نسخه چاپی
ارسال به دوستان
نقش پنهان روسیه در آینده توافق ایران و آمریکا
ایران و آمریکا پس از دو دور گفت‌وگوی غیرمستقیم در رُم توافق کردند هفته آینده مذاکرات را در عمان ادامه دهند. هدف، رفع تحریم‌ها و ایجاد چارچوبی برای برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران است. تهران بر حفظ غنی‌سازی و عدم مذاکره درباره برنامه موشکی تأکید دارد و خواستار تضمین‌های معتبر از واشنگتن است. در این میان، اسرائیل تهدید به اقدام نظامی کرده و روسیه و عمان نقش میانجی را ایفا می‌کنند.
- «لیزا روزوفسکی» (Liza Rozovsky)، خبرنگار بخش دیپلماتیک روزنامه هاآرتص
به نقل از روزنامه هاآرتص، ایران و ایالات متحده روز شنبه توافق کردند که دور بعدی مذاکرات را هفته آینده در عمان برگزار کنند. این تصمیم در پی پایان دومین دور گفت‌وگوهای دوجانبه در رُم اتخاذ شد؛ مذاکراتی که با هدف حل یکی از طولانی‌ترین بن‌بست‌های دیپلماتیک میان دو کشور بر سر برنامه هسته‌ای تهران صورت گرفت. وزارت خارجه عمان در بیانیه‌ای اعلام کرد که دور آتی مذاکرات با هدف «عاری‌سازی تهران از سلاح‌های هسته‌ای و تحریم‌ها» برگزار خواهد شد. این در حالی است که تلاش می‌شود شرایط لازم برای توسعه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز در ایران نیز فراهم گردد.
خوش‌بینی محتاطانه؛ روایت ایران از مذاکرات غیرمستقیم
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور ایالات متحده در امور خاورمیانه، مذاکرات خود را به‌صورت غیرمستقیم و از طریق یک مقام عمانی که پیام‌ها را میان دو طرف منتقل می‌کرد، انجام دادند. این گفت‌وگوها یک هفته پس از نخستین دور مذاکرات غیرمستقیم در مسقط برگزار شد. تلویزیون دولتی ایران این دور از گفت‌وگوها را «سازنده» توصیف کرد. هم‌زمان، یک مقام ارشد دولت ترامپ نیز در بیانیه‌ای که حدود شش ساعت پس از پایان نشست منتشر شد، اعلام کرد: «در دومین دور مذاکرات، ایالات متحده و ایران در بحث‌های مستقیم و غیرمستقیم خود پیشرفت بسیار خوبی داشتند.» وی همچنین تاکید کرد که دو طرف توافق کرده‌اند «هفته آینده بار دیگر دیدار کنند» و از نقش عمان و ایتالیا در تسهیل این مذاکرات ابراز قدردانی کرد.
-
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، که پس از پایان مذاکرات با خبرنگاران گفت‌وگو می‌کرد، اظهار داشت: «می‌توانم بگویم مذاکرات در حال پیشرفت است. توانستیم درک بهتری از برخی اصول و اهداف مشترک به دست آوریم.» وی تاکید کرد که گفت‌وگوها در سطح کارشناسی از روز چهارشنبه آغاز خواهد شد و توضیح داد: «کاملاً طبیعی است که کارشناسان زمان بیشتری در اختیار داشته باشند تا به جزئیات فنی بپردازند و چارچوبی برای یک توافق طراحی کنند.»
عباس عراقچی همچنین فضای مذاکرات را «نسبتاً مثبت» توصیف کرد، اما در عین حال هشدار داد که با وجود نشانه‌هایی از خوش‌بینی، احتیاط همچنان ضروری است. او با اشاره به ارزیابی‌هایی در داخل ایران مبنی بر این‌که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ که در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما منعقد شد، دیگر پاسخگوی منافع جمهوری اسلامی نیست، تأکید کرد: «شاید خوش‌بینی در این مرحله موجه باشد؛ اما فقط با احتیاط.»
آیا واشنگتن می‌تواند تل‌آویو را مهار کند؟
به گزارش شبکه العربیه، یکی از مشاوران ارشد رهبر جمهوری اسلامی ایران، اعلام کرده است که هیأت ایرانی با هدف دستیابی به «توافقی جامع، مبتنی بر تضمین‌ها و اصول جدی» به رُم سفر کرده است. این مشاور عالی در اظهاراتی تصریح کرد: «ما به‌دنبال توافقی هستیم که به لغو تحریم‌ها منجر شود، نه مدلی شبیه به آنچه اسرائیل خواهان آن است یعنی مدل لیبی.»
وی با اشاره به تجربه لیبی، کشوری که پس از واگذاری کامل توانمندی‌های هسته‌ای خود به ایالات متحده، دچار ناآرامی‌های سیاسی شد، تاکید کرد: «هیچ توافقی با آمریکا حاصل نخواهد شد، مگر آنکه تهدیدها متوقف و اسرائیل مهار شود.» در همین حال، یک مقام امنیتی اسرائیلی و دو منبع مطلع دیگر اعلام کرده‌اند که اسرائیل احتمال انجام حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران در ماه‌های آینده را رد نکرده است. روزنامه نیویورک تایمز نیز در گزارشی نوشت که ایالات متحده پیش از آغاز دور جدید مذاکرات، مانع اجرای حملات برنامه‌ریزی‌شده اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران شده بود.
