نسخه چاپی
ارسال به دوستان
عصرها چرت بزنيم يا نه؟
مطالعات نشان مي‌دهد چرت عصرگاهي 10 دقيقه‌اي اثر مثبتي برعملکرد ذهن و جسم دارد.
شايد شما هم جزو آن دسته افرادي باشيد که عصرها و بعد از صرف ناهار، چرتي مي‌زنند. زماني که افراد مختلف براي خواب عصرگاهي اختصاص مي‌دهند از چند دقيقه تا چند ساعت متغير است.
با اين‌که در بسياري از ادارات و شرکت‌ها که ساعات کاري از صبح تا پنج يا شش عصر ادامه دارد، چرت‌زدن ناممکن است و حتي از نگاه بسياري افراد، چرت‌زدن سبب تنبلي و کاهش بهره‌وري شغلي مي‌شود، اما پژوهش‌هايي که در سال‌هاي اخير به انجام رسيده از چيز ديگري حکايت مي‌کند. مطالعات متعدد نشان مي‌دهد که چرت‌زدن مي‌تواند سودمندي‌هاي مختلفي به همراه داشته باشد.
افزايش سطح هوشياري، بهبود مهارت‌هاي حرکتي و ادراکي و تثبيت حافظه از جمله اين سودمندي‌ها هستند. بياييد به بررسي برخي مزاياي اين نوع از خواب و نيز ويژگي‌هاي يک چرت خوب بپردازيم.
تقويت قواي ذهني
پژوهشگران در مطالعه‌اي که سال گذشته انجام شد به اين نتيجه رسيدند که خواب هنگام شب و نيز طي روز مي‌تواند به تثبيت حافظه کمک کند. خواب به ما کمک مي‌کند مفاهيم پيچيده‌اي که به يادآوردن آنها دشوار است را آسان‌تر به خاطر آوريم. مطالعه ديگري که پژوهشگران چيني انجام داده‌اند نيز به بررسي تاثير چرت پس از تمرينات ورزشي در ورزشکاران پرداخته است. اين محققان متوجه شدند چرت‌زدن مي‌تواند به بهبود عملکرد مغزي و بينايي فرد بينجامد و فرآيند بازيابي جسمي و ذهني را بهبود بخشد.
موثرتر از قهوه
در سال 2008 نيز پژوهشي جالب به مقايسه تاثير کافئين و چرت بر عملکردهاي مختلف حافظه پرداخت. گفتني است کافئين ماده‌اي محرک است که در قهوه يا برخي نوشيدني‌هاي ديگر يافت مي‌شود و موجب تحريک بيشتر سازوکارهاي جسمي و ذهني مي‌شود. در اين مطالعه تاثير نوشيدن يک فنجان قهوه با 60 تا 90 دقيقه چرت عصرگاهي بر روي عملکرد ذهني انسان بررسي شد.
در اين مطالعه مشخص شد که چرت به طور کلي سبب بهبود عملکرد حافظه مي‌شد، در حالي که کافئين تاثيري بر اين عملکرد نداشت يا اين‌که موجب تضعيف آن مي‌شد. اين دانشمندان اين گونه نتيجه‌گيري کردند که کافئين با افزايش نوعي ماده شيميايي به نام «اسيتيلکولين» (acetylcholine) در بخش هيپوکامپوس مغز، موجب جلوگيري از فرآيند تثبيت اطلاعات جديد در حافظه بلندمدت مي‌شود. گفتني است ميزان اين ماده شيميايي طي خواب عميق کاهش مي‌يابد.
چرت‌زدن در محل کار
مطالعات مختلف علمي، جنبه‌هاي مختلف سودمندي‌هاي چرت عصرگاهي را نمايان مي‌سازد. همين امر برخي از شرکت‌ها را به فکر تغيير روندهاي مرسوم در ساعات کاري انداخته است. براي نمونه يکي از شرکت‌هاي بسيار معروف در حوزه نرم افزار به نام «هاب اسپات» (HubSpot) اتاقي را ويژه چرت‌زدن کارکنانش طراحي کرده است. کارکنان مي‌توانند بدون هيچ محدوديتي، عصرها در اين مکان چرت بزنند.
