شهردار آینده تهران کیست؟ یک زن است؟

به گزارش تیک، دوره پنجم انتخابات شوراهای شهر نگاه‌های بسیاری را به سوی خود جلب كرده است. بر این اساس اصولگراها اگرچه شرایط متفاوتی نسبت به انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶ ندارند، به تعبیر بسیاری از تحلیلگران جریان اصولگرایی با این همه میلشان بیشتر به این است كه همه تخم مرغ‌های خود را در سبد شورای شهر بگذارند.

اصلاح‌طلبان این بار صرف‌نظر از توجه به انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶ به دنبال‌سازو كاری برای پیروزی در انتخابات شورای شهر هستند، انتخاباتی كه رویدادهای اخیر حساسیت‌های بسیار زیادی را حول آن ایجاد کرده و موجب شده نگاه به انتخابات این دوره از شورای شهر جدی‌تر شود. حتی بعید نیست شرایط موجود به معرفی و در نهایت انتخاب یك شهردار زن در تهران منتهی شود. در این راستا «آرمان امروز» با آذر منصوری فعال سیاسی اصلاح‌طلب به گفت‌وگو پرداخته است كه در ادامه آن را از نظر می‌گذارنید.

خط مشی اصلاح‌طلبان درانتخابات ۹۶ تداوم راه انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ و انتخابات مجلس شورای اسلامی اسفندماه ۹۴ یا به تعبیری همان اتحاد، انسجام و رسیدن به ائتلاف حداكثری است. اگر این مسیر ادامه پیدا كند اصلاح‌طلبان می‌توانند به تناسب گام‌هایی كه در انتخابات ۹۲و ۹۴ برداشته‌اند در انتخابات ۹۶ نیز گام دیگری بر دارند. اهمیت انتخابات شورای شهر كمتر از انتخابات مجلس شورای اسلامی نیست. شوراها خردترین نهاد دموكراتیك هستند كه درقانون اساسی ایران وجود دارند. شوراها ظرفیت بی بدیلی برای دموكراتیزاسیون در حوزه مدیریت شهری است و به تعبیری نهال دموكراسی در ایران شوراهاست. اگر به درستی اصلاحات بتواند از این ظرفیت استفاده كند تغییرات بسیار مطلوبی در ساختار شوراها ایجاد خواهد شد. زیرا علاوه بر اینكه شورای عالی استان‌ها كه به عنوان یك نهاد تصمیم گیر در سطح كلان كشور در قانون شوراها ایفای نقش می‌كنند همه شوراهای شهر، شهرستان، روستا، بخش واستان به تناسب ظرفیت و اختیاری كه دارند در تعیمق مشاركت مردم، توزیع عادلانه منابع در شهرها، پیشگیری از فساد در حوزه‌های شهری شفاف‌سازی و پاسخگویی باید اثرگذار بوده و در این سمت و سو ایفای نقش كنند. ضمن اینكه یكی از وظایف جدی شوراها نهادینه كردن حوزه مشاركت مردم در حوزه مدیریت شهری است. قاعدتا این نگاه نسبت به شوراها در تعیین شاخص‌های جریانی كه مورد حمایت اصلاح‌طلبان قرار می‌گیرد بسیار موثر و تعیین كننده است. بنابراین در نهایت اصلاحات با این رویكرد و چهارچوب وارد سازو كار انتخابات شورای شهر می‌شود.

