نسخه چاپی
ارسال به دوستان
دولت يازدهم چه چيزي را تحويل مي‌گيرد؟/هواي تهران، آفتابي است
دماي هواي تهران 38 درجه سانتيگراد، آسمان آفتابي همراه با وزش ملايم باد است. ساعت به وقت تهران 16 و رئيس‌جمهور ايران حسن روحاني است. از امروز، روزگاري ديگر در ايران آغاز خواهد شد.
دولت نهم و دهم با شعار نفت آمد و در عرصه اقتصاد تغييرات وسيعي را اعمال كرد. هر چند در روزهاي تبليغات انتخاباتي، حسن روحاني از احياي كشور در صد روز سخن مي‌گفت و از حل مشكلات در دو دوره كوتاه‌مدت و ميان‌مدت سخن به ميان مي‌آورد اما در روزهاي اخير تمامي اطرافيان وي مردم و البته مسئولاني كه قرار است زمام امور را به دست بگيرند را به بردباري و صبر توصيه مي كنند. مي گويند حسن روحاني جادوگر نيست و ابعاد بحران در اقتصاد بيش از آن چيزي است كه تصورش مي‌رفت. اما در طول هشت سال گذشته بر اقتصاد ايران چه گذشت؟
هر چند در اين مجال كوتاه نمي‌توان از آنچه در اين هشت سال گذشته است سخن گفت اما مي‌توان به مهم‌ترين برنامه‌هايي كه در طول اين مدت اجرا شد، اشاره‌اي اجمالي داشت.
انحلال سازمان مديريت و برنامه‌ريزي و شوراها
احمدي‌نژاد در عين ناباوري، سازمان مديريت وبرنامه‌ريزي كه زماني براي تصدي كابينه‌ها افرادي در سطح وزير معرفي مي‌كرد را منحل كرد. انحلال سازمان مديريت وبرنامه‌ريزي منتقدان فراواني داشت اما رئيس‌جمهور با اشاره به كهنگي ساختار اين سازمان، نو كردن فضاي كشور را خواستار شد و با اين تحليل از اقدامش دفاع كرد. شوراها منحل شد و به اين ترتيب قلب برنامه ريزي از عرصه اقتصاد خداحافظي كرد. برخي مي گويند شايد به دليل نبود همين سازمان بود كه در هشت سال دوره احمدي‌نژاد بودجه همواره با مشكلات كلان و تاخيرهاي قابل توجه به مجلس رفت. در كل در طول هشت سال بيش از 14 ماه تاخير در ارائه بودجه كشور رخ داد.
سهميه‌بندي بنزين
يكي از مهم‌ترين اقداماتي كه در طول سال‌هاي اخير صورت گرفت سهميه‌بندي بنزين بود. در ابتدا قرار بود، فروش بنزين به صورت كارتي، با هدف جلوگيري از قاچاق صورت گيرد اما اين طرح در مراحل بعد تغيير ماهيت داد و وسيله‌اي شد براي سهميه‌بندي بنزين و تعيين سقف براي استفاده از بنزين يارانه‌دار براي مردم. سهميه بنزين يارانه‌اي سال به سال كمتر شده و در حال حاضر خودروهاي شخصي ماهانه 60 ليتر سهميه بنزين دريافت مي‌كنند.
هدفمندي يارانه‌ها
اجراي اين برنامه هر چند آرزوي قلبي دولت هاي قبلي بود، اما همزماني‌اش با تشديد تحريم‌ها سبب شد فشارهاي وارده به اقتصاد ايران بيش از آن چيزي باشد كه انتظارش مي‌رفت. قيمت اقلام مصرفي افزايش قابل توجهي يافت. تنها در مورد شير كه يك فرآورده اصلي و استراتژيك است، افزايش قيمتي 200 درصدي رخ داد و طبق آمار سرانه اندك مصرف در ايران باز هم كاهش بيشتري يافت و فاصله ايران با استانداردهاي جهاني در اين حوزه بيشتر شد. پرداخت نقدي يارانه‌ها هر چند سبب بهبود وضعيت در ميان خانواده هاي بسيار فقير شد اما عدم تخصيص يارانه صنايع و بخش‌هايي نظير بهداشت و درمان در كل اختلالاتي را در وضعيت اقتصادي و حتي روند زندگي مردم ايجاد كرد. در جريان انتخابات رياست جمهوري تمامي كانديداها با تداوم طرح هدفمندي يارانه‌ها موافق بودند اما مشكلاتي را بدان وارد مي‌دانستند.