اين شرکت اعلام کرده است که فراهم کردن امکان چرت عصرگاهي در شرکت، بسيار موفق بوده است. اين سياست جديد بويژه براي کارکناني که تازه صاحب فرزند شده‌اند و به خاطر نوزاد، شب‌ها خوب نمي‌خوابند و نيز کارکناني که ساعات خواب و بيداري آنها به دليل مسافرت هوايي مختل شده، بسيار سودمند بوده است.
البته برخي ديگر از شرکت‌ها نيز خبر از کارآمد نبودن اين شيوه داده‌اند. براي نمونه يک شرکت نوپا در حوزه فناوري در کانادا اعلام کرده که فراهم کردن زمينه چرت کارکنان، موجب کاهش 30 درصدي بهره‌وري آنها شده است.
چه وقتي چرت بزنيم؟
برخي آمارها نشان مي‌دهد که 40 درصد از مردم به صورت طبيعي عادت به چرت‌زدن دارند. در واقع اين افراد هر روز نياز به چرت عصرگاهي دارند و در صورت فراهم نشدن زمينه‌اي براي اين خواب، دچار مشکل مي‌شوند. اما اگر شما هم جزو اين دست از افراد هستيد، چه زماني براي چرت‌زدن را ايده‌آل مي‌دانيد؟
برخي کارشناسان بر اين باورند که بهترين زمان براي چرت زدن، 6 تا 8 ساعت پس از بيدار شدن از خواب شبانگاهي است، اما خوب است بدانيد که زمان ايده‌آل براي اين کار به نتيجه‌اي که از چرت خود انتظار داريد بستگي دارد.
در پژوهشي که سال 2009 به انجام رسيد، دانشمندان به بررسي تاثير دو نوع خواب REM و non-REM بر عملکرد حافظه در به يادآوري اطلاعات نامربوط به هم پرداختند. اصطلاح خواب REM به معناي بخشي از خواب است که چشمان ما حرکات سريعي انجام مي‌دهند. در واقع اين واژه مخفف عبارت «حرکات سريع چشم» (Rapid Eye Movement) است. در اين مرحله است که ما رويا مي‌بينيم. مرحله non-REM هم به معناي بخشي از خواب است که چشمان ما حرکات سريع ندارند و رويايي هم در کار نيست.
در اين آزمايش، ابتدا هنگام صبح از شرکت‌کنندگان خواسته شد واژه‌اي را بيابند که به سه واژه نامرتبط نظير «سهيل»، «درخشان» و «دنباله دار» ارتباط داشته باشد. گفتني است در اين مثال، واژه «ستاره» با هر سه اينها مرتبط است. سپس عصر همان روز گروهي از اين افراد استراحت کرده و خواب REM يا non-REM داشتند. پس از اين خواب، دوباره آزمون قبلي از آنها به عمل آمد. اين بار مشخص شد افرادي که خواب REM داشتند عملکرد به مراتب بهتري نسبت به صبح و نيز ساير افراد ارائه مي‌کردند. در واقع‌گويي که خواب REM موجب افزايش خلاقيت در حل مساله مي‌شود.
چقدر چرت بزنيم؟
مدتي پيش پژوهشگران استراليايي به اين نتيجه رسيدند که يک چرت ده دقيقه‌اي در بعدازظهر مي‌تواند به افراد کمک کند که کمبود خواب شبانگاهي خود را جبران کنند. مطالعه دقيق‌تر اين مساله نشان داد که شرکت‌کنندگان در مطالعه تا 155 دقيقه پس از چرت ده دقيقه‌اي خود، از عملکرد ذهني و جسمي بهتري برخوردار بودند و کمتر احساس خواب‌آلودگي مي‌کردند.
با اين حال، اگر طول دوره زماني چرت 20 يا 30 دقيقه باشد، افزايش توان ذهني اندکي زمان بر است و در واقع کمي طول مي‌کشد که فرد پس از بيداري، از حس بي‌حالي ناشي از خواب رهايي يابد. به همين علت است که برخي کارشناسان توصيه مي‌کنند بلافاصله پس از چرت‌زدن نبايد سراغ کارهايي که نيازمند فعاليت ذهني زيادي است برويم.