 در واقع باید متفاوت باشد و نباید با نگاه سیاسی به انتخابات شورای شهر پرداخت. زیرا رویكردی كه منتج به بستن یك لیست واحد اصلاح‌طلبی برای انتخابات شورای شهر می‌شود باید ناشی از یك رویكرد اجتماعی و تخصصی- شهری باشد. زیرا حوزه مدیریت شهری همان‌طور كه از نام آن پیداست بیشتر یك مساله اجتماعی بوده و نیاز به تخصص شهری دارد و به‌طور كل ماموریتی در حوزه‌های شهری و شهرداری‌ها قلمداد می‌شود. علاوه بر این تجربه چهار دوره اخیر شورای شهر نیز نشان داده است در هر دوره كه نگاه و جهتگیری جریان سیاسی در بستن لیست‌ها حاكم بوده است پس از انتخابات اثرات خود را به نحو جدی در انتخاب شهردار، تمركز شوراها، توزیع عادلانه منابع در شهرداریها، شهرها و پیشگیری از فساد سیستماتیك نشان داده است. نمونه اخیر همان جدل‌هایی است كه طی یك ماه اخیر با شهرداری تهران صورت گرفته است. بنابراین علاوه بر اینكه باید این نگاه كلان در ائتلاف شورای شهر وجود داشته باشد، باید رویكرد اصلاحات در انتخابات شورای شهر سال ۹۶ ادامه راه این جریان در انتخابات ۹۲ و ۹۴ باشد تا بتوانند گام‌های بعدی را در انتخابات آتی بردارند. بنابراین این پیچیدگی‌ها و ساختار موجود در شورای شهر است كه انتخابات شوراها را از انتخابات مجلس متمایز می‌كند.

اصلاحات درباره زنان همان مسیری كه در انتخابات ۹۴ در پیش گرفته است را به نحوی در سطح گفتمان‌سازی، اهمیت و افزایش حضور زنان در این نهاد منتخب دموكراتیك هم دنبال خواهد كرد. این جریان در تلاش است تا حداقل۳۰ درصد از سهم لیست‌های انتخابات شورای شهر به زنان اختصاص پیدا كند. زیرا ۳۰ درصد همان كف مورد انتظاری است كه در شورای شهر برای زنان وجود دارد. با نگاهی به انتخابات شوراهای شهر و روستا در دوره‌های گذشته می‌توان دریافت كه از همان نخستین دوره، حضور زنان در انتخابات شورای شهر بیشتر از انتخابات مجلس شورای اسلامی بوده است. بر اساس اخباری هم كه وجود دارد، تعداد داوطلبان زن در چهارمین دوره از انتخابات شورای شهر و روستا در سراسر كشور ۱۲ هزار تن بوده است كه ۶ هزار تن از این زنان توانستند توجه و آرای عمومی را به خود جلب كنند و این مساله نشان می‌دهد كه زنان در انتخابات شورای شهر درصد حضورشان نیز پررنگ بوده و از سویی احتمال رای آوری آنها نیز به تدریج بسیار بیشتر از انتخابات مجلس شورای اسلامی است. بنابراین این ۳۰ درصد در حقیقت می‌تواند به عنوان یك مطالبه حداقلی مطرح شود، اما با توجه به تجربه‌ای كه در انتخابات گذشته وجود دارد تعداد زنان در پنجمین دوره از انتخابات شورای اسلامی بسیار بیشتر از ۳۰ درصد است. از سویی همان‌طور كه مشاهده شد اخیرا در چند شهر ایران چند زن رئیس شورای شهر شده‌اند. به نظرم این مساله نشان می‌دهد كه گفتمان‌سازی اصلاح‌طلبان و تلاش آنها در جهت ضرورت مشاركت سیاسی زنان و لزوم مدیریت زنان در رئوس تصمیم‌گیری كشور تاثیر خود را گذاشته است و به همان ترتیب نیز این مسیرادامه خواهد داشت.

 با توجه به مسائلی كه به آن اشاره شد، معتقدم كه در دوره پنجم انتخابات شوراها حضور زنان افزایش پیدا می‌كند این خود به تنهایی نشانگر آن است كه نرخ حضور و مشاركت زنان در سطوح مدیریتی كشور در حال افزایش است. علاوه بر آن، این روند حاكی از آن است كه می‌توان آینده‌ای امیدبخش برای زنان در مدیریت كلان كشور پیش‌بینی كرد. علاوه بر این احتمال بسیار زیادی وجود دارد كه در دوره بعدی شوراها با نسلی از شهرداران زن روبه‌رو باشیم. اما با این همه معرفی شهردار زن از سوی اصلاح‌طلبان نیاز به گفتمان‌سازی و تصمیم‌گیری دارد. از سویی معرفی شهردار زن به عنوان یك گام اساسی از سوی اصلاحات بستگی به این مساله دارد كه درطول زمان باقی مانده تا انتخابات، معرفی شهردار زن تا چه اندازه در سطح افكار عمومی مطرح و توجیه شود. از سویی اگر زنان در سطوح مدیریت شهرداری حضور داشته باشند این حضور می‌تواند در تلفیق فضای شهرها، زیبا‌سازی فضای شهری، بهبود كیفیت مبلمان شهری و درتوزیع عادلانه منابع در شهرداری‌ها موثر واقع شود، به همین علت این احتمال وجود دارد كه شهردار آینده تهران یك زن باشد.

