اقتصاد «زیرزمینی» ایران!

اندیشکده بلفر نوشت: اعمال تحریم‌های مالی علیه ایران به رشد و گسترش شبکه‌های غیرقانونی در منطقه دامن زده است، شبکه‌هایی که از طریق شیوه‌هایی امر تجارت را تسهیل می‌کنند.

به گزارش سرویس بین الملل «تیک» Tik.ir، می‌توان چنین روندی را در تمامی بخش‌های اقتصادی ایران از قطعات هواپیما تا تجهیزات پزشکی مشاهده کرد. در حال حاضر واسطه‌های مالی و لجستیکی اقتصاد پیچیده زیرزمینی نقش بسیار مهمی را در راستای دور زدن تحریم‌های غربی علیه ایران ایفا می‌کنند. اما نباید انتظار داشت که این روند در دوران پس از لغو تحریم‌ها تغییر کند.

توافق موقت میان ایران و گروه ۱+۵ در نوامبر گذشته که با هدف رفع ابهام از برنامه هسته‌ای ایران به دست آمد با وجود پیشرفت‌های اندک، خود عاملی بسیار مهم برای ایجاد خوش‌بینی در این زمینه بود. این توافق موقت پیامدهای مثبتی همچون تسهیل و کاهش بخشی از تحریم‌های نفتی علیه ایران و آزادسازی ۴٫۲ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه‌شده ایران را با خود به همراه داشت. اما یکی دیگر از پیامدهای مثبت این توافق افزایش تمایل سرمایه‌گذاران خارجی به منظور تعامل و همکاری‌های مجدد با ایران بود.

تلاش شرکت‌های خارجی در ماه‌های پس از انعقاد توافق موقت برای استفاده و بهره‌برداری از بازارهای سودآور جدید، میزان خوش‌بینی‌ها برای بازگشت به شرایط نرمال و عادی‌سازی روابط را افزایش داد. اگرچه ممکن است چنین سناریویی کمی دور از دسترس باشد، اما بهتر است پیامدهای بالقوه میراث بیش از سه دهه انزوای اقتصادی و مالی ایران را نیز مدنظر داشته باشیم. در چنین شرایطی چه اتفاقی برای اقتصاد زیرزمینی ایران خواهد افتاد، اقتصادی که دسترسی ایران به بازارهای جهانی را تسهیل می‌سازد؟

در اوایل سال جاری نیز یکی از تجار برجسته ایرانی-ترکیه‌ای به دست داشتن در رشوه و فساد مالی به منظور راه‌اندازی و کنترل یک عملیات قاچاق طلای بسیار پرسود متهم شد، عملیاتی که موجب دسترسی ایران به ارز خارجی می‌شد.

در ادامه این گزارش ادعا شده است: بر طبق برخی برآوردها، مؤسسات اعتباری غیرقانونی در حال حاضر کنترل ۲۵ درصد از عملیات‌های بانکی ایران را در دست دارند.

علیرغم وجود تحریم‌های شدید و فلج‌کننده علیه بخش‌های کلیدی و حساس ایران و انزوای مالی این کشور با این حال شاهد آن هستیم که اقتصاددانان پیش‌بینی کرده‌اند تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۱۴ میلادی رشدی به میزان ۱٫۴ درصد خواهد داشت. اگرچه هنوز به درستی مشخص نیست که این اقتصاد غیرقانونی تا چه حد بر تجارت ایران تأثیرگذار است و از آن حمایت و پشتیبانی می‌کند اما به هر حال این روند اهداف سیاست‌های ایران و آمریکا را تا حدی تضعیف می‌کند و منجر به افزایش جرائم اقتصادی و بی‌ثباتی در منطقه خواهد شد.

انزوای اقتصادی از سوی غرب فرهنگ بسیار مقاوم و غیرقابل تغییری را در ایران به وجود آورده است که اساس آن بر پایه اجتناب از تحریم‌ها و انعطاف‌پذیری اقتصادی قرار گرفته است. سخنان و اظهارات سیاسی مقامات بلندپایه ایران نیز خود تأکیدی بر نیروی بسیار قوی این اقتصاد پنهانی دارند. «بیژن زنگنه»، وزیر نفت ایران در اظهارات اخیر خود آمریکا را به خاطر تحریم شرکت‌های مستقر در امارات متحده عربی که در حال حاضر در خدمت بخش حمل‌ونقل دریایی ایران هستند، مورد انتقاد قرار داد و اشاره کرد دور زدن تحریم‌ها بخشی از وظیفه ایران است.

«حسن روحانی»، رئیس‌جمهوری ایران تحریم‌های آمریکا را غیرقانونی خواند و آنها را تجاوز به حقوق ملت ایران دانست. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم ایران نیز در بیانات خود بارها و بارها بر لزوم اقتصاد مقاومتی تأکید و آن را برای مقابله با تحریم‌های غرب لازم و ضروری دانست. اینگونه اظهارات از سوی مقامات بلندپایه ایرانی به مستحکم‌تر شدن فرهنگ فرار از تحریم‌ها و ناخشنودی از غرب منجر شد، فرهنگی که منبع غرور ملی برای ایرانیان است.