نسخه چاپی
ارسال به دوستان
داروهايي که باعث چاقي مي شوند
پزشک براي‌تان داروهاي خاصي تجويز کرده و چند ماهي است که از آنها استفاده مي‌کنيد، علائم بيماري‌تان بهبود پيدا کرده اما نمي‌دانيد چرا روزبه‌روز وزن‌تان بيشتر مي‌شود، به اين فکر مي‌کنيد که سبک زندگي خود را نسبت به قبل تغييري نداده‌ايد پس علت اين اضافه‌وزن چه مي‌تواند باشد، چشم‌تان به جعبه قرص‌ها مي‌افتد و با خود مي‌گوييد شايد داروها مقصر باشند! بله؛ درست فکر کرده‌ايد.
اضافه وزن يکي از عوارض جانبي بعضي داروها به‌حساب مي‌آيد. البته اين موضوع دليل نمي‌شود مصرف داروها را قطع کنيد و سلامت‌تان را به خطر بيندازيد بلکه مي‌توانيد با کمي تغيير در سبک زندگي يا جايگزين کردن داروهاي خود با داروهاي ديگر، تحت‌نظر پزشک معالج از اين عارضه جلوگيري کنيد. دکتر سروش شمشيري، داروساز، شما را در اين زمينه راهنمايي مي‌کند.
شايد آب آورده‌ايد!
داروها اغلب به خودي خود باعث چاقي نمي‌شوند بلکه عوارض جانبي‌شان با اضافه‌وزن همراه هستند. براي مثال بعضي داروها اشتها را افزايش مي‌دهند و باعث مي‌شوند در مصرف غذا زياده‌روي کنيد. بعضي ديگر نيز بر روند جذب و ذخيره‌سازي گلوکز توسط بدن تاثير مي‌گذارند و از اين طريق باعث تجمع چربي در بخش مياني بدن مي‌شوند.
بعضي‌ها نيز با ايجاد تغيير در متابوليسم بدن، سرعت سوخت‌وساز کالري‌ها را کاهش مي‌دهند. گروهي ديگر نيز باعث افزايش تنگي نفس و خواب‌آلودگي مي‌شوند و به اين ترتيب ورزش کردن را دشوار مي‌کنند. بعضي داروها هم باعث احتباس آب در بدن مي‌شوند که البته اين نوع اضافه‌وزن به‌دليل افزايش بافت چربي اتفاق نمي‌افتد و فقط حاصل از تجمع آب است، بنابراين چنين اضافه وزني دائمي نيست و هر زمان که دوره مصرف دارو به اتمام برسد و بيماري زمينه‌اي برطرف شود، وزن‌تان هم به ميزان قبل بازمي‌گردد.
خود را با بقيه مقايسه نکنيد
ميزان اضافه‌وزن به‌دنبال مصرف دارو در افراد مختلف، متفاوت است. البته اين موضوع به نوع دارو هم بستگي دارد. بعضي‌ها ممکن است طي يک سال فقط يک يا دو کيلو وزن اضافه کنند درحالي که بعضي ديگر 5 تا 10 کيلوگرم يا حتي بيشتر چاق مي‌شوند.
در واقع از آنجايي که بيشتر اين داروها در دوره‌هاي طولاني‌مدت و براي بيماريهاي مزمن مصرف مي‌شوند، اضافه‌وزن‌شان بيشتر به چشم مي‌آيد. در هر صورت نبايد خود را با افرادي که از داروهاي مشابه استفاده مي‌کنند، مقايسه کنيد. عوارض داروها در همه افراد يکسان نيست. يک داروي خاص ممکن است در فردي باعث اضافه‌وزن و در فردي ديگر باعث کاهش وزن شود، بنابراين حتما در اين مورد با پزشک خود مشورت کنيد.
داروهاي مختلفي مي‌توانند با عارضه جانبي چاقي و اضافه‌وزن همراه باشند که در اينجا به 10 گروه از آنها اشاره خواهيم کرد:
انسولين
خوش‌اشتهاي‌تان مي‌کند!