زنان درانتخابات شورای شهر پس از قبول مسئولیت به عنوان نماینده در پارلمان محلی، برخلاف زنان در مجلس شورای اسلامی نیازی به نقل مكان ندارند و درحوزه‌های انتخابیه خودكه معمولا شهرهای كوچكی است مردم نسبت به آنها شناخت دارند و درنهایت می‌توانندآرای بالایی برای كسب كرسی‌های پارلمان محلی كسب نمایند. درواقع اقبال بالای مردم نسبت به زنان درانتخابات شورای شهر برگرفته از ساختار فرهنگی، اجتماعی و تاریخی جامعه ماست و این مساله سبب می‌شود كه درحوزه مدیریت شهری هم تمایل زنان به عنوان انتخاب شوندگان بالا باشد واز سویی نیز مردم با توجه به گستره دایره انتخاباتی خود نام زنان را در لیست‌ها ببیند و درنهایت به آنها رای دهند. به نظر علت اصلی تفاوت حضور و رای بالای زنان در انتخابات شورای شهر نسبت به انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز در همین مساله است. بدین ترتیب حضور زنان و اقبال بیشتر مردم به آنها نیاز به گفتمان‌سازی دارد تا این نگاه جریان‌سازی شود. زیرا به همان میزان كه مردان می‌توانند نمایندگی یك شهرستان و استان را به عهده بگیرند زنان هم می‌توانند از عهده این مسئولیت بر آیند مشروط بر اینكه برای رفع محدودیت و مرزهای موجود بر سر راه زنان برنامه‌ریزی‌های لازم صورت بپذیرد.

قاعدتا توجه و هدف اصلی اصلاح‌طلبان، اصلاح ساختار شهرداری‌هاست. به همین علت اصلاح‌طلبان باید برای حوزه مدیریت شهری برنامه داشته باشند. برنامه‌ای كه با یك چشم‌انداز چهار ساله تدوین شده باشد و همچنین باید مشخص كند كه برنامه این جریان برای اصلاح ساختار شهرداری‌ها، كارآمد كردن شهرداری‌ها و توزیع عادلانه منابع به شهرداری‌ها چیست. بخشی از فساد موجود در شهرداری‌ها به قوانین این سازمان باز می‌گردد. این قوانین دست شهرداری‌ها را آن‌چنان باز گذاشته است كه منتهی به تعیین رقم‌های سقف و كف غیر معمولی می‌شود كه وقتی دامنه این ارقام و اختیارات شهرداری مورد بررسی قرار می‌گیرد به خوبی می‌توان پی برد كه این دامنه ارقام با توجه به اختیارات شهرداری موجب تولید فساد و رانت در شهرداری‌ها می‌شود. نمونه بارز آن تخفیفی است كه در صدور مجوز به شهرداری اعم از توافقات و كمیسیون ماده ۱۰۰به شهرداری تهران داده شد. بخشی از این تخلفات تحت تاثیر ضعفی است كه در قوانین شهرداری وجود دارد، به همین علت لازم است جریان اصلاحات برای اصلاح این قوانین و كارآمدتر كردن آن در جهت پیشگیری از فساد و توزیع عادلانه منابع، برنامه‌ریزی داشته باشد. بخش دیگر آن به شفاف‌سازی عملكرد حوزه‌های شهری و پاسخگو كردن شهردار در مقابل برنامه‌ها و رفتارش باز می‌گردد. بنابراین در گام نخست باید چهارچوبی برای پاسخگویی اعضای شورای شهر طراحی كرد. زیرا به نظر می‌رسد كه دراین دو حوزه به نحوی با چالش روبه‌رو هستیم.

