چرا ریال ایران به مانند روبل روسیه سقوط نکرده است؟

روزنامه آرگومنتی ای فاکتی چاپ روسیه نوشت: چرا نرخ روبل به همراه نرخ «طلای سیاه» افت می کند، اما در نرخ ارز دیگر کشورهای نفت خیز کمترین تغییری روی نمی دهد؟ تحلیلگر نشریه «آرگومنتی ای فاکتی» چگونگی «کنار آمدن» بسیار سهل ایرانیان با نرخ «طلای سیاه»، در شرایط مشابه را شرح می دهد.

به گزارش سرویس بین الملل پایگاه خبری «تیک» Tik.ir، تقریبا دو سال پیش در تهران، وحشت واقعی حاکم شده بود: مغازه ها بسته شدند و تجار سریعا نرخ کالاها را تغییر دادند. ارزش ارز ملی ایران – ریال – در عرض یک روز، 13 درصد افت کرد و طی یک سال نیز نرخ دلار در مبادله با ریال، سه برابر شد. در مقابل بانک ها، مردم عبوس صف بسته بودند. در واشنگتن، کاخ سفید اعلام کرده بود که تحریم ها صنعت ایران را نابود خواهد کرد. در اوایل سال 2012 میلادی، هر یک دلار امریکا معادل 13 هزار ریال بود و در ماه نوامبر، به 37 هزار ریال رسید! به نظر می رسید که اقتصاد ایران رو به ورشکستگی است. اما، دولت این کشور موفق شد سریعا افت نرخ ارز داخلی را متوقف کند: ارزش هر دلار معادل 32 هزار ریال باقی ماند و نرخ آن از دو سال پیش تغییری نکرده است. حتی اکنون که بهای نفت به شدت افت کرده است، برای پول ایران (برخلاف پول روسیه) اتفاقی روی نداده است. جالب است – چرا؟

ممانعت از شیوع وحشت

سعید لیلاز، اقتصاد دان، می گوید: «وقتی ارز دلار رو به رشد بود، دولت ما در ابتدا، موضعی مانند موضع دولت شما را در پیش گرفت - کمترین تدبیری اتخاذ نکرد. مسئولان دولت محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق ایران، نشسته بودند و فکر می کردند: لازم به اتخاذ تدابیر نیست، مساله خود به خود حل خواهد شد. و وقتی که در بازار ارز هرج و مرج حاکم شد، وزیران «از خواب بیدار شدند». در روسیه، «افراد جوشی» محدود کردن فروش آزاد دلار را پیشنهاد می کنند، اما این امر، بسیار خطرناک است. اعمال هرگونه ممنوعیت، باعث پیدایش بازار سیاه و فعالیت محتکران و فروش دستی ارز می شود. در گذشته در ایران، بانک هایی فعال بودند که ارز را خریداری می کردند، اما به فروش نمی رساندند. بعد از افت نرخ ریال، دولت اجازه داد «دفاتر خصوصی» برای مبادله آزاد ارز تاسیس شود و در نتیجه، نرخ ارز افت کرد. مردم فهمیدند که کسری ارز در کشور مصنوعی است. موضوع اصلی از این قرار است – دولت باید همه را آرام کند، اوضاع را روشن کند، پیش بینی هایی به عمل آورد و اوضاع را از آنچه که هست، شلوغ تر نکند. در غیر این صورت، مردم برای خرید دلار هجوم خواهند برد.

«افت نرخ روبل – غریب است»

افزون بر آن، در ایران دو سال پیش، به منظور « ثابت نگه داشتن» نرخ ارز، میزان نرخ خروجی دلار از کشور را به 5000 دلار محدود کردند. و موضوع اصلی این است که ایرانی ها در سطوح رسمی، ذخیره سازی ارز دلار را کنار نهادند و در حال حاضر، با چین با ارز یوان و با روسیه نیز با روبل تجارت می کنند. تمامی این موارد، باعث کاهش شدید وابستگی کشور به «اسکناس سبز» شد.