انسولين‌هايي همچون ليسپرو، آسپارت و گلوليزين مي‌توانند باعث افزايش وزن شوند اما انسولين‌هاي طولاني اثر، تاثير کمتري بر چاقي دارند. متاسفانه بسياري از بيماران فکر مي‌کنند که با تزريق انسولين مي‌توانند هرقدر که مي‌خواهند غذا بخورند؛ بنابراين بعضي آنها در مدت 6 ماه تا 15کيلوگرم هم وزن اضافه مي‌کنند!
بعضي پزشکان هم براي کنترل قند خون بالاي بيمار در ابتداي درمان، دوز بالايي از انسولين را تجويز مي‌کنند و به‌همين دليل فرد دچار علائم افت قندخون مي‌شود، درنتيجه بيشتر از حد معمول مواد غذايي مصرف مي‌کند و چاق مي‌شود، درحالي که انسولين بايد تدريجي تجويز شود.
قرص‌هاي ديابت
هم چاق مي‌کنند هم لاغر!
تعدادي از داروهاي ديابت نوع دو باعث کاهش وزن و بعضي ديگر باعث افزايش وزن مي‌شوند. داروهاي حاوي سولفونيل اوره ازجمله ديابينيز، اينسولاز، گليپيزايد، گليبورايد، گليميپرايد، کلرپروپاميد و تولبوتاميد باعث تحريک توليد و فعاليت انسولين مي‌شوند. انسولين نيز کاهنده قندخون و افزايش‌دهنده اشتها است. اين داروها معمولا طي 3 تا 12 ماه اول درمان بيشتر از 5کيلوگرم اضافه‌وزن ايجاد مي‌کنند.
تيازوليدين ديون (پيوگليتازون) نيز از ديگر داروهاي ديابت است که مي‌تواند باعث افزايش وزن شود. اما در مقابل، داروهايي همچون متفورمين، اگزناتايد، سيتاگليپتين، پراملينتايد و آکاربوز به کاهش وزن کمک مي‌کنند يا اينکه بر وزن بي‌اثر هستند.
داروهاي کاهنده فشارخون
کالري سوزي را کند مي‌کنند
بتابلوکرها مثل آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول که براي درمان فشارخون بالا به‌کار مي‌روند هم مي‌توانند باعث افزايش وزن شوند. براي مثال افرادي که از آتنولول استفاده مي‌کنند در ماه‌هاي اول مصرف به‌طور متوسط 2.5 کيلوگرم به وزن‌شان اضافه مي‌شود. درواقع اين داروها سرعت سوزاندن کالري را کاهش داده و باعث خستگي و حس رخوت مي‌شوند. افزايش مصرف موادغذايي فيبردار و کم‌کالري مي‌تواند در تعديل اثرات جانبي اين داروها موثر باشد.
کورتون‌ها
آب را در بدن حبس مي‌کنند!
کورتيکواستروئيدها ازجمله بتامتازون، دگزامتازون، هيدروکورتيزون، تريامسينولون، کلوبتازول، فلوسينولون و... معمولا براي درمان آرتريت روماتوئيد، آسم، حساسيت يا ديگر بيماريهاي خود ايمني به کار مي‌روند و التهابات دردناک را تسکين مي‌دهند. اما در عين حال اگر طولاني‌مدت و در دوزهاي مکرر مصرف شوند ميزان جذب آب توسط بدن را افزايش مي‌دهند.
علاوه براين، چون فرد مبتلا به اين بيماري‌ها تحرک کمتري دارد، کالري کمتري مي‌سوزاند و دچار اضافه‌وزن مي‌شود. پردنيزولون و کورتيزون نيز که براي درمان روماتيسم ماهيچه‌اي به‌کار مي‌روند در بيش از 50درصد از بيماران طي يک سال اول مصرف باعث 2 تا 13کيلوگرم اضافه وزن مي‌شوند.
کورتيکواستروئيدهاي استنشاقي براي درمان آسم مثل بودزونايد، سيکلزونايد و فلوتيکازون هم داراي عارضه افزايش وزن هستند. ورزش، رژيم غذايي و گاهي مصرف همزمان متفورمين مي‌تواند اضافه‌وزن حاصل از اين داروها را کاهش دهد.