قاعدتا نقش اصلی شوراها نظارت برشهرداری‌هاست و این نظارت شورای شهر بر عملكرد شهرداری تعریف نشده است. بنابراین باید مساله نظارت اعضای شورای شهر بر عملكرد شهرداری‌ها در برنامه جریان‌های سیاسی در انتخابات آتی روشن باشد. همچنین هر یك از احزاب و جریان‌هایی كه لیستی در انتخابات شورای شهر ارائه می‌دهند در این لیست باید روشن شود كه برنامه آنها در جهت ملزم ساختن بیشتر منتخبان به تعهدات، مطالبات مردم، شفاف‌سازی و پاسخگویی چیست. این طور نباشد كه تنها لیستی ارائه شود، مردم به آن رای دهند و پس از آن مردم هیچ برنامه‌ای برای ارتباط با منتخبان خود و هیچ نظارتی برعملكرد اعضای شورای شهر نداشته باشند. اینجاست كه باید گفت اصلاحات باید یك برنامه بسیار جدی در این حوزه به‌ویژه نسبت به شفاف‌سازی و پاسخگویی، برای ارتباط دوسویه با مردم داشته باشد. از این رو اگر ما خواهان رفع فساد در شهرداری‌ها، پاسخگویی نسبت به آنها و تقسیم منابع عادلانه شهرداریها در همه نقاط شهرها به‌ویژه تهران هستیم باید نقش شورایارها برای نظارت برعملكرد شهرداری و مناطق ۲۲ گانه آن تبیین شود. زیرا اگر نظارت دقیق و درستی بر عملكرد شهرداری‌ها در طول ۸ ساله گذشته صورت می‌گرفت امروز كلانشهر تهران با مشكلات گوناگون و بزرگی مواجه نبود كه بعضا بسیاری از این مشكلات لاینحل است. امروز شهر تهران با حجم بسیار بالایی از فساد روبه‌رو است اما عده‌ای در تلاشند كه صورت مساله را به هر نحوی پاك كنند. اما به هر رو با پاك كردن صورت مساله تنها به بزرگ شدن مشكلات دامن می‌زنیم، به همین علت در هر دو سطح شورای شهر و شهرداری، اصلاحات باید برنامه داشته باشند تا از گسترش فساد در شهرداری‌ها جلوگیری به عمل آورده شود.

اگر معیار و قضاوت ما انتخابات مجلس دهم باشد به نظر می‌رسد كه مشكل اصلی این جریان پایگاه اجتماعی‌شان است، زیرا در همان عرصه تبلیغات رسمی هم اگر به شهر تهران توجه دقیق می‌شد در شهرهایی مانند اسلامشهر و شهر ری حجم تبلیغات اصولگرایان تقریبا چند برابر اصلاح‌طلبان بود، اما به هر رو مساله اصلی اصولگراها همان پایگاه اجتماعی شان است كه اعتماد خود را نسبت به این جریان از دست داده‌اند، علت این امر هم كاملا قابل اثبات است. به‌طور مثال اگر درصد مشاركت مردم را در اسلامشهر یا شهر ری مورد بررسی قرار دهیم، پی می‌بریم كه تنها۳۰ درصد از مردم این نواحی در انتخابات شركت كردند و در حقیقت در این مناطق هم كه جریان اصولگرا تصور می‌کرد آرای لازم را می‌تواند كسب كند نتوانست رای لازم را به دست آورد. در مقابل این جریان، اصلاحات به انسجام حداكثری رسیده و در انتخابات آینده نیز این انسجام ادامه خواهد داشت و از سویی جریان‌های منتسب به اصلاحات و طیف‌هایی كه در دوره‌های گذشته از عدم حضور در انتخابات سخن می‌گفتند به هیچ رو در انتخابات مجلس حتی زمزمه‌ای از عدم حضور به میان نیاوردند. در نهایت پایگاه اجتماعی اصلاحات به مراتب فعال‌تر و مشاركت جویانه‌تر از اصولگراهاست، به‌ویژه در تهران كه مردم لیستی رای دادند در انتخابات آینده اثرات خود را خواهد گذاشت. بنابراین آرای لیستی و توجه مردم به جریان‌های سیاسی و تحولات اخیر از یك سو و از سویی دیگر عملكرد غیر قابل دفاع اصولگرایان در كلانشهری مانند تهران كه می‌تواند در آرای عمومی اثرگذار باشد سبب می‌شود كه اقبال اصولگرایان در انتخابات آینده كاهش پیدا كند، البته همه این مسائل مشروط به آن است كه مردم حضور جدی در انتخابات داشته باشند كه در حقیقت همزمانی انتخابات ریاست‌جمهوری با انتخابات شورای شهر سبب گشته كه سرنوشت دو انتخابات به یكدیگر گره بخورد. بنابراین اگر در انتخابات آینده ما شاهد مشاركت گسترده مردم در پای صندوق‌های رای باشیم و اصلاحات هم بتواند با ائتلاف حداكثری در انتخابات حضور پیدا كند به مراتب شانس اصلاحات در انتخابات پیش رو از اصولگراها بیشتر خواهد  بود.

