کد خبر: ۶۸۴۸۷
تاریخ انتشار: ۰۲ دی ۱۳۹۳ - ۰۸:۰۰
printنسخه چاپی
sendارسال به دوستان
تعداد بازدید: ۷۹۱

سیمای علمی امام هشتم (ع)

محمدرضا نوراللهیان . استاد حوزه و دانشگاه

آمدن هفتمین نواده پیامبر به خراسان و ورود به ایران از مدینه (سال ٢٠٠هجری) گرچه اختیاری نبود و حاکمیت وقت چنین تصمیمی گرفته بود اما این مهاجرت، منشا تحولات بسیار متنوع و پربار علمی برای ایران و به‌ویژه خطه خراسان بود. با وجود گذشت ١٩٠سال از رحلت پیامبر اسلام، استقبال از امام رضا(ع) نشان داد که مردم ایران درک درستی از جایگاه برجسته خانوادگی ایشان داشتند. دیدارها و نشست‌های علمی با ایشان به‌گونه‌ای بود که به‌جرات می‌توان گفت در هیچ‌یک از کشورهای همسایه، مشابه نداشت. فرهنگ و دانش روز ایرانیان در کنار اندیشه تکریم دانشمندان در ایران به‌ویژه خراسان که پایگاه اساسی فرهنگ و عرصه دانش‌های بسیار بود، زمینه‌ای شد که حضرت رضا(ع) به تمامی بدرخشند و آثار این درخشش از اوایل قرن سوم هجری به‌وضوح در ایران آن روز تا به امروز برجا مانده است. «مرو» در آن زمان، مرکز گفت‌وگوی تمدن‌ها و ادیان شد. بزرگان نصاری، صابئین یا دانشمندی مانند «یحیی بن اکثم» با وسایل ابتدایی آن روزگار به خراسان سفر می‌کردند تا در مباحثه با امام، حاضر شوند که سبب شد زوایای مختلف دانش و علوم روشن شده و فضاهای مطالعاتی جدید، نگاه فرهنگی تازه و اصلاحات در دیدگاه‌های بسیاری پدید آمد. در همین قرن است که «کرامیه» - پدران داعش امروز- از اهل تسنن محو شد. تعادل در گفتمان، منطق‌ها و تضارب آرا و افکار، همه از ثمرات حضور ثامن‌الحجج در خراسان آن دوران است. 

در «نیشابور» دانشمندان صاحب‌اثر ماندگاری در فرهنگ اسلامی حضور داشتند که تعدادی از کتب مورد احترام و اهتمام مسلمانان توسط اینها نوشته شده بود. آنان بیشترین مستمعان جلسات امام را تشکیل می‌دادند. غربی‌ها وقتی مطالعاتی از قبیل «ویل‌دورانت» در حوزه تمدنی ارایه کردند، از معیارهای خاص و مولفه‌های روشن در این حوزه سخن گفتند. خراسان قرن دوم هجری با حضور امام، به پایگاه تمدنی با مولفه‌هایی چون پاسخگویی به نیازها و سلیقه‌های گوناگون، دانش سرشار، اخلاق متعالی و پایگاه فکری متناسب تبدیل شد تا نویسندگان، ادبا، شاعران، بزرگان فلسفه، حکمت، عرفان و محدثان نامی دورهم جمع شوند. 


مجموعه مکاتبات رضوی که به همت مرحومان آیت‌الله احمدی‌میانجی و علامه شیخ عزیزالله عطاردی جمع‌آوری شده، ٨٩مکاتبه از امام به افراد مختلف را در اختیار قرار داده که فضای علمی جدیدی را ایجاد می‌کند. پس از شهادت ایشان، اطراف حرم رضوی، شیخ‌بهایی‌ها و شیخ حرعاملی‌ها به خود دید، سلاطین فضای جدیدی از عمران و آبادانی پدید آوردند، خواجه نظام‌الملک «نظامیه» و کتابخانه ایجاد کرد و مینیاتوریست‌ها، شاعران، نقاشان، ادبا و... کرسی درس حوزه، آکادمی و منبرهای خود را برای پاسخگویی به نیازهای هر عصر در این مرکز تمدنی ایران برپا کردند. 


در همین سال‌های اخیر، استاد محمدتقی شریعتی، مرحوم دکتر علی شریعتی و بسیاری از انسان‌های بزرگ مانند آیت‌الله‌العظمی سیدمحمدهادی میلانی، تدریس علوم را موردتوجه قرار دادند. وقتی نیمه‌های شب و میانه روز، جمعیت مشتاق با عقاید، افکار و باورهای مختلف گرد حرم رضوی جمع می‌شوند، باید پذیرفت اگر ارتباط امام با حقایق عالم نباشد دل‌ها به ایشان پیوند نمی‌خورد. روز بزرگ آخر ماه صفر و شهادت این امام، روز ویژه‌ای در تاریخ ایران اسلامی است. ارزشی که هرچه خلفای عباسی و حاکمان پس از آن تلاش کردند روی آن غبار بنشانند، به درخشندگی بیشتر این گوهر عالم انجامید.

*شرق