چهار بعد بازی شطرنج هسته ای میان ایران و 1+5

گری سیک در آسیا تایمز نوشت: دولتی که با دولت دیگر مذاکره می کند به گونه ای انکار ناپذیر ناگزیر است که در داخل کشور نیز با کسانی که منافعشان تحت تاثیر نتیجه مذاکرات قرار خواهد گرفت، گفتگو کند. نمونه کلاسیک چنین وضعیتی، مذاکره کننده ای است که بر سر یک میز با دشمنان و مخالفان خارجی خود مذاکره می کند و بر سر میز دیگر با مخالفان داخلی خود به گفتگو می نشیند.

به گزارش سرویس بین الملل «تیک» Tik.ir، در مذاکرات کنونی با ایران درباره آینده برنامه هسته ای این کشور، دولت آمریکا حتی با وضعیت دشوارتری روبروست و دست کم همزمان سرگرم چهار مذاکره جداگانه است:

1) گفتگوهای مستقیم با ایران

2) مشورت با شرکای خود در گروه 1+5 که می باید به موضع مشترکی دست یابند.

3) کنگره آمریکا

4) متحدانی همچون اسرائیل و عربستان که منافعشان تحت تاثیر نتیجه مذاکرات مربوط به برنامه هسته ای ایران قرار خواهد گرفت.

موفقیت در یکی از این مذاکرات ضرورتاً به موفقیت در دیگر مذاکرات نخواهد انجامید، در حالی که موفقیت نهائی باید به گونه ای باشد که در هر چهار مذاکره جداگانه، دست کم درجه ای از موفقیت را به ارمغان آورد. نکته شگفت آور اینکه دستیابی به توافق با ایران ممکن است آسانترین بخش این بازی دیپلماتیک باشد. دشوارترین چالش نیز ممکن است در صحنه سیاسی داخلی، به ویژه در خود آمریکا باشد. تندروها در ایران نیز بر آنند تا با هرگونه امتیازدهی احتمالی از سوی ایران، مخالفت کنند.
در اینجا چشم انداز کلی مذاکرات چهار گانه را تا این مرحله بررسی می کنیم:

گفتگو با ایران

گفتگوهای مستقیم بین مقامات آمریکا و ایران با هر معیاری که اندازه گیری شود، فراتر از انتظار بوده است. تماس مقامات آمریکایی با ایرانی ها تقریبا نادر، پراکنده و در بیشتر مواقع در خلال 35 سال گذشته، یعنی از زمان انقلاب اسلامی و سپس، بحران گروگانگیری، پنهانی بوده است. دیپلمات های آمریکایی حتی در مراسم و گردهم آیی های متداول دیپلماتیک نیز تلاش کرده اند از تماس با مقامات ایران خودداری کنند. هراز گاهی آمریکا و ایران آشکارا با یکدیگر همکاری کرده اند که یکی از نمونه های آن، کنفرانس بن در سال 2001میلادی بود که در آن حامد کرزای به ریاست دولت افعانستان منصوب شد. با وجود این، چنین همکاری هایی نتوانسته است بر دشمنی دیرینه سیاسی بین دو کشور چیره شود.

اکنون اوضاع تفاوت می کند. یک مقام ارشد آمریکا که مسئولیت آگاه کردن رسانه ها از پیشرفت مذاکرات هسته ای را بر عهده دارد می گوید آمریکا و ایران دیگر به پنهان نگه داشتن دیدار های خود نیازی ندارند. وی می گوید زمانی که لازم است تا مشکلی را برطرف کنیم به ایرانی ها ای میل می فرستیم . این گونه تماس های متداول نشان می دهد که احتمال بروز تنش های گذشته بین دو کشور بدون توجه به موفقیت یا ناکامی مذاکرات هسته ای، کاهش یافته است.

هماهنگی با متحدان

موفقیت مذاکرات هسته ای تا این لحظه، نتیجه همکاری و همسویی بین قدرت های بزرگ جهانی یعنی آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و روسیه بوده است که در مذاکرات هسته ای با ایران نمایندگانشان در آن سوی میز می نشینند. چنین به نظر می رسد که همسوئی بین آنها واقعی است. مذاکرات هسته ای در عین حال بر اثر اختلافات سیاسی طرفین به ویژه بین واشنگتن و مسکو بر سر مسایل سوریه، کریمه و شرق آسیا که می توانست در مذاکره با ایران اخلال ایجاد کند، با مشکلی روبرو نشده است.