تجربه انتخابات ۹۴ نشان داده است كه‌ ساز وكار شكل‌گیری ائتلاف ‌ساز و كار موفقی بوده است و در صورتی که مشكلی وجود داشته باشد، باید آسیب‌شناسی شده تا متناسب با انتخابات شورای شهر كارآمدی خود را نشان دهد؛ به‌طور قطع این اتفاق خواهد افتاد اما قاعدتا احزاب و جریان‌های اصلاح‌طلب با توجه به تجربه انتخابات مجلس این مسیر را ادامه می‌دهند. مسیری كه به تقویت سامانه ائتلاف، رسیدن به انسجام از سوی اصلاحات و در نهایت به ارائه یك لیست واحد منتهی شود. مهم این است كه اكثریت احزاب منتسب به جریان اصلاح‌طلب و شخصیت‌های موثر این جریان بر كارآمدی شورای عالی سیاستگذاری نظر مساعد دارند. با این همه نقص‌هایی در شورای عالی سیاستگذاری وجود دارد كه باید این نقص‌ها برطرف شود. در نهایت روشن است كه تلاش‌های حال و آینده اصلاحات به یك لیست منتهی می‌شود. به‌رغم همه مشكلات اصلاحات توانست لیستی در مجلس شورای اسلامی ارائه دهد كه بیشترین رای را در تهران كسب كند. بنابراین تصور می‌رود كه در ادامه كار ممكن است اختلاف نظرهایی وجود داشته باشد اما به‌طور قطع این اختلاف‌ها با گفت‌وگو، تعامل و همفكری رفع خواهد شد به همین علت باید اذعان داشت كه اختلاف نظرها پدیده جدیدی نیست. مهم این است كه مجموعه جریان اصلاحات به این ضرورت پی برده است كه پاشنه آشیل آنها تنها چنددستگی و تفرقه است و در نهایت با ارائه لیست‌های مختلف تنها مردم را سرگردان می‌كنند. هر گاه این جریان توانست به درستی تصمیم بگیرد و به انسجام و اتحاد برسد، مردم نیز با آنها همراهی كردند؛ اما برعكس عدم انسجام آنها، همان‌طور كه تجربه سال ۸۴ هم نشان داد سبب سردرگمی حامیانشان خواهد شد. اصلاحات تجربه چند دستگی را در انتخابات گذشته دارد. بنابراین باید دید كه مقدورات و ممكنات اصلاحات در انتخابات بعدی چیست، در نهایت برای پیروزی باید از این انسجام و اتحاد مراقبت كرد. به همین علت گمان می‌رود كه ما در انتخابات پیش رو شاهد تكرار اتحاد و انسجام اصلاح‌طلبان خواهیم بود.