داروهاي ضد روان پريشي
هم آرام مي‌شويد هم گرسنه!
داروهاي ضد روان پريشي ازجمله هالوپريدول، لوکساپين، کلوزاپين، کلرپرومازين، فلوفنازين، ريسپريدون، الانزاپين و کوئتياپين که معمولا براي درمان اسکيزوفرني و افسردگي دوقطبي کاربرد دارند هم مي‌توانند باعث افزايش اشتها و وزن شوند. اما نگران نباشيد، براي جلوگيري از اين عارضه مي‌توان تحت نظر پزشک آنها را با داروهايي جايگزين يا همزمان از داروي متفورمين استفاده کرد.
داروهاي ضدتشنج و ميگرن
15 کيلوگرم افزايش وزن در 3 ماه!
مصرف داروهاي ضدتشنج مثل والپروئيک اسيد ممکن است با 15 تا 20کيلوگرم اضافه‌وزن همراه باشد. والپروئيک اسيد دارويي است که براي درمان اختلال دو قطبي، صرع، تشنج و پيشگيري از ميگرن استفاده مي‌شود. البته اين دارو در بعضي افراد ممکن است باعث کاهش وزن شود. داروهاي کاربامازپين و گاباپنتين نيز طي 3 ماه اول درمان مي‌توانند تا 15کيلوگرم اضافه‌وزن ايجاد کنند.
داروهاي ضدآلرژي
خواب آلودگي و فرار از ورزش!
«آنتي هيستامين» يکي از ترکيبات مهم در داروهاي ضدحساسيت به‌شمار مي‌آيد و نمي‌توان آن را از فرمول دارو حذف کرد. اين ماده فعاليت آنزيم تنظيم کننده اشتها را در بدن مختل مي‌کند. داروهايي که حاوي «ديفن هيدرامين» هستند نيز با افزايش خواب آلودگي باعث کاهش فعاليت بدني مي‌شوند، بنابراين مصرف طولاني‌مدت آنها مي‌تواند با افزايش وزن همراه باشد.
4 نکته مهم براي جلوگيري از چاقي دارويي!
اگر در چند ماه اخير رژيم غذايي و فعاليت بدني‌تان را تغيير نداده و در عين حال دچار اضافه‌وزن شده‌ايد و فکر مي‌کنيد داروهايتان مقصر هستند، به اين 4 نکته توجه کنيد:
1. اولين و مهم‌ترين نکته اينکه هيچ‌وقت بدون مشورت پزشک داروهايتان را قطع نکنيد يا دوز آنها را کاهش ندهيد. شايد مصرف اين دارو براي شما بسيار مهم‌تر از اضافه‌وزني باشد که پيدا کرده‌ايد.
2. هميشه قبل از اينکه پزشک دارويي براي‌تان تجويز کند حتما در مورد چاق‌کننده بودن آن سوال کنيد. گاهي اوقات پزشک مي‌تواند داروهايتان را با داروهاي ديگري جايگزين کند تا دچار اضافه‌وزن نشويد و در عين حال تاثير درماني هم از آن بگيريد.
3. اضافه‌وزن حاصل از مصرف دارو معمولا طي 6 ماهه اول درمان نشان داده مي‌شود. اگر ميزان اضافه‌وزن‌تان خيلي زياد است حتما موضوع را با پزشک خود درميان بگذاريد زيرا چاقي مي‌تواند بيماري‌تان را تشديد کند و خطر ابتلا به سندروم متابوليک، ديابت، فشارخون بالا، چربي خون بالا و آرتروز را افزايش دهد.
4. اگر مجبوريد از داروهايي با عارضه اضافه‌وزن استفاده کنيد، براي جلوگيري از چاقي يا کمک به کاهش وزن خود يک دفترچه يادداشت تهيه کنيد و هرچه مي‌خوريد را همراه با زمان آن يادداشت کنيد. به اين ترتيب کنترل خيلي بهتري روي کالري‌هاي مصرفي خواهيد داشت.
