«شما نفت کمتری بفروشید تا من نفت کشورم را به قیمت بهتری بفروشم.» اگرچه
این جملات، ترجمه پیام‌های «حسن روحانی» به امرای قطر و کویت نیست، اما
تفسیر مغز آن است؛ پیامی که در دو‌هفته اجلاس وزرای اوپک، توسط وزیر نفت
ایران به دوحه و کویت برده شده است. چرا «شیخ‌تمیم بن‌حمد آل‌ثانی» و
«شیخ‌صباح احمد جابرالصباح» باید به درخواست رییس‌جمهور ایران روی خوش نشان
دهند؟!
1- قیمت نفت برنت، دیروز با بیش از یک‌دلار کاهش به بشکه‌ای 82دلارو34 سنت
رسید. راه زودبازده جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت نفت، کاستن از عرضه است.
بنابراین اولا: ایران از کشورهای موثر اوپک (و البته در مرحله بعد از
کشورهای غیرعضو اوپک از جمله روسیه) انتظار دارد تا به نفع افزایش قیمت نفت
از تولید نفت‌شان بکاهند. ثانیا: خود را مستحق می‌داند تا رسیدن به
سهمیه‌های اولیه‌اش در اوپک، از کاهش تولید این سازمان مستثنا باشد. این
مواضع احتمالا با چنین صراحتی در پیام رییس‌جمهور روحانی نیامده است. اما
چنین برداشتی از آن دشوار نیست.
2- ایران به دلیل شرایط تحریم، چندسالی است که نمی‌تواند مطابق سهمیه‌های
قبلی‌اش در اوپک (تولید روزانه حدود چهارمیلیون‌و200هزاربشکه و صادرات حدود
دومیلیون‌و500هزاربشکه در روز) نفت تولید کند. تجزیه مستثناشدن از
سهیمه‌ها هم در اوپک وجود دارد.
عراق پس از جنگ، از نظام سهمیه‌بندی اوپک مستثنا شد تا هم با کاهش سقف
تولید این سازمان از آن تبعیت نکند و بودجه بازسازی‌اش را به دست آورد، هم
بتواند خود را به سهمیه‌های قبلی‌اش برساند. حالا ایران می‌خواهد از همین
حق برخوردار شود. لیبی هم همین انتظار را دارد. ایرانی‌ها و مقامات لیبی
معتقدند کشورهایی که در نبودشان نفت بیشتری وارد بازار کرده‌اند، در چنین
مواقعی باید بشکه‌هایشان را از بازار جمع کنند. معلوم است که مخاطب صحبتشان
کدام کشورها یا بیشتر کدام کشور است.
3- شیخ‌تمیم همین هفته با تاکید بر اینکه بودجه کشورش بر اساس قیمت‌های
بسیار محافظه‌کارانه از قیمت نفت و گاز بسته شده، گفته است اقتصاد قطر تحت
تاثیر کاهش قیمت‌های نفت قرار نمی‌گیرد. بانک ملی قطر هم عنوان کرده در
صورتی که قیمت نفت به بشکه‌ای ٦٧دلار برسد و برای مدت طولانی در همین سطح
بماند، قطر اثر آن را احساس خواهد کرد. بنابراین منطق اقتصادی ندارد تا قطر
بخواهد روی خوشی به پیام نفتی ایران نشان دهد. قطر در ماه سپتامبر
739هزاربشکه نفت تولید کرده است.
4- وزیر نفت کویت در کنفرانس انرژی ابوظبی پیش‌بینی کرده است: «فکر
نمی‌کنم هیچ‌گونه کاهشی در تولید اوپک رخ دهد.» با این جمله، کویت
دیپلماتیک اما شفاف موضع خود را در مورد تصمیم آینده کنفرانس وزرای اوپک
بیان کرده است. کویت مایل به کاهش سقف تولید نفت اوپک نیست. براساس آخرین
گزارش ماهانه اوپک، این کشور در ماه‌سپتامبر روزی دومیلیون‌و796هزار بشکه،
نفت تولید کرده و می‌خواهد تولید نفتش را تا سال2020 به چهارمیلیون‌بشکه در
روز برساند. با چنین جاه‌طلبی‌هایی است که امیر جابرالصباح ترجیح می‌دهد
بیشتر کنار موضع ملک‌عبدالله باشد تا درصدد پاسخ مثبت به نامه روحانی.
