رسم راستگویی در تلویزیون
*محمدجواد حق شناس
نشست تلویزیونی دوشنبه شب روحانی را میتوان در راستای وعده انتخاباتی او ارزیابی کرد که در آن رئیسجمهوری میبایست تا هر 100 روز یکبار به مردم و کسانی که به او اعتماد کرده و زمینه ساز حضورش در رأس قوه مجریه بودند، گزارش عملکرد بدهد. بیان مسائل صادقانه و به دور از ترفندهای تبلیغاتی شناخته شده مسائل کشور از مهم ترین مباحثی است که امروزه در عرصه سیاست و دنیای رسانه مورد توجه است.
وجه مشخصه سخنان روحانی در این نشست تلویزیونی، «آرامش» همراه با «شفافیت» و «تسلط بر گفتار» و «دقت در بیان مسائل به دور از عصبانیت یا تلاش برای فرار از پاسخگویی» بود.
محورهای سؤالات مجریان و پاسخهای رئیس جمهوری در این نشست حول 2 حوزه «دیپلماسی» و «اقتصاد» جریان داشت. روحانی از مهم ترین پرونده سیاست خارجی کشور یعنی عملکرد تیم مذاکرهکننده هستهای، گزارش جامعی به مردم ارائه داد و کوشید نقاط ابهام این حوزه را شفاف کرده و به انتقاد جریان مخالف مذاکره بویژه منتقدان داخلی و افراط گرایان پاسخ دهد. در باب مسائل هستهای، رئیس جمهوری اگرچه به آینده مذاکرات خوشبین بود، کما اینکه اعلام کرد که میان ایران با گروه 1+5 حتماً توافق حاصل خواهد شد اما در عین حال با بیان پیچیدگیهای مسیر مذاکره کوشید با صراحت به مردم بگوید که دستیابی به یک توافق هستهای برد - برد، کار سادهای نیست و زمانبر است. او که گزارش مفصلی از دیدارهایش در نیویورک را عرضه میکرد، احتمال تمدید زمان گفتوگوها را نیز به عنوان یکی از گزینههای محتمل مورد اشاره قرار داد.
«مباحث اقتصادی» که بسیار بیشتر از مسائل هستهای و سیاست خارجی سخنان رئیس جمهوری را به خود اختصاص داد چیزی است که اکثریت جامعه ایران، نسبت به آن حساس هستند و تصمیمات دولت در این باره را با دقت و توجه خاص دنبال مینمایند. روحانی میدانست که مسائلی نظیر «تک رقمی شدن نرخ بیکاری» یا «کاهش نرخ تورم» یا «افزایش رشد اقتصادی» کشور نیازمند توضیح از زبان بالاترین مقام دولت است. در واقع رئیس جمهوری آمده بود تا با منطق و استدلال پاسخ دهد کشور چگونه و تحت چه فرایندی توانسته است از رکود و تورم خارج شده و در مسیر رونق قرار بگیرد.
در بحثهای اقتصادی روحانی، نکته مهمی که مورد تأکید قرار گرفت، مسأله تداوم سیاست پرداخت یارانهها بود. این فراز سخنان آقای روحانی قابل تأمل بود که «اجرای دقیق و عادلانه این سیاست، مبتنی بر قطع یارانه خانوارهای بینیاز به آن، مستلزم سرک کشیدن تصمیم گیران به زندگی خصوصی مردم است». اما رئیس جمهوری تصریح کرد که به این نتیجه نرسیده که «منافع این تصمیم بر زیانهای سرک کشیدن به زندگی خصوصی مردم برتری داشته باشد». این تصمیم نشان دهنده نگاه حقوقی یک رئیس جمهوری به مباحث کلان تصمیمگیری است. سرک کشیدن به حسابها و داراییهای مردم، برای کشف میزان نیازمندی آنها به دریافت یارانه، آثار و نتایجی را در بر دارد که زیانهای آن به هیچ وجه با منافع اقتصادی حاصل از این تصمیم برابری نمیکند. روحانی با این سخن خود در واقع خواست نشان دهد که «اعتماد مردم به دولت» برای او و همکارانش در اولویت قرار دارد. کما اینکه سخن گفتن صادقانه درباره مشکلات نیز، اعتماد مردم به دولت را میافزاید.
از این رو معتقدم که دغدغه اصلی روحانی در این گفتوگو، تقویت اعتماد متقابل میان دولت و مردم بود. دولت یازدهم با تمام مشکلات به جای مانده از تخریبها و ناکارآمدیها و با وجود اینکه یک سال از وقت خود را صرف آواربرداری نموده، همچنان میکوشد با حفظ صداقت و در چارچوب منافع و وحدت ملی، به مواجهه با مشکلات برود. طبیعی است که انتظار دارد مردم نیز عمق مشکلات را درک نموده و از منتخبشان و دولت همکار او حمایت کنند.
نباید از نظر دور داشت که مصاحبه تلویزیونی روحانی در شرایطی برگزار شد که جبهه مخالفان حملات خود را بویژه به سیاست مذاکره هستهای و اقدامات اقتصادی دولت شدت بخشیدهاند. بر همین اساس او تلاش کرد فضای منفی تبلیغاتی مخالفان را بشکند. روحانی در این مسیر از یک سو همچون گذشته انتقاد را از نیازهای ضروری کشور خواند و تأکید کرد که احترام به «گفتمان نقد» مورد توجه او و دولتمردانش است. از سوی دیگر منتقدان خود را از برقراری گفتمان توأم با خشونت و تقسیم بندی فضای سیاسی کشور بر اساس محور خشونت برحذر داشت و نسبت به آن هشدار داد.
