سالها توسعه پنهان؛امارات به پایتخت سازندگان سلاح تبدیل می شود؟

طبق گزارش موسسه تحقیقات صلح بین الملل استهکلم، امارات متحده عربی از سال 2014 به بعد بودجه نظامی اش را منتشر نکرده اما تقریبا همان زمان ها بودجه سرانه نظامی اش از ایالات متحده بیشتر بود.

 این بحث وجود دارد که آیا ایالات متحده جنگنده های F-35 را به کشورهای حوزه خلیج فارس می فروشد یا نه. باید گفت حتی اگر امارات موفق به خرید این جنگنده ها نشود ممکن است تلاش کند تا به زنجیره تولید F-16 بپیوندند. به این ترتیب هم مهارت کسب می کند و هم پل هایی برای ساخت سامانه های پییچده تر می زند.

در یک دهه گذشته این کشور کوچک خلیج فارسی دلارهایش را در حوزه های مختلفی از تیم های فوتبال گرفته تا موزه و شرکت های فناورانه و غیره سرمایه گذاری کرده تا سهمی در بازار های رو به رشد داشته باشد. در صنعت دفاعی نیز منطق مشابهی وجود دارد اما در اینجا مسئله فراتر از برچسب زدن و مونتاژ ساده است.

امارات در منطقه ای قرار دارد که کشورهای ثروتمندش در حال ارزیابی اولویت های هزینه ای خود هستند. جایی که جنگ مغزها بر جنگ اسلحه ها پیشی گرفته است. در اینجا ابوظبی رویای یک مدیر دفاعی را در سر می پرواند.

به لطف توافق اخیر و عادی سازی روابط با اسرائیل این پادشاهی کوچک خیلی زود می تواند به قلب تپنده صنعت دفاعی بدل شود. شیوه ای که امارات در پیش گرفته نه زمان زیادی می برد و نه از رسم معمول پیروی می کند.

بسیاری از کشورهایی که امروز سلاح تولید می کنند فعالیتشان را پس از پایان جنگ سرد شروع کردند. جنگ های خاورمیانه و حمله آمریکا به عراق به بسیاری از کشورهای سلطنتی خلیج فارس نشان داد که باید قوی و متکی به خود باشند. آنها به سرعت با شرکت های دفاعی خارجی قرارداد بستند و متعهد به تقویت صنایع دفاعی یکدیگر شدند. در این عرصه اما امارات پیشرو بود.

رویکرد امارات به این توافقات متفاوت از بقیه بود. توافق استانداری که از زمان جنگ سرد با نام offset شناخته می شد در بردارنده این بند بود که پیمانکار دفاعی نه فقط سلاح را می فروشد بلکه هزینه تجهیزات دور و اطراف آن را نیز پرداخت می کند. کشور خریدار هم می توانست تقاضای شکلی از سرمایه گذاری را داشته باشد که یا مستقیما به فروش مربوط می شد، مانند کارخانه ای برای ساخت قطعات کوچک یا آموزش برای تعمیر و نگهداری، یا تقاضای سرمایه گذاری درتجهیزات غیر نظامی را داشته باشد، مانند کالا، املاک و مستغلات، دانشگاه یا پارک های صنعتی.

این یک توافق دو سر برد بود. یک طرف نیروی کار ارزان می دهد و طرف دیگر فناوری. امارات حتی دو صندوق ثروت مستقل، Tawazun and Mubadala، را نیز برای مدیریت این توافقات به وجود آورد. به کمک این صندوق ها امارات توانست پروژه های خارجی، مهندسان و فناوری آنها را به ابوظبی بکشاند.

آن دو صندوق با تعداد دیگری از صندوق ها یکی شدند و سال گذشته defense conglomerate Edge را به وجود آورند. در عمل این به معنای مشارکت با شرکت های دفاعی بزرگ خارجی، خرید شرکت های کوچک و استخدام شرکت های متوسط برای بازکردن دفتری در ابوظبی است. از آنجا که مالکیت معنوی به امارات تعلق دارد، جابه جایی دانش فنی مدیریت می شود.