همچنين بايد سعي کنيد فعال‌تر باشيد؛ به جاي اينکه تلويزيون ببينيد يا قهوه بنوشيد همراه با خانواده يا دوستان به پياده‌روي برويد. فعاليت باعث سوختن کالري مي‌شود که خود تاثير افزايش وزن حاصل از هر دارويي را خنثي مي‌کند.
اضافه وزن يکي از عوارض جانبي بعضي داروها به‌حساب مي‌آيد. البته اين موضوع دليل نمي‌شود مصرف داروها را قطع کنيد و سلامت‌تان را به خطر بيندازيد بلکه مي‌توانيد با کمي تغيير در سبک زندگي يا جايگزين کردن داروهاي خود با داروهاي ديگر، تحت‌نظر پزشک معالج از اين عارضه جلوگيري کنيد. دکتر سروش شمشيري، داروساز، شما را در اين زمينه راهنمايي مي‌کند.
شايد آب آورده‌ايد!
داروها اغلب به خودي خود باعث چاقي نمي‌شوند بلکه عوارض جانبي‌شان با اضافه‌وزن همراه هستند. براي مثال بعضي داروها اشتها را افزايش مي‌دهند و باعث مي‌شوند در مصرف غذا زياده‌روي کنيد. بعضي ديگر نيز بر روند جذب و ذخيره‌سازي گلوکز توسط بدن تاثير مي‌گذارند و از اين طريق باعث تجمع چربي در بخش مياني بدن مي‌شوند.
بعضي‌ها نيز با ايجاد تغيير در متابوليسم بدن، سرعت سوخت‌وساز کالري‌ها را کاهش مي‌دهند. گروهي ديگر نيز باعث افزايش تنگي نفس و خواب‌آلودگي مي‌شوند و به اين ترتيب ورزش کردن را دشوار مي‌کنند. بعضي داروها هم باعث احتباس آب در بدن مي‌شوند که البته اين نوع اضافه‌وزن به‌دليل افزايش بافت چربي اتفاق نمي‌افتد و فقط حاصل از تجمع آب است، بنابراين چنين اضافه وزني دائمي نيست و هر زمان که دوره مصرف دارو به اتمام برسد و بيماري زمينه‌اي برطرف شود، وزن‌تان هم به ميزان قبل بازمي‌گردد.
خود را با بقيه مقايسه نکنيد
ميزان اضافه‌وزن به‌دنبال مصرف دارو در افراد مختلف، متفاوت است. البته اين موضوع به نوع دارو هم بستگي دارد. بعضي‌ها ممکن است طي يک سال فقط يک يا دو کيلو وزن اضافه کنند درحالي که بعضي ديگر 5 تا 10 کيلوگرم يا حتي بيشتر چاق مي‌شوند.
در واقع از آنجايي که بيشتر اين داروها در دوره‌هاي طولاني‌مدت و براي بيماريهاي مزمن مصرف مي‌شوند، اضافه‌وزن‌شان بيشتر به چشم مي‌آيد. در هر صورت نبايد خود را با افرادي که از داروهاي مشابه استفاده مي‌کنند، مقايسه کنيد. عوارض داروها در همه افراد يکسان نيست. يک داروي خاص ممکن است در فردي باعث اضافه‌وزن و در فردي ديگر باعث کاهش وزن شود، بنابراين حتما در اين مورد با پزشک خود مشورت کنيد.
داروهاي مختلفي مي‌توانند با عارضه جانبي چاقي و اضافه‌وزن همراه باشند که در اينجا به 10 گروه از آنها اشاره خواهيم کرد:
انسولين
خوش‌اشتهاي‌تان مي‌کند!
انسولين‌هايي همچون ليسپرو، آسپارت و گلوليزين مي‌توانند باعث افزايش وزن شوند اما انسولين‌هاي طولاني اثر، تاثير کمتري بر چاقي دارند. متاسفانه بسياري از بيماران فکر مي‌کنند که با تزريق انسولين مي‌توانند هرقدر که مي‌خواهند غذا بخورند؛ بنابراين بعضي آنها در مدت 6 ماه تا 15کيلوگرم هم وزن اضافه مي‌کنند!