شايد شما هم جزو آن دسته افرادي باشيد که عصرها و بعد از صرف ناهار، چرتي مي‌زنند. زماني که افراد مختلف براي خواب عصرگاهي اختصاص مي‌دهند از چند دقيقه تا چند ساعت متغير است.
با اين‌که در بسياري از ادارات و شرکت‌ها که ساعات کاري از صبح تا پنج يا شش عصر ادامه دارد، چرت‌زدن ناممکن است و حتي از نگاه بسياري افراد، چرت‌زدن سبب تنبلي و کاهش بهره‌وري شغلي مي‌شود، اما پژوهش‌هايي که در سال‌هاي اخير به انجام رسيده از چيز ديگري حکايت مي‌کند. مطالعات متعدد نشان مي‌دهد که چرت‌زدن مي‌تواند سودمندي‌هاي مختلفي به همراه داشته باشد.
افزايش سطح هوشياري، بهبود مهارت‌هاي حرکتي و ادراکي و تثبيت حافظه از جمله اين سودمندي‌ها هستند. بياييد به بررسي برخي مزاياي اين نوع از خواب و نيز ويژگي‌هاي يک چرت خوب بپردازيم.
تقويت قواي ذهني
پژوهشگران در مطالعه‌اي که سال گذشته انجام شد به اين نتيجه رسيدند که خواب هنگام شب و نيز طي روز مي‌تواند به تثبيت حافظه کمک کند. خواب به ما کمک مي‌کند مفاهيم پيچيده‌اي که به يادآوردن آنها دشوار است را آسان‌تر به خاطر آوريم. مطالعه ديگري که پژوهشگران چيني انجام داده‌اند نيز به بررسي تاثير چرت پس از تمرينات ورزشي در ورزشکاران پرداخته است. اين محققان متوجه شدند چرت‌زدن مي‌تواند به بهبود عملکرد مغزي و بينايي فرد بينجامد و فرآيند بازيابي جسمي و ذهني را بهبود بخشد.
موثرتر از قهوه
در سال 2008 نيز پژوهشي جالب به مقايسه تاثير کافئين و چرت بر عملکردهاي مختلف حافظه پرداخت. گفتني است کافئين ماده‌اي محرک است که در قهوه يا برخي نوشيدني‌هاي ديگر يافت مي‌شود و موجب تحريک بيشتر سازوکارهاي جسمي و ذهني مي‌شود. در اين مطالعه تاثير نوشيدن يک فنجان قهوه با 60 تا 90 دقيقه چرت عصرگاهي بر روي عملکرد ذهني انسان بررسي شد.
در اين مطالعه مشخص شد که چرت به طور کلي سبب بهبود عملکرد حافظه مي‌شد، در حالي که کافئين تاثيري بر اين عملکرد نداشت يا اين‌که موجب تضعيف آن مي‌شد. اين دانشمندان اين گونه نتيجه‌گيري کردند که کافئين با افزايش نوعي ماده شيميايي به نام «اسيتيلکولين» (acetylcholine) در بخش هيپوکامپوس مغز، موجب جلوگيري از فرآيند تثبيت اطلاعات جديد در حافظه بلندمدت مي‌شود. گفتني است ميزان اين ماده شيميايي طي خواب عميق کاهش مي‌يابد.
چرت‌زدن در محل کار
مطالعات مختلف علمي، جنبه‌هاي مختلف سودمندي‌هاي چرت عصرگاهي را نمايان مي‌سازد. همين امر برخي از شرکت‌ها را به فکر تغيير روندهاي مرسوم در ساعات کاري انداخته است. براي نمونه يکي از شرکت‌هاي بسيار معروف در حوزه نرم افزار به نام «هاب اسپات» (HubSpot) اتاقي را ويژه چرت‌زدن کارکنانش طراحي کرده است. کارکنان مي‌توانند بدون هيچ محدوديتي، عصرها در اين مکان چرت بزنند.
