گرفتن حملات سفته بازانه به بازارها و قبل از همه در بازار ارز کرد.

همتی ادامه داد: مهم‌ترین هدف دشمنان حمله به بازار ارز بود که با توجه به نقدینگی بالا این انتظار وجود داشت که وارد دوره سخت رکود تورمی شویم که کنترل رکود تورمی در شرایط عادی هم بسیار سخت است.

وی گفت: در مدت بسیار کوتاه توانستیم فشار اقتصادی حاصل از تحریم‌ها را کنترل کنیم و دیدیم که در شش ماه اول امسال رشد اقتصاد غیرنفتی مثبت شد.

همتی با بیان اینکه نفت یک بخش درون‌زا است و دولت و بانک مرکزی نقش زیادی در آن ندارند اظهار داشت: هر چند وزارت نفت تلاش می‌کند فروش نفت را افزایش دهد اما طبیعی است که در شرایط تحریمی فروش نفت کمتر از دورهای قبل باشد.

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به پیشنهاد گروهی از اقتصاددانان برای بکارگیری سیاست‌های انقباضی به معنی افزایش قابل توجه نرخ سود و کاهش شدید رشد کمیت های پولی ،افزود: برای بانک مرکزی مسلم بود که تلاش برای افزایش نرخ سود می‌توانست به تشدید دشواری هم از منظر تشدید رکود و هم از منظر تشدید ناترازی بانک‌ها و هم از نظر افزایش هزینه تامین مالی دولت بینجامد و بر همین اساس این راه را پیش نگرفت.

دکتر همتی در ادامه عنوان کرد: با توجه به نقش پر رنگ نرخ ارز در شکل دادن انتظارات تورمی و همچنین نااطمینانی اقتصاد کلان، ترجیح داده شد که روشی برای کنترل نرخ ارز اندیشیده شود که اولا تقاضای سفته بازی را تا حد امکان محدود نماید، ثانیا نیازمند تزریق مستمر از محل ذخایر ارزی و لذا از دست رفتن ذخایر ارزی نباشد، ثالثا زمینه بازگشت ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی را فراهم نموده و سبب انتقال رانت به واردکنندگان از محل این عواید ارزی نشود، رابعا امکان تامین نیازهای وارداتی بخش تولید و همچنین نیازهای اساسی مصرفی را فراهم آورد، خامسا امکان نوسان شدید و آسیب پذیری نرخ ارز از تحولات سیاسی خارجی کشور را کاهش دهد، و سادسا" مانع خروج سرمایه از کشور و نگهداری ارز توسط اشخاص شود.

وی افزود: بر همین اساس، بانک مرکزی تعمدا به دنبال آن بوده است که عواید ارزی صرف تامین نیازهای اساسی و رفع موانع تولید شود و به چرخه اقتصاد برگردد. اما آنچه در پیش گرفته شد، روش‌هایی ابتکاری و تجربه نشده بود که در متون تحقیقاتی مربوطه موجود نبود و حاصل تلاش و همکاری مدیران و کارشناسان بانک مرکزی بود.

هدف دشمن ایجاد شوک ارزی بود

همتی تاکید کرد: از مهر ماه سال 97 در سه مقطع توانستیم با اقداماتی بازار ارز را کنترل کنیم خوشبختانه به خوبی متوجه شدیم که هدف دشمن ایجاد شوک در بازار ارز است که در کوتاه مدت آن را مهار کردیم.

وی در خصوص اهم اقدامات بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز خاطرنشان کرد:  اولین اقدام بانک مرکزی آن بود که به عنوان بازار ساز وارد بازار ارز شود و با خرید و فروش و نه صرفا تزریق به ثبات نرخ ارز بپردازد. اقدام دوم بسیار مهم بانک مرکزی کنترل بر مبادلات ریالی بود با این اطمینان که بدون کنترل نقل و انتقالات ریالی امکان ایجاد ثبات در بازار ارز و کاهش تقاضای سفته بازی وجود ندارد و این اقدام نیز بسیار موثر افتاد.

شایعات و تحریکات رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی را خنثی کردیم

رییس کل بانک مرکزی افزود: سومین اقدام بانک مرکزی تلاش برای تامین تقاضای ارز عاملان اقتصادی با استفاده از بازار دوم یا سامانه نیما بود و کاهش تدریجی تفاوت شدید نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد برای تشویق برگشت ارزهای صادراتی و جلوگیری از فساد و آربیتراژ بوده است. از جمله اقدامات دیگر بانک مرکزی مدیریت انتظارات از طریق خنثی کردن شایعات و تحریکات رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی بوده است که به طور معمول افراد غیرحرفه‌ای را دچار زیان می‌کند.

وی با اشاره به کنترل ریال در بازار گفت: ریال را از ول بودن خارج کردیم و با کنترل گردش ریال توانستیم حمله به بازار را مهار کنیم.

رئیس کل بانک مرکزی افزود: موضوع دیگر ناترازی بانک‌ها بود که ریشه آن در دو دهه گذشته است خوشبختانه در سال 95 و 96 با جمع کردن برخی موسسات مالی توانستیم در این بخش گام‌های مهمی برداریم. از دیگر اقدامات ما ساماندهی موسساتی بود که ناترازی داشتند، همچنین ساماندهی موسسات مالی نیروهای مسلح توانست باعث کنترل ناترازی بانک‌ها شود که در دو دهه گذشته شکل گرفته است.