بعضي پزشکان هم براي کنترل قند خون بالاي بيمار در ابتداي درمان، دوز بالايي از انسولين را تجويز مي‌کنند و به‌همين دليل فرد دچار علائم افت قندخون مي‌شود، درنتيجه بيشتر از حد معمول مواد غذايي مصرف مي‌کند و چاق مي‌شود، درحالي که انسولين بايد تدريجي تجويز شود.
قرص‌هاي ديابت
هم چاق مي‌کنند هم لاغر!
تعدادي از داروهاي ديابت نوع دو باعث کاهش وزن و بعضي ديگر باعث افزايش وزن مي‌شوند. داروهاي حاوي سولفونيل اوره ازجمله ديابينيز، اينسولاز، گليپيزايد، گليبورايد، گليميپرايد، کلرپروپاميد و تولبوتاميد باعث تحريک توليد و فعاليت انسولين مي‌شوند. انسولين نيز کاهنده قندخون و افزايش‌دهنده اشتها است. اين داروها معمولا طي 3 تا 12 ماه اول درمان بيشتر از 5کيلوگرم اضافه‌وزن ايجاد مي‌کنند.
تيازوليدين ديون (پيوگليتازون) نيز از ديگر داروهاي ديابت است که مي‌تواند باعث افزايش وزن شود. اما در مقابل، داروهايي همچون متفورمين، اگزناتايد، سيتاگليپتين، پراملينتايد و آکاربوز به کاهش وزن کمک مي‌کنند يا اينکه بر وزن بي‌اثر هستند.
داروهاي کاهنده فشارخون
کالري سوزي را کند مي‌کنند
بتابلوکرها مثل آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول که براي درمان فشارخون بالا به‌کار مي‌روند هم مي‌توانند باعث افزايش وزن شوند. براي مثال افرادي که از آتنولول استفاده مي‌کنند در ماه‌هاي اول مصرف به‌طور متوسط 2.5 کيلوگرم به وزن‌شان اضافه مي‌شود. درواقع اين داروها سرعت سوزاندن کالري را کاهش داده و باعث خستگي و حس رخوت مي‌شوند. افزايش مصرف موادغذايي فيبردار و کم‌کالري مي‌تواند در تعديل اثرات جانبي اين داروها موثر باشد.
کورتون‌ها
آب را در بدن حبس مي‌کنند!
کورتيکواستروئيدها ازجمله بتامتازون، دگزامتازون، هيدروکورتيزون، تريامسينولون، کلوبتازول، فلوسينولون و... معمولا براي درمان آرتريت روماتوئيد، آسم، حساسيت يا ديگر بيماريهاي خود ايمني به کار مي‌روند و التهابات دردناک را تسکين مي‌دهند. اما در عين حال اگر طولاني‌مدت و در دوزهاي مکرر مصرف شوند ميزان جذب آب توسط بدن را افزايش مي‌دهند.
علاوه براين، چون فرد مبتلا به اين بيماري‌ها تحرک کمتري دارد، کالري کمتري مي‌سوزاند و دچار اضافه‌وزن مي‌شود. پردنيزولون و کورتيزون نيز که براي درمان روماتيسم ماهيچه‌اي به‌کار مي‌روند در بيش از 50درصد از بيماران طي يک سال اول مصرف باعث 2 تا 13کيلوگرم اضافه وزن مي‌شوند.
کورتيکواستروئيدهاي استنشاقي براي درمان آسم مثل بودزونايد، سيکلزونايد و فلوتيکازون هم داراي عارضه افزايش وزن هستند. ورزش، رژيم غذايي و گاهي مصرف همزمان متفورمين مي‌تواند اضافه‌وزن حاصل از اين داروها را کاهش دهد.
داروهاي ضد روان پريشي
هم آرام مي‌شويد هم گرسنه!