یک مقام ارشد آمریکایی در تشریح اوضاع و مسایل در پی نشست 19 مارس در وین، که بحران کریمه در آن زمان به خبر نخست رسانه ها تبدیل شده بود گفت: " گروه 1+ 5 بسیار منسجم است". ممکن است با یکدیگر اختلافاتی داشته باشیم وحتی منافع ملی ما با یکدیگر در تضاد باشد، اما کاملاً متحد هستیم. هر یک از اعضای این گروه رفتاری کاملاً حرفه ای و جدی و متمرکز بر روی موضوع مذاکره،از خود نشان می دهد. اگر نکته ای عنوان شود از روی خوش نیتی است و هیچ گونه تظاهر یا صحنه سازی در بین نیست. هیچ کس میز مذاکره را ترک نمی کند و کسی بر سر دیگری فریاد نمی کشد ، بلکه مذاکرات کاملاً حرفه ای و ماهرانه بوده است.

طرف های حاضر در مذاکرات از موضوع اصلی گفتگوها به دیگر موضوعات نامرتبط با مساله هسته ای ؛ همچون حقوق بشر، حزب الله و حمایت تهران از دولت سوریه نپرداخته اند. چنین به نظر می رسد که قدرت های بزرگ تصمیم گرفته اند تا پرداختن به این گونه مسایل را به بعد از حل مساله هسته ای موکول و آنگاه آنها را یکی پس از دیگری حل کنند.

گنگره آمریکا

بسیاری از سناتورها، اعم از جمهوریخواه و دمکرات به شدت به این مذاکرات به دیده تردید نگاه می کنند. حتی پیش از آغاز مذاکرات هسته ای با ایران، 59 سناتور از هر دو حزب از برقراری تحریم های تازه علیه ایران و متعهد شدن آمریکا به حمایت از اسرائیل درصورت حمله به ایران که در واقع نشان دادن مخالفت آشکار با مذاکرات آتی بود، حمایت کردند. دولت اوباما به شدت با طرحی که در سنای آمریکا تهیه شده بود، به مخالفت برخاست و خودداری سناتورهای دمکرات از حمایت از این طرح، باعث شد تا طرح تشدید تحریم ها به رای گذاشته نشود.

مقامات دولت اوباما، تلاش کرده اند تا اعضای کنگره آمریکا را همواره از چگونگی گفتگوها آگاه کنند و در عین حال دولت، با قاطعیت تمام تحریم های موجود را در خلال مذاکرات به اجرا گذاشته است. اما این احتمال وجود دارد که با مشخص شدن محتوای موافقتنامه نهایی بار دیگر کنگره وارد عمل شود. در گذشته، قانونگذاران آمریکایی نسبت به برچیده شدن کامل برنامه هسته ای ایران، از جمله همه سانتریفوژها و مراکز غنی سازی پافشاری کرده بودند. مخالفان گفتگوهای هسته ای "چهار نه" عنوان کرده بودند:" نه غنی سازی ، نه سانتریفوژ، نه ذخیره اورانیوم غنی شده و نه راکتور آ ب سنگین".

دولت آمریکا در واکنش به موضع کنگره اعلام کرده است که این خواسته ها فراتر از تدابیری است که در پیمان منع گسترش هسته ای پیش بینی شده است. انتظار می رود دولت آمریکا توافق با ایران را تحت عنوان " موافقتنامه حکومتی" امضاء کند که به تائید دو سوم اعضای سنای این کشور نیاز ندارد. با وجود این، همکاری با کنگره برای لغو تحریم های چند لایه ای که در خلال 35 سال گذشته علیه ایران برقرار شده است ضرورت دارد. بیشتر ناظران بر این باورند که مذاکره در صحنه داخلی آمریکا ممکن است به مراتب از مذاکره با ایران دشوارتر باشد.

متحدان منطقه ای

نگرانی متحدان محلی به ویژه اسرائیل و عربستان در واقع بعد چهارم مذاکراتی را تشکیل می دهد که یک مقام ارشد آمریکا آنرا "مکعب روبیک" توصیف کرده است. نتانیاهو بیش از هر کس دیگری با موافقتنامه هسته ای با ایران به مخالفت برخاسته است، به ویژه اگر این موافقتنامه موجب شود تا ایران توانمندی خود در زمینه غنی سازی اورانیوم را حفظ کند. وی روز 27 آوریل در مصاحبه با سی ان ان گفت موافقتنامه ای که قرار است با ایران امضاء شود، بسیار هولناک است چون ایران را به کشوری در آستانه دستیابی به جنگ افزار هسته ای تبدیل می کند. وی خطاب به مخاطبان آمریکایی گفت اجازه ندهید که این اتفاق رخ دهد.

چنین برداشتی از موافقتنامه ای که قرار است با ایران امضاء شود، ممکن است کنگره را به مخالفت با آن برانگیزد.