نتایج حاصل از توافقنامه موقت «ژنو»
ایران و کشورهای 1+5 در تاریخ 24 نوامبر 2013 توافقنامه‌ای امضا کردند که
بر مبنای آن، ایران متعهد شد در برابر برداشتن تحریم‌ها، برخی از
فعالیت‌های خود در حوزه هستهای را متوقف کند. پس از نزدیک به دو ماه،
طرفین مذاکره اعلام کردند که 20 ژانویه اجرای توافقنامه آغاز می‌شود و
نتیجه‌گیری نهایی نیز به 20 ژوییه 2014 موکول شد. توافقنامه موقت میان
ایران و کشورهای 1+5 فضایی از اعتماد را میان طرفین ایجاد کرد و زمینه را
برای مذاکرات بیشتر فراهم ساخت، مذاکراتی که هدف از آن، رسیدن به توافقی
نهایی و جامع است که به ادعای کشورهای غربی می‌تواند زمینه را برای رفع
نگرانی‌های جامعه بین‌الملل فراهم کند. در این میان ایران و ایالات متحده
آمریکا هریک توافقنامه موقت را برمبنای دید و نگاه خویش و به صورتی کاملا
متفاوت مورد بررسی قرار دادند و هر یک رویکردی متفاوت اتخاذ کردند. در
حالی‌که «حسن روحانی» رییس‌جمهوری ایران توافقنامه «ژنو» را به معنای
تسلیم‌شدن قدرت‌های غربی در برابر خواست ملت ایران توصیف کرد، باراک
اوباما، رییس‌جمهوری آمریکا از موفقیت قاطع غرب دم می‌زند. اوباما گفت: «ما
در این زمینه گام مهمی را برداشتیم و در حال حاضر باید برای دستیابی به
راه‌حلی جامع تلاش کنیم.» از سویی دیگر در حالی که رییس‌جمهوری ایران با
اشاره به توافقنامه ذکرشده خواستار رفع تحریم‌هاست، دیوید کوهن، رییس دایره
تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا بر تداوم تحریم‌ها تاکید دارد. باراک
اوباما، رییس‌جمهوری آمریکا ضمن استقبال از توافق هستهای مدعی شد که ایران
پس از یک دهه با توقف برنامه هستهای خود موافقت کرده و از 20 ژانویه تلاش
برای ازبین‌بردن زیرساخت‌هایی که به این کشور برای غنی‌سازی اورانیوم کمک
می‌کند را آغاز کرده است. اظهارات رییس‌جمهوری آمریکا با واکنش شدید مقامات
ایرانی روبه‌رو شد، عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران ضمن رد
ادعای اوباما، قاطعانه اعلام کرد که ایران از تمام توان خویش برای حراست از
ساختار هستهای خود دفاع خواهد کرد. بر اساس توافقات اولیه، ایران در برخی
از زمینه‌ها می‌تواند برنامه هستهای خود را دنبال کرده و آن را گسترش
دهد. رآکتور آب‌سنگین اراک یکی از موارد مورد اختلاف میان ایران و گروه 1+5
است. با این حال از دیدگاه این گروه از کشورها، ایران می‌تواند به ساخت و
سازهای عمرانی در این حوزه ادامه دهد، ساخت و سازهایی که البته ارتباطی به
پیشرفت برنامه پلوتونیوم نداشته باشد.
تحقیق و توسعه
براساس توافقات صورت‌گرفته، ایران خواهد توانست برنامه‌های توسعه و
تحقیقاتی خود را ادامه دهد. ایران همچنین در چارچوب برنامه توسعه و
تحقیقاتی خویش می‌تواند 18هزار سانتریفیوژ خود را نگاه داشته و برنامه ساخت
سانتریفیوژهای نسل پیشرفته‌تر را نیز اجرایی کند، به شرطی که از این
ساختارها در تاسیسات مربوط به غنی‌سازی اورانیوم استفاده نکند. ایران
می‌تواند آزمایش موشک‌های بالستیک دوربرد خود را ادامه دهد، مساله‌ای که به
شدت با حساسیت غرب روبه‌رو است. در 13 دسامبر 2013 ایران توانمندی موشکی
خویش را به نمایش گذاشت، در این تاریخ ایران نسل جدیدی از موشک‌های بالستیک
را آزمایش کرد.
رفع تحریم‌ها
به دنبال توافقنامه 12 ژانویه، رییس‌جمهوری ایران اعلام کرد که این
توافقنامه مانند شکستن دیوار محکم تحریم‌هاست. نتایج حاصل از بررسی‌های
صورت‌گرفته نشان می‌دهد که در صورت رفع تحریم‌هایی که در توافقنامه «ژنو»
به آن اشاره شده است، ایران مبلغی به ارزش شش تا هفت‌میلیارددلار کسب خواهد
کرد، این در حالی است که براساس ارزیابی‌های صورت گرفته توسط کارشناسان
ایرانی، منافع حقیقی حاصل از رفع تحریم‌ها برای ایران در حدود
20میلیارددلار خواهد بود. پس از آغاز مذاکرات و مطرح‌شدن زمزمه‌هایی در
مورد رفع تحریم‌ها، ارزش ریال و بورس اوراق بهادار، رشد چشمگیری داشت. این
فرآیند پس از امضای توافقنامه شدت بیشتری پیدا کرد. علاوه بر این، صادرات
نفت ایران از اکتبر 2013 تا ژانویه 2014 نزدیک به 60درصد افزایش یافته
است.