داروهاي ضد روان پريشي ازجمله هالوپريدول، لوکساپين، کلوزاپين، کلرپرومازين، فلوفنازين، ريسپريدون، الانزاپين و کوئتياپين که معمولا براي درمان اسکيزوفرني و افسردگي دوقطبي کاربرد دارند هم مي‌توانند باعث افزايش اشتها و وزن شوند. اما نگران نباشيد، براي جلوگيري از اين عارضه مي‌توان تحت نظر پزشک آنها را با داروهايي جايگزين يا همزمان از داروي متفورمين استفاده کرد.
داروهاي ضدتشنج و ميگرن
15 کيلوگرم افزايش وزن در 3 ماه!
مصرف داروهاي ضدتشنج مثل والپروئيک اسيد ممکن است با 15 تا 20کيلوگرم اضافه‌وزن همراه باشد. والپروئيک اسيد دارويي است که براي درمان اختلال دو قطبي، صرع، تشنج و پيشگيري از ميگرن استفاده مي‌شود. البته اين دارو در بعضي افراد ممکن است باعث کاهش وزن شود. داروهاي کاربامازپين و گاباپنتين نيز طي 3 ماه اول درمان مي‌توانند تا 15کيلوگرم اضافه‌وزن ايجاد کنند.
داروهاي ضدآلرژي
خواب آلودگي و فرار از ورزش!
«آنتي هيستامين» يکي از ترکيبات مهم در داروهاي ضدحساسيت به‌شمار مي‌آيد و نمي‌توان آن را از فرمول دارو حذف کرد. اين ماده فعاليت آنزيم تنظيم کننده اشتها را در بدن مختل مي‌کند. داروهايي که حاوي «ديفن هيدرامين» هستند نيز با افزايش خواب آلودگي باعث کاهش فعاليت بدني مي‌شوند، بنابراين مصرف طولاني‌مدت آنها مي‌تواند با افزايش وزن همراه باشد.
4 نکته مهم براي جلوگيري از چاقي دارويي!
اگر در چند ماه اخير رژيم غذايي و فعاليت بدني‌تان را تغيير نداده و در عين حال دچار اضافه‌وزن شده‌ايد و فکر مي‌کنيد داروهايتان مقصر هستند، به اين 4 نکته توجه کنيد:
1. اولين و مهم‌ترين نکته اينکه هيچ‌وقت بدون مشورت پزشک داروهايتان را قطع نکنيد يا دوز آنها را کاهش ندهيد. شايد مصرف اين دارو براي شما بسيار مهم‌تر از اضافه‌وزني باشد که پيدا کرده‌ايد.
2. هميشه قبل از اينکه پزشک دارويي براي‌تان تجويز کند حتما در مورد چاق‌کننده بودن آن سوال کنيد. گاهي اوقات پزشک مي‌تواند داروهايتان را با داروهاي ديگري جايگزين کند تا دچار اضافه‌وزن نشويد و در عين حال تاثير درماني هم از آن بگيريد.
3. اضافه‌وزن حاصل از مصرف دارو معمولا طي 6 ماهه اول درمان نشان داده مي‌شود. اگر ميزان اضافه‌وزن‌تان خيلي زياد است حتما موضوع را با پزشک خود درميان بگذاريد زيرا چاقي مي‌تواند بيماري‌تان را تشديد کند و خطر ابتلا به سندروم متابوليک، ديابت، فشارخون بالا، چربي خون بالا و آرتروز را افزايش دهد.
4. اگر مجبوريد از داروهايي با عارضه اضافه‌وزن استفاده کنيد، براي جلوگيري از چاقي يا کمک به کاهش وزن خود يک دفترچه يادداشت تهيه کنيد و هرچه مي‌خوريد را همراه با زمان آن يادداشت کنيد. به اين ترتيب کنترل خيلي بهتري روي کالري‌هاي مصرفي خواهيد داشت.
همچنين بايد سعي کنيد فعال‌تر باشيد؛ به جاي اينکه تلويزيون ببينيد يا قهوه بنوشيد همراه با خانواده يا دوستان به پياده‌روي برويد. فعاليت باعث سوختن کالري مي‌شود که خود تاثير افزايش وزن حاصل از هر دارويي را خنثي مي‌کند.