گمان می‌رود كه عملكرد روحانی در حوزه زنان طی سه سال گذشته عملكرد قابل دفاعی بوده است، زیرا یكی از نیروهای موثر كابینه، خانم مولاوردی معاونت زنان ریاست‌جمهوری است، وی از همان زمانی كه این مسئولیت را به عهده گرفت از ظرفیت معاونت زنان ریاست‌جمهوری بهترین بهره را برای جریان‌سازی عدالت جنسیتی برده است كه این مساله اثر خود را در برنامه ششم عدالت توسعه هم نشان خواهد داد. در حقیقت جریان‌سازی عدالت جنسیتی در برنامه ششم توسعه نشان می‌دهد كه در حوزه زنان نگاه راهبردی كه باید در دولت رخ می‌داد، اتفاق افتاد و اگر این بخش از برنامه ششم در مجلس دهم تصویب شود قاعدتا مسیری باز خواهد شد. بنابراین می‌توان امیدوار بود به اینكه دولت می‌تواند در همه زمینه‌ها تبعیض‌های موجود علیه زنان را از بین ببرد. اگرچه باید در نظر داشت كه موانع موجود در مسیر راه معاونت زنان ریاست‌جمهوری غیر قابل مقایسه با وزراتخانه‌ای مانند وزارت صنعت ومعدن یا وزارتخانه‌های دیگر است. حساسیت‌ها، مقاومت‌ها و سنگ اندازی‌هایی كه در این حوزه وجود دارد سبب می‌شود كه حتی در رابطه با حضور زنان در استادیوم مساله كاملا سیاسی شود و به یك مانع جدی در برابر دولت تبدیل شود. گمان می‌رود كه در انتخابات ۹۶ مطالبه جدی زنان اصلاح‌طلب نخست تقویت جایگاه معاونت زنان ریاست‌جمهوری است. زیرا این جایگاه به تناسب سطحش از ظرفیت‌ها و ساختار لازم برای اجرایی كردن جریان‌سازی عدالت جنسیتی در بخش‌های زیر مجموعه دولت برخوردار نیست. به همین دلیل این ساختار باید اصلاح شود. در حقیقت ساختار معاونت زنان مانند سری است كه این سر، دست و پا برای اجرایی كردن دستورهایی كه می‌دهد، ندارد. بنابراین باید این ساختار به تناسب سر اصلاح شود تا معاونت زنان از اختیارات و امتیازات لازم برای به كار‌گیری زنان در سطوح مدیریتی، نقش بخشیدن و اثرگذاری بیشتر در برنامه‌های زیر مجموعه دولت در حوزه زنان برخوردار شود.

در گفت‌وگوهای متعددی كه تاكنون در راستای مطالبات زنان با ریاست‌جمهوری صورت گرفته است مساله به‌كارگیری وزرای زن در كابینه مورد توجه قرار گرفته اما چون مجلس نهم سازو كار متفاوتی با دولت یازدهم داشت و از آنجا كه کسی مانند فرجی دانا نتوانست رای اعتماد از مجلس نهم كسب كند به طریق اولی چنین مجلس در رابطه با معرفی وزیر زن مقاومت جدی از خود نشان می‌داد. بنابراین اگرچه مشاركت سیاسی زنان در دولت روحانی افزایش پیدا كرده است و گرچه بخشی از مطالبات اصلاحات در حوزه زنان در برنامه ششم توسعه دیده شده است اما یكی از انتظارات بانوان اصلاح‌طلب در دولت بعدی با توجه به اینكه مجلسی همراه با دولت شكل گرفته است این خواهد بود كه بخشی از كابینه روحانی و وزرای او از زنانی باشند كه بتوانند در سطح وزیر نیز ایفای نقش كنند. گام نخست در راستای به كار‌گیری وزیر زن را دولت نهم برداشت، اكنون روحانی بایدگام‌های محكم‌تری در این راستا بردارد و با توجه به اینكه زنان توانمندی درسطح وزیر در كشور وجود دارند قاعدتا این مطالبه به صورت جدی مطرح خواهد شد. بنابراین نخست جریان‌سازی عدالت جنسیتی، سپس تقویت جایگاه معاونت زنان در ریاست‌جمهوری و در نهایت معرفی زنان شاخص و توانمند به عنوان وزیر برای دولت آینده روحانی مطالبات زنان اصلاح‌طلب در انتخابات ۹۶ خواهد بود.

منبع: روزنامه آرمان