با توجه به این موضوع که کارکنان بومی اندک و کارگران خارجی زیاد است، امارات متحده عربی به احتمال زیاد نه به فکر یک صنعت دفاعی کاملا مستقل است و نه نیازی به آن دارد. با این حال، به شیوه ای که زنجیره عرضه جهانی کار می کند، خودکفایی کم تر به ملیت توسعه دهندگان یا مبدا هر قطعه مربوط است. آنچه اهمیت دارد این است که شرکت های اماراتی توانستند سهم فزاینده ای از فناوری هایی که مورد استفاده قرار می دهند را جمع آوری، نگهداری و خدمت رسانی کنند.

کشورهای حوزه خلیج فارس که نتوانستند از الگوی امارات الگوبرداری کنند، مانند کویت و بحرین، مشتریان خوبی هستند. عربستان تلاش کرده تا از امارات الگو بگیرد اما در صادرات و فناوری به پای امارات نمی رسد. عربستان هنوز هم سرمایه اش را بر روی پروژه های مشترک می گذارد به جای اینکه بر روی تحقیق و توسعه بگذارد. چیزی که امارات برای منافع بلندمدت  بیشتر روی آن حساب باز کرده است.

با همه گیری کرونا و دگرش در اولویت های اقتصادی، حالا زمان خوبی برای تضمین یک توافق نظامی نیست. هزینه های نظامی جهانی نسبت به تولید ناخالص داخلی در چند دهه اخیر کاهش یافته و کشورهای خاورمیانه دیگر آن جذابیت گذشته را برای پایتخت های غربی ندارند. با این حال، وضعیت امارات متفاوت از همتایان عربش است. به ویژه اینکه با جنگ یمن تلاش کرد وابستگی تسلیحاتی اش به غرب را کاهش دهد.

کشورهای کوچک تری که برای خرید سلاح های ویژه از ایالات متحده و اروپا با مشکل روبرو هستند از جمله بزرگ ترین مشتریان امارات به شمار می روند. مانند کنگو، مالی، نیجریه، اردن، الجزایر، سودان جنوبی و مصر. امارات حتی تجهیزاتش را به صورت رایگان به کشورهای تحت تحریم های سازمان ملل ارسال می کند.

اسرائیل و امارات حتی قبل از عادی سازی روابط به ویژه در هواپیماهای بدون سرنشین همکاری هایی داشتند. دو کشور در ماه ژوئیه اعلام کردند که شرکت های دفاعی و اطلاعاتی آنها برای مبارزه با همه گیری کرونا بسیج خواهند شد. رقابت اسرائیلی- اماراتی برای هردوی آنها دو سر برد است: دو کشور کوچک، شهرنشین و متخصص در زمینه هوش مصنوعی و امنیت سایبری. اکنون که مسیرهای ایالات متحده قفل شده آنها می توانند فناوری ها را به اشتراک گذاشته و بفروشند.

وزارت دفاع اسرائیل احتمالا با همکاری های نزدیک مخالفت نخواهد کرد زیرا راهبردهای دو کشور برای مقابله با ایران، مهار اخوان المسلمین و اصلاح نظارت داخلی همسوست. شرکت های دو کشور نیز مشتاق همکاری هستند که هم زمینه را برای آزمایش تسلیحات اسرائیلی و هم پیشرفت صنعت دفاعی امارات آماده می کند.

فلورانس گائوپ از موسسه مطالعات امنیتی اتحادیه اروپا می گوید: اماراتی ها می دانند که برای موفقیت لازم نیست از ایالات متحده نسخه برداری کنند. اماراتی ها جایگاه ویژه ای دارند زیرا می دانند کوچک هستند و اگر بخواهند مهم باشند مجبور نیستند بازی را طبق قوانین دیگران بازی کنند.