ایران و 1+5 سرانجام راه حل «برد - برد» را یافتند/ارتباط انتخابات آتی کنگره آمریکا و توافق سریعتر از انتظار چیست؟

دیوید ایگناتیوس در واشنگتن پست نوشت: در حالی که گفتگوهای هسته ای ایران به نیمه راه جدول زمانی شش ماهه خود برای رسیدن به یک توافق فراگیر نزدیک شده است، طرفین خبر از یک پیشرفت آهسته و یکنواخت در خصوص حل اختلافات می دهند – ولی هنوز توافقی حاصل نشده است.

به گزارش سرویس بین الملل «تیک» Tik.ir، یک نشانه مثبت دراین خصوص ، وجود یک طرح موقت ارائه شده در ماه جاری با هدف کاهش خطر اعمال شده ازسوی راکتور آب سنگین در دست احداث ایران در شهر اراک بود. هنگامی که من در ماه دسامبر با محمد جواد ظریف - وزیر خارجه ایران - در تهران سخن می گفتم، راکتور اراک یک مساله مخل توافق به نظر می رسید. ولی اکنون چنین می نماید که مذاکره کنندگان به راه حلی دست یافته اند که مایلند آن را راه حل «برد برد» بنامند.

رئوس کلی فورمول مصالحه شده برای راکتور اراک به تازگی در ژورنال « Arms Control Today» مورد اشاره قرار گرفته است. به موجب این فورمول، راکتور مذکور با سوخت اورانیوم غنی شده ضعیف تغذیه و در توان پائین به فعالیت مشغول می شود که نتیجه آن، تولید ایزوتوب های دارویی بیشتر - که ایران می گوید به آن نیاز دارد - و تولید میزان بسیار کمتری از پلوتونیوم - که غرب نگران تبدیل شدن آن به سوخت برای بمب هسته ای است - خواهد بود.

علی اکبر صالحی – مذاکره کننده اصلی ایران - هفته گذشته، اظهار داشت:«این مساله عملاً مرتفع شده است» و به موجب پیشنهاد توافق شده، «راکتور اراک طرحی مجدد خواهد شد و میزان تولید پلوتونیوم آن به یک پنجم کاهش می یابد.»

مقام های نزدیک به این گفتگوها به چندین مورد جالب در مورد نخستین دور از مباحثات اشاره می کنند که طی آن مذاکره کنندگان به یک ضرب الاجل آزمایشی تا روز 20 ژوئیه دست یافته اند :

- به رغم رفتار مواجهه آمیز ولادیمیر پوتین در اوکراین، روسیه همچنان به ایفای یک نقش سازنده ادامه داده است. مقام های امریکایی معتقدند که پوتین به طور جدی مخالف وجود ایران دارای سلاح هسته ای است و از طریق مشارکت خود در ائتلاف پنج +یک، نقش روسیه به عنوان یک قدرت بین المللی را در حال افزایش می بیند. مذاکرات هسته ای میزان نفوذی را به پوتین بخشیده است که او مایل به ازدست دادن آن نیست.

- ایران همچنان به ترکیب موضع عمل گرای خود در مذاکرات ادامه می دهد.  یک نشانه از عمل گرایی ایران در عین اظهارات آتشین این کشور، سخنان صالحی مبنی بر این است که ایران برای بازکردن سایت نظامی پارچین به روی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی هیچ مشکلی ندارد.

- به نظر می رسد که مذاکره کنندگان در دو طرف، جدول زمانی شش ماهه مندرج در توافق موقت حاصله در ژنو در ماه نوامبر گذشته را جدی گرفته اند. ساعت رسمی مذاکرات در روز 20 ژانویه به حرکت درآمد.

مقام های امریکایی و اروپایی در ابتدا معتقد بودند که شاید به تمدید این توقف موقت نیاز باشد و در اندیشه افزودن یک دوره شش ماهه دیگر پس از روز 20 ژوئیه بودند. ولی اکنون به نظر می رسد که عطف توجه دوباره ای به ضرب الاجل صورت گرفته است. تا حدودی به آن علت که ایران خواهان کاهش تحریم هاست و تاحدودی به آن علت که انتخابات ماه نوامبر در ایالات متحده ممکن است به تشکیل یک یک کنگره محافظه کارتر بیانجامد که حمایت چندانی را از رسیدن به یک توافق به عمل نیاورد.

مذاکره کنندگان ایرانی و غربی اکنون اقدام به تهیه پیش نویس متن های پیشنهادی برای یک پیمان فراگیر نهایی کرده اند. مقام ها انتظار دارند که مذاکره کنندگان در ماه آینده شروع به مقایسه آن متن ها نمایند.

دشوارترین مشکل باقی مانده محدودکردن غنی سازی ایران به سطحی مطابق با یک برنامه صلح آمیز هسته ای است و توافق ژنو «حق ایران برای داشتن انرژی هسته ای برای مقاصد صلح آمیز» از جمله «یک برنامه غنی سازی مورد مورد توافق دوجانبه با محدویت های عملی و اقدامات شفاف ساز» را مورد تائید قرار داده است. ولی این لحن در عمل، به چه معنایی خواهد بود؟ ایران در حال حاضر دارای 19 هزاردستگاه سانتریفوژ است. چه تعداد از آنها بایداز چرخه خارج شود؟

وزیر خارجه ،جان کری، ماه جاری در جلسه استماع کنگره اظهار داشت که هدف ایالات متحده افزایش مدت زمان «فرار هسته ای» کنونی ایران - برای تولید اورانیوم به شدت غنی شده کافی و تولید یک بمب - از «حدود دو ماه » به مدت زمانی بیشتر است. کری گفت:« بنابراین، مدت زمان شش تا دوازده ماه – من نمی گویم که این زمانی است که ما برروی آن تصمیم گرفته ایم – ولی حتی این مدت نیز قابل توجه است.»

یک توضیح کامل در مورد راه حل های احتمالی ماه گذشته و به وسیله رابرت اینهورن - مقام ارشد سابق کنترل تسلیحات وزارت خارجه - منتشر شد. او یادآور شد که اگر قرار باشد ایران اجازه یابد تا 6 هزاردستگاه سانتریفوژ نسل تازه IR-1 را با مقدار ماده فقط 500 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 5/3 درصد به چرخش درآورد، مدت زمان فرار هسته ای ایران 12 ماه خواهد بود. اگر شمار این سانتریفوژها را به 2 هزار دستگاه کاهش یابد و ایران اجازه داشتن 1200 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 5/3 درصد را داشته باشد، آن گاه مدت زمان فرار، مقدار اندکی و فقط 12 تا 14 ماه افزایش خواهد یافت.

مذاکره کنندگان در طول سه ماه آینده و در حین حرکت ساعت رو به جلو، بر یک چنین محاسبات فنی بسیار پیچیده ای عطف توجه خواهند کرد. کریم سجاد پور - از موسسه خیریه کارنگی ویژه صلح بین الملل - به درستی چنین هشدارمی دهد:«من نمی دانم شما چگونه می خواهید برای مشکلی که در اصل یک مناقشه سیاسی است، به یک راه حل فنی دست یابید.»