چرا نرخ دلار در حال افزایش است؟
این اطلاعیه بانک مرکزی، پس از اظهارات ولیالله سیف رئیس کل این بانک منتشر شده است.
سیف، پس از تلاطم قیمت دلار در بازار آزاد، این نوسانهای قیمتی را ناشی
از «برخی مداخلات و تحلیلهای غلط» عنوان کرده بود که به گفته وی «نسبت به
برخی اخبار مطرح میشود که تاثیر آن مقطعی بوده و ثبات بار دیگر به بازار
برمیگردد.» با این حال، برخی فعالان بازار غیررسمی ارز معتقد بودند که
اظهارات رئیسکل بانک مرکزی در مورد ارز در مدت اخیر و همچنین در چند دوره
دیگر موجبات نوسان در بازار را فراهم آورده است. بانک مرکزی در اطلاعیه
پاسخ خود عنوان کرده که «یکی از اهداف مصاحبههای ریاستکل بانک مرکزی در
حوزه ارز، حذف زمینههای تلاطم مصنوعی در بازار ارز و کاهش قدرت مانور
غیرواقعی سوداگران و جریانسازان در آن است.»
تلاطم ارزی همزمان با فاز دوم هدفمندی
بانک مرکزی با اشاره به نوسانهای مقطعی نرخ ارز همزمان با اجرای فاز دوم
هدفمندی یارانهها اضافه کرده است: «با توجه به همزمانی تشدید نوسانات
بازار ارز با اجرای مرحله نخست قانون هدفمندی یارانهها و ایجاد ذهنیت
عمومی مبنیبر تاثیرپذیری دوباره بازار ارز از اجرای مرحله دوم، بانک مرکزی
تلاش کرد ضمن آرامشبخشی به افکار عمومی در آستانه اصلاح قیمت حاملهای
انرژی در اوایل اردیبهشت 1393، مانع از افتادن اقتصاد در چرخه بیحاصل
افزایش نرخ ارز- افزایش قیمت حاملهای انرژی شود. بخشی از بسته سیاستی این
بانک در آن مقطع، جلوگیری از شکلگیری دوباره حملات سفتهبازانه در بازار
ارز از طریق جهتدهی به انتظارات بود. مداخله کلامی و مصاحبه رئیس کل بانک
مرکزی در سیام فروردین 1393 نیز به همین الزام و نیاز بازمیگشت.»
انتقاد از ثبات مصنوعی نرخ ارز
بانک مرکزی در بخش دیگری از این اطلاعیه به انتقاد از «ثبات مصنوعی نرخ
ارز» پرداخته و اضافه کرده است که «ثابت نگهداشتن نرخ ارز با تزریق بیحد و
حصر دلار به بازار، نهتنها نتایج پایدار و ماندگاری برای اقتصاد در بر
نداشت، بلکه تضمینکننده از دست رفتن مزیتهای تولیدی، کاهش رقابتپذیری
تجاری و گسترش واسطهگری و فعالیتهای غیرمولد بود که منافع درازمدت گسترش
تولید و افزایش نرخ رشد اقتصادی را فدای منافع زودگذر کاهش تورم در
کوتاهمدت میکند.» در این اطلاعیه آمده است: «تخلیه تدریجی و کنترلشده
بخشی از شکاف نرخ تورم داخلی و خارجی در نرخ ارز نهتنها در راستای ایفای
الزامات قانونی است، بلکه از طریق عدم انباشت ناترازی در نرخ ارز و نیز
کاهش رانت، عملا هزینههای اجرای سیاست یکسانسازی نرخ ارز را نیز در آینده
کاهش میدهد.»
بازی با نرخ ارز؟
بانک مرکزی در بخش دیگری از این اطلاعیه به موضوع «بازی دولت با نرخ ارز»
برای متعادل ساختن بودجه سال آینده پرداخته است. برخی دیدگاهها معتقد است
که دولت برای حفظ تعادل در بودجه خود که با کسری بالایی به لحاظ تحقق
درآمدها، مواجه خواهد بود، دست به افزایش مصنوعی نرخ ارز بزند. اما در
اطلاعیه بانک مرکزی این موضوع یک «ادعا» خوانده شده و اینگونه از خود دفاع
کرده است: «نرخ ارز در بودجه سال آینده نسبت به نرخ مشابه امسال تنها 5/ 7
درصد رشد داشته است که این میزان افزایش، تنها بخشی از شکاف تورمی داخل و
خارج را جبران کرده است. وارد کردن اتهام بازی با ارز برای متعادلسازی
بودجه و تحمیل هزینه تورمی از این بابت به جامعه، ادعایی عاری از حقیقت
بوده و نتیجه آن ایجاد انتظارات بدبینانه و غیرواقعی در جامعه نسبت به
تحولات بازار ارز تلقی میشود.»
دلیل افزایش نرخ دلار چیست؟
بانک مرکزی دلیل رشد قیمت دلار در بازارهای داخلی را با «تحولات جهانی در
برابری ارزها و تقویت دلار» مرتبط دانسته است. چنان که به گفته این بانک
«در فاصله روزهای پنجم فروردین تا 20 آذر ماه امسال، نرخ برابری دلار مقابل
ریال در بازار آزاد 13درصد افزایش داشته است اما در همین مدت نرخ یورو
مقابل ریال 3/ 1 درصد افزایش داشته است.» به گفته بانک مرکزی «مقایسه این
ارقام با درصد تغییرات رابطه برابری دلار مقابل یورو در بازار جهانی در
دوره مشابه، حاکی از این است که افزایش نرخ دلار در بازار آزاد تا حد زیادی
ناشی از تحولات بینالمللی نرخ دلار و یورو و تقویت دلار در بازارهای
جهانی بوده است.» بانک مرکزی همچنین هشدار داده که اظهارنظرها و مصاحبههای
افرادی که اطلاعات کاملی ندارند، درباره تحولات نرخ ارز میتواند
زمینهساز تشدید نوسانات بازار ارز و پیامدهای منفی ناشی از آن باشد.
نوبخت : نرخ ارز بازار نامعتبر است
بانک مرکزی در شرایطی از عملکرد خود برای تزریق ثبات به بازار ارز دفاع
کرده که معاون برنامهریزی و نظارت راهبردی ریاستجمهوری نیز در اظهارنظری،
نرخ کنونی بازار غیررسمی ارز را «نامعتبر» خواند و عنوان کرد که «این نرخ
باید کاهش یابد.» محمدباقر نوبخت افزود: «دولت نمیتواند نرخ برابری ریال و
دلار را بیش از این تحمل کند، از نظر دولت همین رقم موجود در بازار آزاد
غیرمعتبر است و باید با مدیریت ارز شناور این رقم را کاهش داد.»