نگاهی به موانع موجود بر سر راه مذاکرات وین 6
با وجود بد گمانیها و نگرانیهایی که درباره روند مذاکرات وجود دارد، در
مورد این حقیقت که مذاکرات هستهای تنها راه حل موجود برای رسیدن به توافق
جامع بین ایران و کشورهای غربی محسوب میشود، تقریبا کمتر کسی تردید دارد.
به گزارش«تیک» و به نقل از پرس تی وی ، با این حال نمیشود این واقعیت را نادیده گرفت که دو طرف به دلایل متفاوت هنوز به شدت به یکدیگر بیاعتماد هستند. همین بیاعتمادی موجب شده که مذاکرات بیش از ده سال به طول بیانجامد.
اما اجرای توافقی که در سوم آذر ۱۳۹۲ در ژنو بدست آمد، نشان داد که میتوان با وجود بیاعتمادی موجود به راه حلهای مشترکی رسید که زمینهساز توافقهای بعدی باشد. زیرا برای رفع بیاعتمادیها نیز چارهای جز گفتگو و مذاکره نیست. اکنون باید دید چه موانعی بر سر راه رسیدن به یک «توافق جامع هستهای» وجود دارد.
مهمترین این موانع عبارتند از:
۱- مطرح کردن ادعاهای بیاساس
در ده سال اخیر جمهوری اسلامی ایران به همکاریهای گسترده خود با آژانس در چارچوب تعهدات حقوقی و پادمانی خود همچون گذشته ادامه داده و کلیه فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی ایران به صورت شفاف و تحت نظارت آژانس در حال انجام است. اما ابهامها و ادعاهای بیاساسی نسبت به فعالیتهای هستهای گذشتهی ایران تا سال ۲۰۰۳ همچنان مطرح گردیده که در این راستا درخواستهایی فراتر از تعهدات حقوقی جمهوری اسلامی ایران ابراز شده است. با وجود آنکه جمهوری اسلامی ایران هیچ گونه وظیفهای نسبت به انجام درخواستهای مزبور نداشته و ندارد اما تاکنون طبق سه مدالیتهای که با آژانس به امضا رسانده نهایت تلاش خود را برای رفع سوء تفاهمهای موجود نشان داده است، به شرط آنکه این ادعاها در یک زمان به پایان برسد، زیرا این نگرانی وجود دارد که پس از رفع سوء تفاهمهایی که همه آنها مربوط به قبل از سال ۲۰۰۳ است، باز هم ادعاهای جدیدتری توسط دستگاههای امنیتی کشورهای غربی علیه ایران مطرح شود و معلوم نیست این روند تا کی ادامه خواهد داشت. ایران برای رسیدن به توافق جامع نیاز دارد که به هر شکل ممکن به این دور تسلسل اتهامهای بیپایه که تاکنون حتی یک مورد آن اثبات نشده و مدرک مستندی نیز درباره آن ارائه نگشته است پایان دهد.
۲- زیاده خواهیهای آمریکا و اسرائیل
با وجود آنکه در توافق ژنو دقیقا مشخص شده که موضوع مذاکره تنها مسائل هستهای را شامل میشود اما آمریکا و متحدانش با اتکا به بندی از این توافق که به اجرای قطعنامههای شورای امنیت اشاره دارد با برداشتی یکسویه میکوشند درباره فعالیتهای موشکی ایران نیز مذاکره کنند. این در حالی است که ایران حفظ توان موشکی خود را برای دفاع در برابر تهدیدهای همه روزهی رژیم تلآویو و آمریکا ضروری میداند و گروه مذاکره کننده اساسا مجوز لازم را برای ورود به چنین مذاکراتی ندارد. بر این اساس زیادهخواهیهای آمریکا و متحدانش همانگونه که در سال ۱۳۸۴ همه توافقها را بر هم زد امروز هم با تکرار همان اشتباه میتواند توافقهای به دست آمده را به بن بست بکشاند. بنابراین با درنظر گرفتن این واقعیت که ایران در چند ماه اخیر مجموعه اقدامهای شفافساز را در راستای اعتمادسازی به صورت کامل به عمل آورده و آژانس هم بر این موضوع صحه گذاشته است، مطرح کردن موضوعاتی از قبیل توان موشکی ایران به بهانه واهی، امکان تجهیز آنها به کلاهکهای هستهای و نیز کُند بودن توافق ایران و آژانس همه میتواند کلیه دستاوردهای به دست آمده را از بین ببرد.
