نسخه چاپی
ارسال به دوستان
زلزله بیخ گوش تهران؛ از مقاوم‌سازی پل‌ها تا خطر موش‌های شهری
بامداد جمعه ۳۱ مرداد ماه، تهران لرزید و بار دیگر موضوع زمین لرزه در پایتخت مورد توجه قرار گرفت، کلانشهری که در حلقه گسل‌ها قرار دارد و نیمی از بافت‌هایش فرسوده است. زلزله اخیر فشم بهانه‌ای برای مرور مصوبات و تصمیمات سال‌های اخیر برای مدیریت زلزله در پایتخت شد.
مرکز لرزه‌نگاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران زلزله‌ای به بزرگای ۳.۴ ریشتر در عمق ۵ کیلومتری و به فاصله ۸ کیلومتری شمشک، ۹ کیلومتری فشم و ۲۱ کیلومتری شمال لواسان را بامداد جمعه ۳۱ مردادماه ثبت کرد؛ لرزه‌ای در استان تهران در فاصله مستقیم ۳۵ کیلومتری از محدوده شهر تهران رخ داد؛ زلزله ای بیخ گوش تهران که بسیاری از شهروندان آن را احساس کردند و بار دیگر موضوع تاب آوری تهران در برابر زمین لرزه‌های احتمالی را مطرح کرد.
در سال‌های اخیر برای مدیریت زلزله احتمالی در تهران؛ مصوبات و تصمیم گیری های زیادی شده است از تسریع در نوسازی بافت فرسوده تا نصب مخازن آب اضطراری و تعیین تکلیف موش‌ها در پایتخت؛ مصوباتی که برخی از آنها اجرایی شد و برخی در شرف اجراست که در مورد آخرین وضعیت آن با رییس کمیته عمران شورای شهر تهران به گفت وگو نشستیم.
تشکیل کارگروه سنجش وضعیت پایداری شهر تهران در برابر زلزله
حجت الاسلام محمد آقامیری درباره تاب‌آوری تهران در برابر زلزله با بیان اینکه در کمیته عمرانی شهرداری تهران کارگروهی برای سنجش وضعیت پایداری شهر در برابر زلزله تشکیل داده‌ایم، می‌گوید: بر اساس ارزیابی‌های ما، زلزله بالای ۶.۵ یا ۷ ریشتر می‌تواند تهدید جدی برای شهر تهران باشد. اگر چه زلزله‌های کمتر از ۶ ریشتر نیز می‌توانند خسارت‌هایی ایجاد کنند، اما سطح بحران و چالش‌های اصلی از عدد ۶.۵ ریشتر به بالا آغاز می‌شود و ما نیز تمامی برنامه‌های عملیاتی و تاب‌آوری را با فرض وقوع زلزله ۷ ریشتری تنظیم کرده‌ایم تا آمادگی لازم برای مواجهه با چنین سناریویی وجود داشته باشد.
موظفیم شهر را برای مواجهه با تهدیدات واقعی آماده کنیم
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران با اشاره به برخی مصوبات شورای شهر تهران برای افزایش تاب‌آوری پایتخت می‌افزاید: پروژه‌هایی نظیر احداث مخازن آب اضطراری، تونل‌های تخلیه گاز شهری و ایجاد مسیرهای اضطراری برای دسترسی خدمات امدادی در حال پیگیری است. این طرح‌ها در مراحل مختلف اجرا قرار دارند و بخشی از آنها نیز به بهره‌برداری رسیده‌اند. ما موظفیم برای سناریوهای واقعی و علمی برنامه‌ریزی داشته باشیم و شهر را برای مواجهه با تهدیدات واقعی آماده کنیم.