و اما، تحریم های اعمالی علیه ایران آن قدر وحشت آور است که از نظر ما حتی بدتر از کابوس است. جمهوری اسلامی ایران قادر نیست منابع انرژی زای خود را به امریکا و اتحادیه اروپا بفروشد و آن را در بازارهای بین المللی عرضه کند و کارت های اعتباری نیز در تهران اعتباری ندارند - «ویزا کارت» و « مستر کارت» در این کشور کارایی ندارند. اما، ایران در مدت کوتاهی، موفق شد سیستم پرداخت غیر نقدی و همچنین بورس نفتی خود را سر و سامان دهد (که تاکنون روسیه فاقد آن بوده است) و تجاری از چین، کره، سنگاپور و تایلند پیوسته به ایران سفر می کنند: فروش نفت خام تا 60 درصد رشد داشته است! البته ریال به ارز مبادلاتی تغییر نیافته است، اما افت ارزش آن نیز متوقف شده است. مردم آرامش خود را باز یافتند، جنجال بر سر «اسکناس سبز» فروکش کرده است. در حال حاضر، در بازارهای ایران، شما می توانید بدون کمترین مشکلی با دلار خرید کنید، اما با نرخ ارزان تر. دستکم این که در حال حاضر، همراه شدن افت ارزش ارز کشور با روند افت نرخ نفت، برای ایرانی ها معنایی ندارد. در حالی که این وضع برای ما کاملا ملموس شده است.

داوود هرمیداس داوند، نماینده سابق ایران در سازمان ملل متحد، معتقد است: «در آن ایام، رئیس مجلس ایران گفته بود: تاثیر اعمال تحریم ها در افت ارزش ریال را فقط تا 20 درصد می توان دخیل دانست و مابقی امر، با اداره ناکارآمد اقتصاد کشور مرتبط می باشد. من کاملا با این نظر موافق هستم. از نظر من، افت شدید ارزش روبل بسیار غریب می نماید: در شرایطی که ایران از فروش نفت، 80 درصد از بودجه خود را تامین کند، سهم روسیه در این مورد تا نصف آن می رسد. و این در حالی است که ایرانی ها منابع انرژی زای خود را به غرب نمی فروشند، اما روسیه با غرب تجارت می کند: شرکت های غربی با وجود اعمال تحریم ها، مانند معمول، به تجارت با ما تمایل دارند.

علت دیگر در بهبود وضع در سال 2012 میلادی در ایران، ثابت ماندن قطعی نرخ ها در کشور بوده است. اما، در کشور ما کافی است تا ارزش دلار روند رو به رشد پیدا کند که هماندم، نرخ کالاهای داخلی نیز افزایش می یابد و کسی نیز علت آن را نمی داند. اما، در ایران این گونه نیست. بعد از اعمال تحریم ها، ایرانی ها به تولید داخلی روی آوردند. دولت نرخ قند، روغن گیاهی، نان، شیر و دیگر کالاهای ضروری را ثابت نگه داشته است. مردم ایران مطمئن شده اند که نرخ نان بعد از شش ماه، دیگر نیز نرخ امروز را خواهد داشت و به نرخ دلار به هیچ وجه وابسته نخواهد بود. حتی پلاکاردهای خیابانی نیز نصب شده اند که روی آنها نوشته شده است: «اگر ایرانی هستی دنبال کالای خارجی نباش! »

و این در حالی است که اقدامات ریز و درشت بی شماری نیز اتخاذ شده اند که باعث افزایش مبالغ ارز خارجی در کشور می شوند: خارجی هایی که در هتل های ایران اقامت می کنند طبق قوانین کشور باید با ارز دلار و یورو تسویه حساب کنند، نه ریال. برای خرید بلیت راه آهن و هواپیما نیز باید ارز پرداخت کنند که زمانی در اتحاد جماهیر شوروی سابق مرسوم بوده است. کاری به بد یا خوب بودن این روش نداریم، اما حقیقت را نمی توان کتمان کرد: ایران حتی در شرایط بدتر از وضع روسیه مانع از سقوط و بی اعتبار شدن ارز خود شده است.

موقعیت یوان چین نیز جای خود دارد: ارزی که زمانی ارزش چندانی نداشته است، اینک در تمامی پارامترها، دلار را از میدان به در برده است. و اما ایران: اینجا، در حقیقت ما با یک کشور جهان سوم سر و کار داریم که تقریبا تا صد در صد از اقتصاد آن خام است. در این صورت، چرا فقط ارزش روبل همراه با بهای نفت افت پیدا می کند، اما ارز ایران، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، نروژ و سایر کشورهای نفت خیز، با چنین وضعی مواجه نمی باشند؟ چرا دولت ما سکوت اختیار کرده و به نظر می رسد که از انجام هیچ کاری برای تبدیل پس انداز های مردم به ارز دلار کوتاهی نمی کند؟ البته، در این مورد نمی توان ایران را مثال زد. با این همه من مطمئن هستم که پیشه کردن سیاست دست روی دست گذاشتن، در شرایط افت ارزش روبل، ممکن نیست نتیجه خوبی به همراه داشته باشد