آقای بازغی این سوالات را نپرس!

«بزرگ‌ترین آرزوی فرزندتان چیست؟»، «پژمان بازغی» این سوال را از پدر و مادرهای شرکت کننده در برنامه جذاب کودک‌شو می‌پرسد و آن‌ها را به چالش می‌کشد. پدر یک پاسخی می‌دهد و مادر پاسخ دیگری. آن‌ها تنها 30 ثانیه فرصت دارند به جمع‌بندی برسند. در میان آن همه بارش فکری پدر و مادر یک گزینه را به عنوان پاسخ نهایی اعلام می‌کنند و بعد، دوربین به داخل اتاقی می‌رود که کودک در آن‌جا نشسته است. سوال از کودک پرسیده می‌شود و جواب او نه تنها پاسخ نهایی والدین اش نیست بلکه اصلا در بین گزینه‌های احتمالی آن‌ها هم نبوده است! سپس بازغی صدایش را صاف می‌کند و می‌گوید که باید بچه‌تان را بهتر بشناسید و با سلایق‌اش بیشتر آشنا شوید و ... . این روال تقریبا در همه قسمت‌های برنامه «کودک شو»، تکرار می‌شود اما یک سوال در ذهن‌ها به وجود می‌آید که آیا چنین برداشتی از پاسخ‌های اشتباه والدین درست است؟ آیا پاسخ‌های متفاوت والدین و کودکان به چنین سوالاتی، نشان دهنده شناخت نداشتن آن‌ها از فرزندشان است یا پای مسائل دیگری در میان است؟ شایان ذکر است که «کودک شو»، از شنبه تا سه شنبه ساعت 23 از شبکه نسیم پخش می‌شود.

درست است که مسابقه است اما ...

همان‌طور که گفته شد در این مسابقه تلویزیونی که مبنای آن بر حضور کودک و والدین است، بخشی وجود دارد که سوالات مشترکی از کودک و والدین پرسیده می‌شود و بنا بر شباهت یا تفاوت پاسخ‌ها، به شرکت‌کنندگان امتیاز تعلق می گیرد. درست است که این بخش به عنوان یک سرگرمی متفاوت در این مسابقه گنجانده شده اما فارغ از مسئله برد یا باخت در این مبحث، طبیعتا بعضی از پاسخ‌های والدین و فرزندان با یکدیگر فرق می‌کند و مجری با اصرار از والدین می‌خواهد که به شناخت بیشتری از فرزندان شان برسند و اشتباه بودن این ماجرا، درباره همین اتفاقی است که بعد از پاسخ‌های اشتباه والدین می‌افتد.

‌چگونه علاقه‌مندی‌های فرزندمان را کشف کنیم؟

به شخصه در جلسات فرزندپروری که برای والدین برگزار می‌کنم، برای مبحث پاداش در قبال کار خوب کودک، از والدین می‌خواهم که از علاقه مندی‌های کودک خود برایم بگویند تا با کمک آن‌ها، پاداش مناسب را انتخاب کنیم و برنامه درمانی‌مان را بهتر و اصولی‌تر پیش ببریم. اما متاسفانه بسیاری از والدین از علاقه مندی‌های فرزندان خود کاملا بی‌اطلاع هستند و به جز یکی دو مورد، نمی‌توانند فعالیت یا علاقه‌مندی خاصی را نام ببرند. این‌که چرا دنیای والدین و فرزندان تا این اندازه دور از هم است، جای بسی تاسف است و به نظر می‌رسد در این زمینه، بیشتر والدین نیاز به آموزش دارند تا به شناخت عمیق‌تری از فرزندان خود برسند. در این شرایط از والدین می‌خواهم به این سوالات پاسخ دهند:

فرزندتان در اوقات بیکاری خود چه می‌کند؟ سوالاتش معمولا در چه زمینه‌ای است؟ یا هنگامی که از شما می‌خواهد بازی کنید، چه نوع بازی را ترجیح می‌دهد؟

پاسخ به این سوالات می‌تواند در شناخت بیشتر کودک، ما را یاری کند. شناختی که تا حد زیادی برای کمک به کودک در حوزه‌های گوناگون، لازم است.

‌والدین را دچار احساس بی‌کفایتی نکنید

اما مسئله‌ای که در این برنامه مطرح می‌شود، تاکید مجری برای به دست آوردن شناخت بیشتر از کودک بعد از طرح بعضی سوالات خاص در شرایط متفاوت یک برنامه تلویزیونی است. در این شرایط، بارها و بارها دیده‌ایم والدینی که پاسخ اشتباه به سوالات داده‌اند، دچار احساس بی‌کفایتی می‌شوند و احتمالا در ناخودآگاه‌شان فکر می‌کنند چه چیزی موجب این میزان بی‌اطلاعی درباره کودک‌شان شده است. این در حالی است که به دلیل محدود بودن دامنه توجه و تمرکز کودکان، محرک‌های محیطی به سادگی می‌توانند حواس آن ها را پرت کنند و باعث تغییر پاسخ‌ها شوند و برای بدیهی‌ترین سوالات، پاسخ‌های متفاوت بدهند. پس نمی‌توان تمام این مسئله را به شناخت نداشتن والدین از فرزندشان ربط داد.

‌سوالات نباید کودک را سر دوراهی قرار دهد

یکی از سوالاتی که در این برنامه طرح می‌شود، این است که چه کسی را بیشتر از همه دوست داری؟ چند سال است که روان‌شناسان به اتفاق طرح چنین سوالاتی را منع کرده‌اند و پیشنهاد می‌شود حتی درباره اقوام نزدیک مانند پدربزرگ و مادربزرگ هم چنین پرسش‌هایی نشود. حال با توجه به نقش بزرگ و حیاتی والدین در زندگی کودک، سوال در این باره اساسا مردود است زیرا کودک را در یک دو راهی ارزشی قرار می دهد و او برای انتخاب یکی از والدین تحت فشار قرار می گیرد و دچار احساس گناه می‌شود.

بنابراین بهتر است برای برگزاری چنین مسابقاتی، سوالات در محدوده سوالات ارزشی قرار نگیرد و تنها به علاقه‌مندی‌های کودک محدود شود. همچنین مجری برنامه با تاکید بر ضرورت شناخت بیشتر والدین از کودک‌شان بعد از شنیدن هر پاسخ اشتباه، آن‌ها را دچار احساس بی‌کفایتی نکند و در کنار این موارد، با مشورت یک روان شناس راهکارهایی ارائه شود که والدین را در شناخت بیشتر از فرزندان خود راهنمایی کند.

نویسنده : دکتر ساحل گرامی | روان‌شناس کودک