بي‌انضباطي، بي انضباطي و بازهم...
يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي دولت احمدي‌نژاد بي انضباطي بود. اين مسئله را نه تنها در ارائه لوايح سالانه بودجه بلكه از لابه‌لاي گزارش‌هاي سالانه تفريغ نيز مي‌توان جست‌وجو كرد. عدم واريز به موقع پول به خزانه، رشد لجام‌گسيخته نقدينگي، بالا رفتن بيش از حد تورم از يك سو و عدم ارائه آمار و ارقام شفاف از سوي ديگر سبب ايجاد نوعي سردرگمي در فضاي اقتصادي كشور شد. در هشت سال گذشته سيطره سياست و فضاي امنيتي بر اقتصاد بيش از پيش توسعه يافت به طوري كه حتي آمارهاي معمولي و دوره‌اي كه همواره از سوي نهادهاي مرجع منتشر مي‌شد، در زمره محرمانه‌ها قرار گرفت و چند سالي ايران بدون ارائه آمار رسمي رشد اقتصادي و توليد نفت و... روزگار گذراند. از سوي ديگر حتي ارائه آمارهاي هفتگي بانك مركزي در خصوص قيمت خرده‌فروشي‌ها طي سال‌هاي اخير براي مدتي متوقف شد و از سوي ديگر آمارهاي ارائه شده از سوي دولت همواره با تشكيك فعالان اقتصادي و كارشناسان روبه‌رو شد. هر چند دولت آمار اشتغال ايجاد شده را بيش از هفت ميليون شغل در هشت سال عنوان مي‌كرد اما حتي آمارهاي مركز آمار ايران نيز اين مسئله را تاييد نكرد و از اين رو بي اعتمادي به آمارهاي رسمي بيش از دوره‌هاي گذشته فزوني يافت.
مسكن مهر
در اين دوره دولت طرحي بي سابقه را براي خانه‌دار كردن مردم به مرحله اجرا گذاشت. طرح مسكن مهر. در اين طرح افراد مي‌توانستند با آورده‌اي اندك و عقد قرارداد خانه‌هاي مسكوني كه غالبا در حاشيه شهرها ساخته مي‌شد را در قالب اجاره 99 ساله مالك شوند. با اين حال اين طرح داراي اشكالات فراواني بود چرا كه در اين طرح تنها به مسئله ساخت خانه توجه شد و نه ساخت فضايي براي زندگي. در اغلب مناطقي كه در آنها مسكن مهر ساخته شده است مراكز درماني، مدرسه، تفريح‌گاه، سينما، كتابخانه و هر آنچه ملزومات يك زندگي مناسب است ديده نمي‌شود. در حقيقت دولت با اجراي طرحي بي‌سابقه در جهان خوابگاه‌هايي را به متقاضيان تحويل داده است و آنها با اميد آبادي اين مناطق در سال‌هاي آتي، خانه‌هايشان را تحويل مي‌گيرند.
چه رخ داد ؟
در سال‌هايي كه رفت، تحريم‌هاي ايران تشديد شد. تحريم فروش بنزين به ايران و تحريم خريد نفت، هر دو اقتصاد ايران را تا حد زيادي تحت فشار گذاشت. تاثير اين تحريم‌ها همچنان بر اقتصاد ايران خودنمايي مي‌كند. دولت يازدهم در حالي اقتصاد نفتي ايران را تحويل گرفته است كه حجم توليد نفت ايران به شدت كاهش يافته و ايران براي ورود به بازارهاي جهاني با مشكلات فراواني روبه‌روست. شبكه بانكي ايران مشمول تحريم‌هاي سختگيرانه است و خريد و فروش طلا با ايران نيز در زمره تحريم‌هاي قابل اجراست. تحريم كشتيراني، حمل و نقل هر كالايي به ايران يا از ايران را با اختلال مواجه كرده و همه اين‌ها سبب شده است قيمت كالاها در بازار ايران روندي افزايشي را طي كند. قيمت ارز در سال پاياني حضور دولت دهم افزايشي سه برابري را تجربه كرد و قيمت طلا و سكه نيز به تبع آن رشدي انفجاري را شاهد بود. دولت در اين سال‌ها تلاش كرد با اجراي طرحي‌هايي نظير اصلاح ساختار گمركي، بانكي و... وضعيت اقتصادي را بهبود بخشد اما با اين حال به دليل رشد تورم و بيكاري و بروز بحران‌هاي معيشتي و كمبود نقدينگي اصلاحات انجام شده مجال بروز نيافتند.
*روزنامه قانون