تهران تلاش کرده است تا سطح انتظارات از دستیابی سریع به توافق را مدیریت و تعدیل کند؛ به‌ویژه پس از آنکه برخی مقامات ایرانی پیش‌تر احتمال لغو قریب‌الوقوع تحریم‌ها را مطرح کرده بودند. در همین راستا، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در اظهاراتی محتاطانه عنوان کرد: «نه بیش از حد خوش‌بین هستیم و نه بدبین.» در سوی مقابل، دونالد ترامپ، روز جمعه در گفت‌وگو با خبرنگاران تصریح کرد: «هدف من بسیار ساده است: بازداشتن ایران از دستیابی به سلاح هسته‌ای. آن‌ها نباید چنین سلاحی داشته باشند. من می‌خواهم ایران کشوری بزرگ، موفق و عالی باشد.»
ایران: غنی‌سازی متوقف نمی‌شود، موشک‌ها خارج از میز مذاکرات است
در پایان دور نخست مذاکرات، عباس عراقچی و استیو ویتکاف تعامل کوتاهی با یکدیگر داشتند، اما از زمان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما، این نخستین بار است که مقامات ایران و آمریکا در قالبی دیپلماتیک وارد گفت‌وگوی مستقیم یا غیرمستقیم شده‌اند.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در دیدار با همتای ایتالیایی خود پیش از آغاز مذاکرات اعلام کرد که جمهوری اسلامی همواره به مسیر دیپلماسی پایبند بوده و از «همه طرف‌های حاضر در مذاکرات» خواسته است تا از فرصت موجود برای دستیابی به یک توافق «منطقی و معقول» در خصوص برنامه هسته‌ای استفاده کنند. وی همچنین روز جمعه در جریان سفر به مسکو تأکید کرد که تهران دستیابی به توافق با ایالات متحده را ممکن می‌داند؛ مشروط بر آنکه واشنگتن دیدگاهی واقع‌بینانه اتخاذ کند.
«آنتونیو تاجانی»، وزیر امور خارجه ایتالیا در پیامی که در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، نوشت: «رُم به پایتخت صلح و گفت‌وگو تبدیل شده است. من [عباس عراقچی] را به ادامه مسیر مذاکرات برای مقابله با تسلیحات هسته‌ای تشویق کردم. امید دولت ایتالیا این است که بتوانیم همگی به راه‌حلی مثبت برای منطقه خاورمیانه دست یابیم.»
در همین حال، دونالد ترامپ که در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان ایران و گروه ۱+۵ خارج شد و تحریم‌های سنگینی را علیه تهران بازگرداند، با بازگشت به کاخ سفید در ژانویه امسال، سیاست «فشار حداکثری» خود را بار دیگر فعال کرده است. واشنگتن خواستار توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم با درصد بالا از سوی ایران است؛ چرا که بر این باور است که این فعالیت‌ها با هدف نزدیک شدن به توانمندی ساخت سلاح هسته‌ای انجام می‌شود.
تهران که همواره بر صلح‌آمیز بودن ماهیت برنامه هسته‌ای خود تأکید داشته، اعلام کرده است که در صورت لغو تحریم‌ها، آمادگی دارد برخی محدودیت‌ها را بپذیرد. با این حال، ایران خواستار ارائه تضمین‌های قاطع و قابل اتکاست تا از تکرار تجربه گذشته یعنی خروج یک‌جانبه ایالات متحده از توافق جلوگیری شود. از سال ۲۰۱۹ به این‌سو، جمهوری اسلامی به‌تدریج از چارچوب محدودیت‌های تعیین‌شده در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ عبور کرده و سطح غنی‌سازی اورانیوم و میزان ذخایر خود را افزایش داده است؛ ذخایری که به ادعای کشورهای غربی، به‌مراتب فراتر از نیازهای یک برنامه انرژی هسته‌ای غیرنظامی ارزیابی می‌شود.
یک مقام ارشد ایرانی، که به شرط فاش نشدن نامش درباره مواضع تهران در مذاکرات سخن گفته، خطوط قرمز جمهوری اسلامی را به‌صورت شفاف مشخص کرده است: ایران به‌هیچ‌وجه با برچیدن سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم، توقف کامل فرآیند غنی‌سازی یا کاهش ذخایر اورانیوم غنی‌شده به سطوحی پایین‌تر از آنچه در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ مقرر شده بود، موافقت نخواهد کرد. علاوه بر این، تهران از ورود به هرگونه مذاکره درخصوص توانمندی‌های دفاعی خود از جمله برنامه موشک‌های بالستیک و بُرد موشک‌های ساخت داخل خودداری می‌کند و این حوزه را خارج از دستورکار مذاکرات می‌داند.
در همین حال، روسیه به‌عنوان یکی از امضاکنندگان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ اعلام کرده که «آماده کمک، میانجی‌گری و ایفای هر نقشی» است که بتواند به پیشبرد منافع ایران و ایالات متحده کمک کند. در تحولی مرتبط، هیثم بن طارق آل‌سعید، سلطان عمان قرار است روز دوشنبه به مسکو سفر کند؛ سفری که احتمالاً در ادامه تلاش‌های میانجی‌گرانه منطقه‌ای برای تسهیل روند مذاکرات تفسیر می‌شود.
