مذاکرات صلح افغانستان به کجا می‌رسد؟

 گفتگو‌های فعلی صلح افغانستان از حدود شش ماه پیش شتاب بیشتری گرفته است. در ماه فوریه، طالبان و آمریکا با هدف زمینه‌سازی برای خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان موافقت‌نامه‌ای امضا کردند. در همان زمان، قرار بود در ماه مارس گذشته، طالبان و دولت افغانستان مذاکرات مستقیم را شروع کنند. اما تشدید خشونت‌ها و منازعات سیاسی در کابل بر سر انتخابات ریاست جمهوری مانع از شروع به موقع مذاکرات شد. با این حال، آمریکا مصمم به پیشبرد مذاکرات بود. به نحوی که بعد از موافقت‌نامه فوریه، قرار بود در کل افغانستان خشونت‌ها کمتر شود و سپس زندانیان طالبان و دولت کابل آزاد شوند. خشونت‌ها کاهش نیافت و در برخی مواقع بیشتر هم شد. اما این امر صدمه‌ای به مذاکرات نزد. دولت افغانستان و با ترغیب و احیانا تهدید آمریکا قبول کرد مذاکرات با طالبان را شروع کند.

دور اول مذاکرات مستقیم صلح، درباره مسائل بنیادین و اساسی مانند نوع نظام سیاسی و ماهیت آن است. طالبان، خود را «امارت اسلامی» می‌نامد که ضرورتا به معنای نفی نظام «جمهوری اسلامی» فعلی افغانستان است. این موضوع کلی و بنیادین در بطن خود شامل موضوعات فرعی نظیر مشارکت سیاسی، حقوق مدنی، حقوق زنان، آزادی‌های اجتماعی و... می‌شود.

سه طرف اصلی مذاکرات –آمریکا، طالبان و دولت افغانستان – هر کدام از زاویه متفاوتی به مسئله مذاکرات صلح نگاه می‌کنند. در مراسم شروع مذاکرات، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، خطاب به مذاکره‌کنندگان افغانی گفت که «انتخاب [نوع] نظام سیاسی، به عهده شماست.» آمریکا عملا با بیان این موضع، خود را بی‌طرف نشان داد. امری که در نهایت به ضرر دولت افغانستان تمام خواهد شد. چرا که دولت افغانستان در برابر طالبان ضعف‌هایی دارد و بدون حمایت آمریکا قادر به تحمیل خواسته‌های خود نیست. دولت افغانستان، در اقدامی برای تاکید بر ماهیت مکثر و آزاد نظامی سیاسی آینده این کشور، اعضای هئیت مذاکره کننده خود را از میان گروه‌های مختلف جامعه انتخاب کرد. دولت افغانستان نگران است که آزادی‌های فعلی را از دست بدهد و در مقابل، مجبور به پذیرش خواسته‌های طالبان شود.

برخی ناظران معتقدند که دولت دونالد ترامپ برای خارج کردن نیروهای آمریکا از افغانستان تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری سوم نوامبر عجله دارد. 

از سوی دیگر، طالبان نیز فعلا با ادبیاتی کلی و عامه‌پسند درباره نظام سیاسی آینده افغانستان سخن می‌گوید و از ارائه جزئیات دقیق درباره نوع نظام مدنظر خود پرهیز می‌کند. هئیت مذاکره کننده طالبان اعلام کرده است که این گروه دنبال تاسیس «نظام اسلامی است که همه قبایل و نژاد‌ها بدون تبعیض در آن با محبت و برداری زندگی کنند.»

یکی از سخت‌ترین و مهمترین محور‌های مذاکرات، نحوه مشارکت طالبان در حکومت آینده افغانستان است. طالبان، مشروعیت دولت مستقر در کابل را زیرسوال برده و آن را دست نشانده اشغالگران می‌داند. علاوه بر این، بحث محافظت از حقوق اقلیت‌ها و زنان نیز از موضوعات چالشی خواهد بود.

آمریکا خودش را از این موضوعات کنار کشیده و بر یک هدف اساسی تمرکز کرده و آن ممانعت از تروریسم در افغانستان و جلوگیری از تبدیل این کشور به پایگاهی برای حمله به منافع آمریکا است. زلمی خلیلزاد گفته است که هدف اصلی آمریکا منع تروریسم است. با این حال، آمریکا سعی می‌کند از طریق مشوق‌های مالی بر روند مذاکرات تاثیر بگذارد. خلیلزاد گفته است موضوع حقوق زنان واقلیت‌ها بر هرگونه تصمیم کنگره در زمینه اعطای کمک مالی به افغانستان تاثیر خواهد گذاشت. در عین حال، خلیلزاد تصریح کرد که آمریکا در روند مذاکرات مداخله نخواهد کرد.

آمریکا دنبال راهی برای خارج کردن نیرو‌های خود از افغانستان است و چندان اهمیتی برای موضوعات داخلی این کشور – به جز مسئله تروریسم- قائل نیست. مذاکرات صلح افغانستان راهی برای تامین خروج نیرو‌های آمریکا از افغانستان و پایان دادن به طولانی‌ترین جنگ آمریکاست.