اهمیت مکان‌یابی کانون زلزله در میزان خسارات وارده به تهران
آقامیری با تأکید بر اهمیت مکان‌یابی کانون زلزله در میزان خسارات وارده به تهران می‌گوید: اینکه ما درباره زلزله‌های ۶.۵، ۷ یا حتی ۷.۵ ریشتری صحبت می‌کنیم، باید در نظر داشت که میزان خسارت بستگی مستقیمی به محل وقوع کانون زلزله دارد. اگر کانون زلزله در مرکز شهر تهران باشد، خسارت‌ها می‌تواند به مراتب بیشتر از پیش‌بینی کارشناسان باشد، اما اگر همین زلزله در خارج از محدوده شهری رخ دهد، شدت تأثیر آن بر تهران بسیار کمتر خواهد بود. به عنوان مثال ممکن است زلزله‌ای با قدرت ۷ ریشتر در حاشیه تهران رخ دهد؛ اما اثر تخریبی آن معادل زلزله‌ای ۶ ریشتری در سطح شهر باشد. امیدواریم با توجه به سوابق تاریخی بازگشت زلزله که یکی از شاخص‌های علمی در علم زلزله‌شناسی است، کانون زلزله همچنان در نواحی بیرون شهر قرار گیرد، هر چند در این حالت نیز نگرانی‌هایی برای شهرستان‌های اطراف داریم.
رئیس کمیته عمران شورای شهر با بیان اینکه ما در شهرداری تهران کارگروهی برای موضوع زلزله تشکیل دادیم که در قالب سه کمیته، مسئولیت بررسی ابعاد مختلف این موضوع را برعهده دارد، ادامه می‌دهد: یکی از مسائل مهمی که در این کارگروه مطرح است، بحث مقاوم‌سازی سازه‌ها و پل‌هاست، چراکه در زلزله، اولین نیاز شهروندان، دسترسی ایمن و سریع به معابر و امکان خدمات‌رسانی مؤثر است.
چالش جدی بافت فرسوده در زمان زلزله
میزان خسارت بستگی مستقیمی به محل وقوع کانون زلزله دارد. اگر کانون زلزله در مرکز شهر تهران باشد، خسارت‌ها می‌تواند به مراتب بیشتر از پیش‌بینی کارشناسان باشد، اما اگر همین زلزله در خارج از محدوده شهری رخ دهد، شدت تأثیر آن بر تهران بسیار کمتر خواهد بود
وی با اشاره به اهمیت دسترسی معابر در شرایط بحران می افزاید: تصور کنید زلزله‌ای رخ دهد و در یک کوچه یا خیابان، ساختمان‌هایی در ابتدا و انتهای مسیر فروریخته باشند؛ در چنین شرایطی تیم‌های امدادی عملاً به افراد محبوس‌شده در آن منطقه دسترسی نخواهند داشت. این مسئله در محله‌هایی که معابر تنگ و قدیمی دارند، به ویژه در بافت فرسوده، به چالشی جدی تبدیل می‌شود. ما در این دوره از مدیریت شهری، کار ویژه‌ای را در خصوص مقاوم‌سازی پل‌های شهر آغاز کردیم.
آقامیری ادامه می‌دهد: بر اساس بررسی‌های کارشناسی، بیش از ۶۵ پل در تهران شناسایی شدند که در صورت وقوع زلزله‌ای بالای ۶.۵ ریشتر ممکن بود ستون‌هایشان آسیب ببیند و تخریب شوند. تخریب این پل‌ها می‌تواند موجب انسداد کامل معابر حیاتی مانند بزرگراه‌ها شود که خوشبختانه تاکنون مقاوم‌سازی بیش از ۴۰ پل از این فهرست انجام شده و خیال ما از بابت ایمنی بخشی از زیرساخت‌های حیاتی شهر تا حدی راحت شده است. البته همچنان کار مقاوم‌سازی سایر پل‌ها ادامه دارد و برخی نیز نیازمند تعمیرات جزئی یا تقویت موضعی هستند که آنها نیز در برنامه قرار گرفته‌اند.