5- لیبی، ونزوئلا، اکوادور و ایران خواهان کاهش سقف تولید اوپک برای
جلوگیری از قیمت نفت هستند. لیبی و ایران هم نمی‌خواهند در این کاهش تولید
سهیم باشند. کویت، عربستان و امارات صریح در مقابل کاهش تولید ایستاده‌اند.
وزیر نفت امارات گفته است اوپک نقشی در عرضه بیش از تقاضای نفت در
بازارهای جهانی ندارد. یعنی با کاهش تولید اوپک مشکل مازاد عرضه حل
نمی‌شود.
6- رییس‌جمهور روحانی، حتما این تحلیل‌ها را می‌داند. با وجود این چرا
وزیر نفتش را به دوحه و کویت می‌فرستد. این سخن روحانی را که دیروز در
دیدار با معاون رییس‌جمهوری عراق بیان شده است، بخوانید: «توطئه کاهش قیمت
نفت از جمله مشکلاتی است که دشمنان برای ملت‌های منطقه ایجاد کرده‌اند.» به
کلید واژه توطئه می‌توان دقت بیشتری کرد. می‌توان نتیجه گرفت که پیام
روحانی به امرای کویت و قطر پرده‌ای از یک سناریوی سیاسی را برایشان کنار
زده باشد؛ پیامی که مستدل به تحلیل‌های اقتصادی و نفتی نیست.
7- سه روز مانده به جلسه وزرای اوپک، موعد مذاکرات ایران با 1+5 به اتمام
می‌رسد. بعد از این مذاکرات یا ایران عصای اقتدارش را زیر بغل خواهد گرفت
یا شرایط دیگری را تجربه خواهد کرد. اگر پیش‌بینی‌هایی که ناشی از توافق
ایران و غرب است واقعیت یابد آن‌وقت به لحاظ روانی ایران می‌تواند نقش
موثرتری در همگرایی اوپک به نفع کاهش تولید ایجاد کند.
8- قطر در بازی‌های متعدد منطقه به لطف درآمد گازی وافرش تلاش کرده است تا
در میان شیوخ عرب، رهبری را به دست گیرد. این مهم در مسابقه همیشگی‌اش با
عربستان سعودی قابل ردیابی است. سیاست عربستان برای ادامه کسب سهم بازار به
جای حمایت از قیمت‌های قبلی، ممکن است باعث بروز تنش‌هایی در منطقه شود.
سیاستمداران زیرک به خوبی این بازی‌ها را می‌دانند. پس بعید نیست قطر
پرچمدار نقطه مقابل عربستان باشد؛ وقتی پای مناسبات سیاسی و لایه‌های
پیچیده‌اش به میان آید.
9- کویت تنها به یک دلیل شاید در بهترین حالت موضعی ممتنع در برابر
درخواست ایران داشته باشد؛ ارسال پیام دوستانه به ایران. و این پیام ربط
مستقیم به روند مذاکرات مسقط و وین خواهد داشت. اگر مذاکرات ایران و 1+5
خوب پیش برود تعداد کشورهای بیشتری ممکن است پای این پیام دوستانه به ایران
را امضا کنند و تعداد کشورهای کمتری ممکن است در جبهه عربستان پای بکوبند؛
جبهه‌ای که همه کاری کرده است تا مذاکرات ایران و آمریکا و انگلیس و
فرانسه و آلمان و روسیه و چین به شکست بیانجامد.
*شرق
نسخه چاپی
ارسال به دوستان