رفتار ریسک‌آمیز بانک‌ها متوقف شد

وی در خصوص توجه بانک مرکزی به تشدید تدریجی نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری و توقف رفتار ریسک آمیز بانک‌ها و موسسات اعتباری تشریح کرد: ادغام بانک‌های وابسته به نیروهای نظامی، تعیین هیات سرپرستی برای برخی موسسات اعتباری دچار ناترازی شدید، عزل و تعیین اعضای هیات مدیره برای برخی بانک‌ها و تشدید اقدامات هیات انتظامی در برخورد با بانک‌ها و موسسات اعتباری از جمله اقدامات بوده است و به نظر می‌رسد پیامدهای مثبت آن به تدریج در حال ظاهر شدن است.

همتی با بیان اینکه توانستیم سیستم بانکی را به آرامی حفظ کنیم اظهار داشت: در مقطعی به ما گفتند برای جلب رضایت عمومی نرخ سود بانک‌ها را افزایش دهید اما ما با محدودیت ناترازی و رکود در کشور مواجه بودیم بنابراین این سیاست را انتخاب نکردیم و توانستیم با کنترل ناترازی بانک‌ها ثبات به شبکه بانکی ببخشیم.

رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: خیلی‌ها اذعان داشتند ممکن است ایران وارد ابر تورم شود اما امروز می‌بینیم که بجز آبان ماه در تمام ماه‌های دیگر تورم نزولی بوده است و به سمت کاهش تورم می‌رویم.

 همتی با اشاره به اینکه روند نزولی تورم در داده‌های تولید شده مرکز آمار ایران و بانک مرکزی بسیار مشابه بوده است گفت: می‌توان ادعا کرد که اقدامات بانک مرکزی در کنترل تورم نیز به خوبی نمایان شده است و عامل تهدید کننده رفاه دهک‌های پایین جامعه را به تدریج تضعیف نموده است و با تداوم ثبات بخشی بانک مرکزی، این روند نزولی تداوم خواهد یافت.

تنش‌های سیاسی و نظامی نتوانست چارچوب بازار را به هم بزند

وی گفت: در مورد نرخ ارز از اول سال تا به حال شاهد تعدیل در نرخ ارز هستیم و نرخ ارز در محدوده مشخص و بسیار کمی نوسان می‌کند. با اقدامات انجام شده، بانک مرکزی از سال 97 برای اولین بار  بازارساز شد که این اجازه نوسان را نداد. بطوریکه در این یک و نیم سال گذشته که تنش‌های سیاسی و نظامی وجود داشت، هیچ کدام نتوانست چارچوب بازار را به هم بزند.

وی با تاکید بر لزوم ثبات بخشی به بازار ارز عنوان کرد: نفس ثبات بخشی به بازار ارز از این جهت مهم بود که اولا اعتماد عمومی را به مدیریت اقتصادی کشور بازگرداند و یاس و ناامیدی ایجاد شده را برطرف کرد و ثانیا همان چیزی که آمریکا برای به زانو درآوردن ایران به آن امید بسته بود را مرتفع نموده بود.

اجازه شکل‌گیری ابرتورم را ندادیم

وی گفت: در شهریور و مهر ماه 97 بسیاری مدعی بودند که دلار به 30 یا 40 هزار تومان می‌رسد و ابر تورم خواهیم داشت اما می‌بینیم که با مدیریت نقدینگی در این بخش نسبت به 50 سال اخیر رشد نقدینگی فقط 3 واحد رشد داشته است که یک موفقیت است. البته برخی‌ها مقدار مطلق را مقایسه می‌کنند در حالیکه با میزان رشد را در نظر گرفت و باید این مسائل را به مردم توضیح دهیم.

رئیس شورای پول و اعتبار در زمینه مدیریت نقدینگی ادامه داد: بانک مرکزی با درک این موضوع که شوک هزینه ای شدید وارد شده به اقتصاد نیازهای سرمایه در گردش بنگاهها را به شدت افزایش داده و در نتیجه تنگنای اعتباری را که از قبل هم وجود داشته، تشدید کرده است، کوشید تا از انقباض در رشد کمیتهای پولی پرهیز کند و اصطلاحا انبساط اسمی اقتصاد را همسازی(Accommodation)  کند که در غیاب آن می توانست عمق رکود بسیار شدیدتر باشد.

از روز شنبه عملیات بازار باز آغاز می‌شود

همتی اعلام کرد: ما در آستانه 60 امین سال تاسیس بانک مرکزی و از روز شنبه عملیات بازار باز را اجرایی خواهیم کرد. این کار کمک خواهد کرد تا نظام سیاستگذاری پولی دچار تغییر و تحول عمده شود و نگرانی‌های مربوط به نرخ هدف تورم، برداشت‌های بین بانکی، بازار بین بانکی، اضافه برداشت بانک‌ها،... به سمتی خواهد رفت که سیاست های پولی را در تمام بانک‌های مرکزی دنیا اعمال می‌کنند.