وی در ادامه با اشاره به تهدید دیگری در معابر اصلی شهر می‌گوید: برخی ساختمان‌های بلندمرتبه که در حاشیه بزرگراه‌ها و معابر اصلی قرار دارند، در صورت ریزش، می‌توانند به اندازه سقوط خود پل‌ها موجب انسداد مسیرها شوند. در همین راستا، سازمان مدیریت بحران تهران طرحی را برای بررسی وضعیت ایمنی و استحکام ساختمان‌های بالای پنج طبقه در دستور کار قرار داده است. تاکنون بیش از ۱۶ هزار واحد مسکونی بلندمرتبه شناسایی شده‌اند و برای هر کدام پرونده‌ای تشکیل شده است. تیم‌های کارشناسی این ساختمان‌ها را بررسی می‌کنند و در صورت نیاز، اخطارهای لازم برای مقاوم‌سازی به مدیران ساختمان‌ها ارائه می‌شود. این بررسی‌ها همچنان در حال انجام است و به صورت روزانه پیش می‌رود. البته در دو ماه گذشته به دلیل درگیری با مسائل دیگر، آمار جدید دریافت نکرده‌ام، اما روند بررسی‌ها متوقف نشده و همچنان ادامه دارد.
لزوم ارزیابی دقیق خط ارتفاعی تهران/ مالکان انگیزه لازم برای تخریب و نوسازی ندارند
آقامیری با اشاره به روند توسعه ساخت‌وساز در تهران می‌افزاید: یکی از اقدامات مهم دیگر در کمیته تاب‌آوری شهری، بررسی دقیق ارتفاع ساختمان‌ها در امتداد خط ارتفاعی تهران است. با توجه به اینکه از حدود ۳۰ تا ۳۵ سال گذشته، ساختمان‌هایی با چهار تا پنج طبقه مجوز ساخت گرفته‌اند، تمرکز بر مناطق خاصی از شهر شکل گرفته که نیازمند ارزیابی‌های دقیق‌تری از منظر مقاوم‌سازی و ایمنی هستند.
وی می‌گوید: ساختمان‌هایی که حدود ۳۰ تا ۳۵ سال پیش با مجوز چهار یا پنج طبقه ساخته شدند، به مرور زمان فرسوده می‌شوند و طی پنج تا ۱۰ سال آینده ممکن است نیاز به بازسازی، تخریب و نوسازی داشته باشند. طبق عرف ما، این ساختمان‌ها باید تخریب و نوسازی شوند، اما چون خط ارتفاعی آنها مشخص است و مجوزهای جدید دیگر بالاتر از این طبقات داده نمی‌شود، انگیزه کافی برای تخریب و نوسازی مجدد توسط مالکان وجود ندارد. قبلاً خانه‌های ویلایی یک طبقه را می‌خریدند و روی آنها چند طبقه می‌ساختند، اما الان این امکان به آسانی وجود ندارد.
رئیس کمیته عمران شورای شهر با بیان اینکه برای اجرای طرح مقاوم‌سازی ساختمان‌های ۴.۵ طبقه که قبلاً ساخته شده‌اند را در دستور کار داریم که بدون نیاز به تخریب کامل، فقط با صرف هزینه‌ای معادل ۱۰ تا ۱۵ درصد هزینه ساخت مجدد، بتوانیم این ساختمان‌ها را مقاوم کنیم، تأکید می‌کند: طراحی این طرح انجام شده و مشاوران فنی پیشنهادهایی ارائه داده‌اند تا مالکان بتوانند با مقاوم‌سازی، ساختمان‌هایشان را ایمن کنند.
وی ادامه می‌دهد: پیشنهادهای دیگری هم به معاونت راه و شهرسازی داده شده است که پس از مقاوم‌سازی، برای این ساختمان‌ها پروانه پایان کار جدید صادر شود؛ به این معنی که ساختمان‌های مقاوم‌شده زیر نظر سازمان نظام مهندسی و مشاوران، مجوز بهره‌برداری جدید بگیرند و همان کارایی را داشته باشند. این یک گام مهم برای تشویق مالکان به مقاوم‌سازی است که باید منتظر تصمیمات بعدی باشیم.