۳- تحلیل نادرست آمریکا درباره موثر بودن سلاح تحریم
دولت آمریکا و متحدانش بر این تحلیل غلط که تحریمهای اعمال شده علیه مردم ایران میتواند ابزار خوبی برای گرفتن امتیازهای بیشتر از ایران باشد، پای میفشارند. این در حالی است که مقامهای آمریکایی از جمله جان کری در مصاحبه با سیبیاس رسما اعتراف کردند که تحریمها روی توان هستهای ایران که هدف اصلی تحریم اعلام شده است هیچ تاثیری نداشت بلکه موجب شد در عمل ایران تشویق شود تا روز به روز بر کمیت و کیفیت توان هستهای صلحآمیز خود بیفزاید.
با در نظر گرفتن این واقعیت میتوان گفت تا زمانی که آمریکاییها از سیاست غلط «فشار و مذاکره» دست برندارند نمیتوان انتظار داشت به توافقی جامع با ایران برسند. آنها باید بپذیرند که میشود با ایران براساس سیاست «همکاری و مذاکره» به نتایج عملیتر و دقیقتری که به نفع هر دو طرف باشد، دست پیدا کرد. این همان چیزی است که در اجرای توافق ژنو از هردو سو به اثبات رسید.
۴- کارشکنیهای رژیم صهیونیستی
رژیم صهیونیستی در شرایطی به کارشکنی در روند مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ ادامه میدهد که نه تنها با وجود عضویت در آژانس بین المللی انرژی هستهای، پیمانNPT را نپذیرفته بلکه بر اساس گزارشهای کاملا موثق ۲۰۰ تا ۳۰۰ کلاهک هستهای را تولید و نگهداری میکند. در چنین شرایطی روز پنجشنبه (۱۵ خرداد ۱۳۹۳) «مراو ظفری-اودیز»، نماینده اسرائیل در آژانس بینالمللی انرژی اتمی، مدعی شد:
«سرعت تحقیقات قابل قبول نیست... ایران به ارائهی اطلاعات غلط و سرپوش گذاشتن بر ماهیت واقعی فعالیتهای هستهایش ادامه میدهد.» جالبتر آنکه چنین رژیمی از همکاری نکردن ایران با آژانس اظهار نگرانی میکند! برای دستیابی به توافق جامع، باید قبل از هر اقدامی کارشکنی رژیم صهیونیستی کنترل شود. اتخاذ سیاست شفافسازی توام با مقاومت در برابر زیادهخواهیها از سوی ایران میتواند در این مسیر کارساز باشد.
با وجود همه مشکلات موجود به باور نگارنده شرایط برای رسیدن به یک توافق جامع و همه جانبه با گروه پنج به علاوه یک بیش از هر زمان دیگر آماده است. این توافق جامع هستهای از این جهت جامع است که کلیه موارد مورد اختلاف را در برمیگیرد و در همین حال به موارد همکاری بین دو طرف در آینده اشاره خواهد داشت، افزون بر آن دربرگیرنده اقدامهای ملموسی از سوی دو طرف است، بدون آنکه تفسیر پذیر و کشدار باشند.
در همین حال باید بپذیریم که دستیابی به هرگونه توافقی مستلزم اتخاذ رویکرد گام به گام است. یعنی بر اساس عمل متقابل و به تدریج قابل اجرا میباشد. طبیعی است که لازمه دستیابی به چنین توافق جامعی آن هم پس از گذشت ده سال ستیز و بیاعتمادی، داشتن صبوری، حسن نیت و احترام متقابل، روحیه همکاری و اجتناب از موارد ناقض حسن نیت، اولویت دادن به موضوعات مورد علاقه طرفین و به ویژه توافق شده و خودداری از ورود به مواردی که ربطی به مسائل هسته ای ندارد، است.
در نهایت ارائه نکردن هرگونه پیش شرطی از سوی هر دو طرف میتواند به انجام توافق بین دو طرف سرعت ببخشد. در چنین شرایطی است که میتوان امیدوار بود علیرغم همه بیاعتمادیهای موجود قراردادی جامع تهیه شود که در صورت اجرای دقیق آن، از ارتفاع دیوار بیاعتمادی بین دو طرف کاسته شود.