ارزش ریال و تورم
افزایش فشارهای اقتصادی بر ارزش ریال (واحد پول ایران) بسیار تاثیر گذاشته
بود. سال گذشته، زمانی که فشارها و مشکلات اقتصادی به اوج خود رسید و کشور
از تورم شدید رنج می‌برد، ریال به یکی از کم‌ارزش‌ترین واحدهای پولی در
جهان تبدیل شده بود. پس از انتخاب حسن روحانی به‌عنوان رییس‌جمهوری ایران،
ارزش ریال 25درصد افزایش داشت، به عبارتی قیمت دلار از 36هزارو500 ریال به
حدود 30هزارریال افزایش یافت. بنابراین تحولات سیاسی به شکل چشمگیری بر
میزان ارزش ریال تاثیر گذاشت. در همین حال پس از اعلام توافق «ژنو» در 24
نوامبر و آغاز اجرای مفاد این موافقتنامه در 20 ژانویه، ارزش واحد پول
ایران افزایش زیادی یافت. در آغاز ریاست‌جمهوری حسن روحانی نرخ تورم
43درصد بود. در حال حاضر این میزان به 35درصد کاهش یافته است. روحانی
پیش‌بینی کرده است که تا پایان سال این میزان به 25درصد خواهد رسید.
صادرات نفت
زمانی که توافقنامه «ژنو» در 24 نوامبر امضا شد یکی از مقام‌های ارشد
دولتی ایران اعلام کرد که صادرات نفت در شرایط فعلی حدود یک‌میلیون بشکه در
روز باقی مانده است. صادرات نفت ایران پس از اجرای توافق «ژنو»، نزدیک به
60درصد افزایش یافته است. پس از اجرای توافقنامه صادرات نفت ایران حدود
60درصد افزایش یافت. یعنی از761 هزار بشکه در اکتبر 2013 به 2/1میلیون بشکه
در ژانویه 2014 افزایش یافت. روشن است که مذاکرات «ژنو» و انعقاد
توافقنامه موقت میان ایران و غرب زمینه را برای رفع محدودیت‌ها فراهم ساخته
و با کاهش خطرات و مخاطرات مربوط به معامله نفت با ایران، سیل خریداران
نفت ایران افزایش یافته است. در حال حاضر که مفاد این توافقنامه در حال
اجراست صادرات نفت ایران نسبت به گذشته افزایش یافته و هزینه‌های حمل‌ونقل
نفت برای ایران کاهش پیدا کرده است. از زمان انتخاب حسن روحانی، شاخص بورس
اوراق بهادار تهران از حدود 45هزار به 80هزار، یعنی در حدود صددرصد افزایش
داشته است.
افزایش ورود هیات‌های تجاری و ماموران دیپلماتیک
امضای توافقنامه «ژنو» زمینه را برای ورود هیات‌ها و گروه‌های پارلمانی،
سیاسی و تجاری به ایران فراهم ساخت. بسیاری از آنها با اشتیاق برای از
سرگیری روند معاملات و تجارت با این کشور، وارد خاک ایران شدند. ورود
هیات‌های نمایندگی از تاریخ 20 ژانویه افزایش زیادی داشته است. به نوشته
روزنامه نیویورک‌تایمز، در دو هفته اول سال، ایران نسبت به سال گذشته
میزبان نمایندگان اروپایی بیشتری بوده است. همچنین پس از امضای توافقنامه
«ژنو» گزارش‌های متعددی از بازگشت شرکت‌های چندملیتی به ایران به دست آمده
است. به دنبال تلاش برای کاهش تحریم‌ها بسیاری از این شرکت‌ها با هدف
دستیابی دوباره به بازارهای ایران و ازسرگیری فرآیند معاملات وارد ایران
شدند.
اجرای تحریم‌ها
دولت اوباما اعلام کرده است که به اجرای کامل تمام تحریم‌ها علیه ایران
متعهد است. با این حال شواهد نشان می‌دهد که پس از انتخاب حسن روحانی
رویکرد آمریکا به ایران ملایم‌تر شده است. پیش از انتخاب روحانی، وزارت
خزانه‌داری آمریکا 183 نهاد را به اتهام نقض تحریم‌های موجود علیه ایران در
فهرست سیاه قرار داد. پس از انتخاب روحانی در مجموع 29 موسسه در فهرست
سیاه قرار گرفتند. زمانی که وزارت خزانه‌داری آمریکا در 12 دسامبر 2013، 19
نهاد را در فهرست ناقضان تحریم علیه ایران قرار داد، مقام‌های ایرانی،
آمریکا را به نقض تعهدات مندرج در توافقنامه متهم کردند. در حال حاضر
سازمان «اتحاد علیه ایران هستهای» در حال بررسی این موضوع است که آیا دولت
آمریکا به دنبال اعمال حداکثر تحریم‌ها علیه ایران است یا آنکه تلاش دارد
مقام‌های ایرانی را از خود راضی و خشنود کند.
نسخه چاپی
ارسال به دوستان