نصب مخازن آب اضطراری به کجا رسید؟
وی درباره اقدامات دیگر می گوید: یکی از موضوعات مهمی که پیگیری می‌شود، پیش‌بینی مخازن آب اضطراری در تمامی مناطق و محلات تهران است تا در صورت بروز حادثه، بتوانیم حداقل تا سه روز آب شرب سالم و مناسب در اختیار مردم قرار دهیم. طراحی‌های لازم انجام شده و بخش عمده‌ای از این مخازن زیرسطحی ساخته شده‌اند، اما هنوز کارهای باقی مانده داریم که باید کامل شوند و ساخت سرویس‌های بهداشتی و حمام در پارک‌ها و مراکز عمومی نیز جزو برنامه‌های مستمر شهرداری است. این کار پیش‌تر در دوره‌های قبل انجام شده و در این دوره نیز در بودجه‌های سالانه پیش‌بینی شده است تا سرویس‌های بهداشتی مناسب در مناطق مختلف شهر افزایش یابد.
آقامیری با تأکید بر اهمیت احیای بافت‌های فرسوده پایتخت می‌گوید: عزم جدی برای احیای بافت فرسوده داریم ولی متأسفانه این کار زمان‌بر است و طبق برنامه اولیه قرار بود طی ۱۰ سال انجام شود، اما اکنون این زمان به ۲۰ سال رسیده است و هنوز پیشرفت مطلوبی حاصل نشده است. بخش زیادی از نگرانی ما مربوط به مناطق جنوب و جنوب‌شرق شهر است که بافت فرسوده گسترده‌تری دارد و اگر حادثه‌ای رخ دهد، آسیب‌ها به مراتب بیشتر خواهد بود.
وی ادامه می‌دهد: شهرداری تلاش کرده با دادن مشوق‌هایی مانند افزایش طبقات، رایگان شدن عوارض صدور پروانه و تسهیل شرایط برای سرمایه‌گذاران، روند نوسازی و تجمیع زمین‌ها در بافت فرسوده را سرعت ببخشد تا هم مالکان انگیزه پیدا کنند و هم سرمایه‌گذاران وارد این مناطق شوند.
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران در پاسخ به نگرانی درباره موضوع بهداشت محیطی و حضور موش‌ها در سطح شهر می‌گوید: مسئله موش‌ها موضوع جدی است و سازمان‌های زیست محیطی و مرتبط به طور فعال روی آن کار می‌کنند. البته نمی‌خواهیم نگرانی غیرضروری برای مردم ایجاد کنیم، اما این معضل باید جدی گرفته شود و تذکرات لازم صادر شده است.
آقامیری درباره موضوع موش‌ها و بهداشت شهری عنوان می‌کند: در مورد بحث موش‌ها و مشکلات ناشی از جوی‌های قدیمی باید اشاره کنم که در این دوره مدیریت شهری، جمع‌آوری و تبدیل این جوی های زائد و بلااستفاده در کوچه‌ها و معابر به طور جدی دنبال شده است. این جوی ها دیگر کارایی هدایت آب‌های سطحی را ندارند و به محلی برای تجمع زباله، لجن و تولید بوی نامطبوع تبدیل شده بودند که محیط را برای افزایش جمعیت موش‌ها مساعد می‌کردند.
وی می افزاید: این جوی ها که معمولاً در کوچه‌های ۶ متری با عمق حدود ۳۰ سانتی‌متر وجود داشتند، مشکلات زیادی مثل افتادن موتورسیکلت‌ها و تجمع آب‌های سطحی را به همراه داشتند. طی این مدت حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد این جوی‌ها جمع‌آوری و تبدیل به کانیو شده‌اند و آسفالت کوچه‌ها مجدداً انجام شده است. این اقدام علاوه بر افزایش نظافت محلات، نقش موثری در کاهش تعداد موش‌ها داشته است.
ساخت ستون‌های تخلیه گاز به صورت اضطراری در اختیار شهرداری نیست/ انتقال پایتخت به تنهایی نمی‌تواند همه این مشکلات را یک‌شبه حل کند
وی اظهار می‌کند: مناطق تقاطعی که جوی های اصلی با کوچه‌ها برخورد داشتند، محل تجمع و زاد و ولد موش‌ها بودند که با این طرح، این نقاط به طور قابل توجهی بهبود یافته‌اند. البته اقدامات دیگری مثل طعمه‌گذاری منظم هم انجام می‌شود. موضوع موش‌ها جدی است و سازمان‌های زیست‌محیطی در این زمینه فعال هستند، اما نمی‌خواهیم با بزرگ نمایی، اضطراب و دغدغه غیرضروری برای مردم ایجاد کنیم.