*روزنامه ایران
وجه مشخصه سخنان روحانی در این نشست تلویزیونی، «آرامش» همراه با «شفافیت» و «تسلط بر گفتار» و «دقت در بیان مسائل به دور از عصبانیت یا تلاش برای فرار از پاسخگویی» بود.
محورهای سؤالات مجریان و پاسخهای رئیس جمهوری در این نشست حول 2 حوزه «دیپلماسی» و «اقتصاد» جریان داشت. روحانی از مهم ترین پرونده سیاست خارجی کشور یعنی عملکرد تیم مذاکرهکننده هستهای، گزارش جامعی به مردم ارائه داد و کوشید نقاط ابهام این حوزه را شفاف کرده و به انتقاد جریان مخالف مذاکره بویژه منتقدان داخلی و افراط گرایان پاسخ دهد. در باب مسائل هستهای، رئیس جمهوری اگرچه به آینده مذاکرات خوشبین بود، کما اینکه اعلام کرد که میان ایران با گروه 1+5 حتماً توافق حاصل خواهد شد اما در عین حال با بیان پیچیدگیهای مسیر مذاکره کوشید با صراحت به مردم بگوید که دستیابی به یک توافق هستهای برد - برد، کار سادهای نیست و زمانبر است. او که گزارش مفصلی از دیدارهایش در نیویورک را عرضه میکرد، احتمال تمدید زمان گفتوگوها را نیز به عنوان یکی از گزینههای محتمل مورد اشاره قرار داد.
«مباحث اقتصادی» که بسیار بیشتر از مسائل هستهای و سیاست خارجی سخنان رئیس جمهوری را به خود اختصاص داد چیزی است که اکثریت جامعه ایران، نسبت به آن حساس هستند و تصمیمات دولت در این باره را با دقت و توجه خاص دنبال مینمایند. روحانی میدانست که مسائلی نظیر «تک رقمی شدن نرخ بیکاری» یا «کاهش نرخ تورم» یا «افزایش رشد اقتصادی» کشور نیازمند توضیح از زبان بالاترین مقام دولت است. در واقع رئیس جمهوری آمده بود تا با منطق و استدلال پاسخ دهد کشور چگونه و تحت چه فرایندی توانسته است از رکود و تورم خارج شده و در مسیر رونق قرار بگیرد.
در بحثهای اقتصادی روحانی، نکته مهمی که مورد تأکید قرار گرفت، مسأله تداوم سیاست پرداخت یارانهها بود. این فراز سخنان آقای روحانی قابل تأمل بود که «اجرای دقیق و عادلانه این سیاست، مبتنی بر قطع یارانه خانوارهای بینیاز به آن، مستلزم سرک کشیدن تصمیم گیران به زندگی خصوصی مردم است». اما رئیس جمهوری تصریح کرد که به این نتیجه نرسیده که «منافع این تصمیم بر زیانهای سرک کشیدن به زندگی خصوصی مردم برتری داشته باشد». این تصمیم نشان دهنده نگاه حقوقی یک رئیس جمهوری به مباحث کلان تصمیمگیری است. سرک کشیدن به حسابها و داراییهای مردم، برای کشف میزان نیازمندی آنها به دریافت یارانه، آثار و نتایجی را در بر دارد که زیانهای آن به هیچ وجه با منافع اقتصادی حاصل از این تصمیم برابری نمیکند. روحانی با این سخن خود در واقع خواست نشان دهد که «اعتماد مردم به دولت» برای او و همکارانش در اولویت قرار دارد. کما اینکه سخن گفتن صادقانه درباره مشکلات نیز، اعتماد مردم به دولت را میافزاید.
از این رو معتقدم که دغدغه اصلی روحانی در این گفتوگو، تقویت اعتماد متقابل میان دولت و مردم بود. دولت یازدهم با تمام مشکلات به جای مانده از تخریبها و ناکارآمدیها و با وجود اینکه یک سال از وقت خود را صرف آواربرداری نموده، همچنان میکوشد با حفظ صداقت و در چارچوب منافع و وحدت ملی، به مواجهه با مشکلات برود. طبیعی است که انتظار دارد مردم نیز عمق مشکلات را درک نموده و از منتخبشان و دولت همکار او حمایت کنند.
نباید از نظر دور داشت که مصاحبه تلویزیونی روحانی در شرایطی برگزار شد که جبهه مخالفان حملات خود را بویژه به سیاست مذاکره هستهای و اقدامات اقتصادی دولت شدت بخشیدهاند. بر همین اساس او تلاش کرد فضای منفی تبلیغاتی مخالفان را بشکند. روحانی در این مسیر از یک سو همچون گذشته انتقاد را از نیازهای ضروری کشور خواند و تأکید کرد که احترام به «گفتمان نقد» مورد توجه او و دولتمردانش است. از سوی دیگر منتقدان خود را از برقراری گفتمان توأم با خشونت و تقسیم بندی فضای سیاسی کشور بر اساس محور خشونت برحذر داشت و نسبت به آن هشدار داد.
*روزنامه ایران