اين شرکت اعلام کرده است که فراهم کردن امکان چرت عصرگاهي در شرکت، بسيار موفق بوده است. اين سياست جديد بويژه براي کارکناني که تازه صاحب فرزند شده‌اند و به خاطر نوزاد، شب‌ها خوب نمي‌خوابند و نيز کارکناني که ساعات خواب و بيداري آنها به دليل مسافرت هوايي مختل شده، بسيار سودمند بوده است.
البته برخي ديگر از شرکت‌ها نيز خبر از کارآمد نبودن اين شيوه داده‌اند. براي نمونه يک شرکت نوپا در حوزه فناوري در کانادا اعلام کرده که فراهم کردن زمينه چرت کارکنان، موجب کاهش 30 درصدي بهره‌وري آنها شده است.
چه وقتي چرت بزنيم؟
برخي آمارها نشان مي‌دهد که 40 درصد از مردم به صورت طبيعي عادت به چرت‌زدن دارند. در واقع اين افراد هر روز نياز به چرت عصرگاهي دارند و در صورت فراهم نشدن زمينه‌اي براي اين خواب، دچار مشکل مي‌شوند. اما اگر شما هم جزو اين دست از افراد هستيد، چه زماني براي چرت‌زدن را ايده‌آل مي‌دانيد؟
برخي کارشناسان بر اين باورند که بهترين زمان براي چرت زدن، 6 تا 8 ساعت پس از بيدار شدن از خواب شبانگاهي است، اما خوب است بدانيد که زمان ايده‌آل براي اين کار به نتيجه‌اي که از چرت خود انتظار داريد بستگي دارد.
در پژوهشي که سال 2009 به انجام رسيد، دانشمندان به بررسي تاثير دو نوع خواب REM و non-REM بر عملکرد حافظه در به يادآوري اطلاعات نامربوط به هم پرداختند. اصطلاح خواب REM به معناي بخشي از خواب است که چشمان ما حرکات سريعي انجام مي‌دهند. در واقع اين واژه مخفف عبارت «حرکات سريع چشم» (Rapid Eye Movement) است. در اين مرحله است که ما رويا مي‌بينيم. مرحله non-REM هم به معناي بخشي از خواب است که چشمان ما حرکات سريع ندارند و رويايي هم در کار نيست.
در اين آزمايش، ابتدا هنگام صبح از شرکت‌کنندگان خواسته شد واژه‌اي را بيابند که به سه واژه نامرتبط نظير «سهيل»، «درخشان» و «دنباله دار» ارتباط داشته باشد. گفتني است در اين مثال، واژه «ستاره» با هر سه اينها مرتبط است. سپس عصر همان روز گروهي از اين افراد استراحت کرده و خواب REM يا non-REM داشتند. پس از اين خواب، دوباره آزمون قبلي از آنها به عمل آمد. اين بار مشخص شد افرادي که خواب REM داشتند عملکرد به مراتب بهتري نسبت به صبح و نيز ساير افراد ارائه مي‌کردند. در واقع‌گويي که خواب REM موجب افزايش خلاقيت در حل مساله مي‌شود.
چقدر چرت بزنيم؟
مدتي پيش پژوهشگران استراليايي به اين نتيجه رسيدند که يک چرت ده دقيقه‌اي در بعدازظهر مي‌تواند به افراد کمک کند که کمبود خواب شبانگاهي خود را جبران کنند. مطالعه دقيق‌تر اين مساله نشان داد که شرکت‌کنندگان در مطالعه تا 155 دقيقه پس از چرت ده دقيقه‌اي خود، از عملکرد ذهني و جسمي بهتري برخوردار بودند و کمتر احساس خواب‌آلودگي مي‌کردند.
با اين حال، اگر طول دوره زماني چرت 20 يا 30 دقيقه باشد، افزايش توان ذهني اندکي زمان بر است و در واقع کمي طول مي‌کشد که فرد پس از بيداري، از حس بي‌حالي ناشي از خواب رهايي يابد. به همين علت است که برخي کارشناسان توصيه مي‌کنند بلافاصله پس از چرت‌زدن نبايد سراغ کارهايي که نيازمند فعاليت ذهني زيادي است برويم.