پیش‌بینی ۲۴ نقطه در شهر تهران برای نصب برج‌های تخلیه گاز
رئیس کمیته عمران شورای شهر در مورد سرانجام ساخت ستون های تخلیه گاز به صورت اضطراری نیز می‌گوید: در خصوص ستون‌های تخلیه گاز اضطراری باید بگویم که این تجهیزات در اختیار شهرداری نیست و اداره گاز مسئول نصب و راه‌اندازی آنهاست. در حال حاضر حدود ۲۴ نقطه در شهر تهران برای نصب این برج‌های تخلیه گاز پیش‌بینی شده که اداره گاز در حال پیگیری است. ما هم قول همکاری داده‌ایم، اما درباره درخواست اداره گاز برای استفاده از فضاهای پارک‌ها باید بگویم به دلیل حساسیت‌های موجود، امکان جمع‌آوری این فضاها و نصب تجهیزات در آنجا وجود ندارد.
به گفته آقامیری، چند نقطه‌ای که در حال حاضر این برج‌های تخلیه نصب شده‌اند، کار خود را شروع کرده‌اند و اداره گاز به ما اعلام کرده که برای سایر نقاط هم در حال اقدام است. شهرداری نیز آمادگی کامل خود را اعلام کرده تا در هرجا که نیاز باشد همکاری‌های لازم را انجام دهد.
نصب ستون‌های تخلیه گاز اضطراری در اختیار شهرداری نیست و اداره گاز مسئول نصب و راه‌اندازی آنها است. در حال حاضر حدود ۲۴ نقطه در شهر تهران برای نصب این برج‌های تخلیه گاز پیش‌بینی شده که اداره گاز در حال پیگیری است.
وی ادامه می‌دهد: این برج‌ها به دستگاه‌های شتاب‌نگار متصل هستند که با تشخیص وقوع زلزله، هشدارهای لازم را تا چند ثانیه زودتر ارسال می‌کنند. در نتیجه، این سیستم به طور هوشمند شبکه گاز را قطع می‌کند و گاز باقی‌مانده در لوله‌ها را از طریق این برج‌ها به بیرون هدایت و به آتش می‌کشد تا از انفجار جلوگیری شود. این موضوع برای جلوگیری از حوادث ناگوار بسیار اهمیت دارد.
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران در ادامه همچنین درباره انتقال پایتخت اظهار می‌کند: بحث انتقال پایتخت مدت‌هاست مطرح است، اما با روی کار آمدن دولت جدید و خصوصاً در دولت آقای پزشکیان این موضوع جدی‌تر مورد تأکید قرار گرفته است. البته تهران مشکلات عدیده‌ای دارد از جمله کمبود آب، ناترازی برق و مسائل زیست‌محیطی، اما انتقال پایتخت به تنهایی نمی‌تواند همه این مشکلات را یک‌شبه حل کند. تهران جمعیتی حدود ۱۰ میلیون نفر دارد و روزانه حدود ۱۳ میلیون نفر به طور شناور در آن حضور دارند. این جمعیت به راحتی جابجا نمی‌شود و حتی اگر ادارات و وزارتخانه‌ها به طور تدریجی منتقل شوند، این جابجایی ممکن است بیش از یک دهه طول بکشد.
وی می افزاید: انتقال پایتخت می‌تواند در بلندمدت جلوی رشد بی‌رویه تهران را بگیرد و روند توسعه را به سمت تعادل سوق دهد، اما انتظار نداریم که این اقدام معجزه کند و مشکلات تهران بلافاصله حل شود. این کار نیازمند برنامه‌ریزی دقیق بوده و حداقل یک دهه زمان برای انتقال تدریجی فعالیت‌ها و جمعیت نیاز است.
