دخترکشی به خاطر یک پیام

اعتماد نوشت: «زیلان. ا»؛ دختر ۱۵ ساله‌ای که روز جمعه ۱۶ تیر ماه جاری با اسلحه کلت کمری و با انگیزه ناموسی به خاطر دریافت یک «اس‌ام‌اس» (پیامک) به دست پدرش به قتل رسید.

ساعت هفت و نیم، هشت صبح بود که صدای شلیک گلوله صدای پیامکی که از گوشی زیلان بلند شده را خاموش کرد. صدای شلیک گلوله در روستا پیچید و همسایه‌ها ابتدا به اورژانس و بعد به پلیس خبر دادند. پلیس، پدر زیلان را دستگیر کرد. حالا هم اهالی زیوه از این ماجرای غم‌انگیز در حیرت هستند و هم نزدیکان این دختر نوجوان. اهالی روستا در مورد این حادثه به «اعتماد» توضیح می‌دهند که پدر خانواده اصالتا اهل شهرستان پیرانشهر است. نزدیک پانزده، بیست سالی هست که برای زندگی به زیوه آمده‌اند. پدر مقتول کلا رفتار‌های خشونت‌آمیزی داشت. چه با خانواده خودش و چه با اهالی روستا.

از ابتدای سال جاری تاکنون بر اساس اخبار رسمی که توسط رسانه‌ها منتشر شده؛ زیلان؛ نهمین دختری است که به دست پدرش به قتل رسیده است. هرچند برخی از اخبار مربوط به دخترکشی یا اصلا منتشر نمی‌شود یا عنوان خودکشی به خود می‌گیرد.

۲۵ فروردین ماه، «مریم. س» ۳۴ ساله اهل دهستان الند شهرستان خوی در آذربایجان غربی با انگیزه ناموسی به دست پدرش به قتل رسید. هرچند پدر و برادران او وانمود کردند، مریم خودکشی کرده است.

۲۷ فروردین ماه، «دنیا. ر» ۱۹ ساله اهل کرمانشاه توسط پدرش با انگیزه ناموسی به قتل رسید. شنیده‌ها حاکی از این است که پدر دنیا یک هفته پس از بازداشت آزاد شده است. در مورد این خبر نیز در ابتدا ادعا شده بود که دنیا به دست یکی از اقوام‌شان کشته شده است.

۹ اردیبهشت ماه، «شیروان» ۲۴ ساله اهل صفاییه در آذربایجان غربی با انگیزه ناموسی به دست پدرش به قتل رسید.

۱۳ اردیبهشت ماه، «ستایش. م» ۱۶ ساله اهل روستای ابوالوفا در شهرستان کوهدشت استان لرستان با انگیزه ناموسی به دست پدرش قتل رسید.

۱۳ اردیبهشت ماه، «معصومه. م» ۲۹ ساله اهل روستای دم روستان کوهدشت استان لرستان با انگیزه ناموسی به دست پدرش به قتل رسید.

۱۳ اردیبهشت ماه، «فرشته. م» ۱۹ ساله اهل شهرستان کوهدشت لرستان با انگیزه ناموسی به دست پدرش به قتل رسید.

۱۳ خرداد ماه، دختری ۳۷ ساله اهل ایلام به دلیل اختلافات خانوادگی به دست پدرش به قتل رسید.

۱۳ خرداد ماه، «روژین. ع» ۱۷ ساله اهل شهرستان دیواندره در استان کردستان با انگیزه ناموسی به دست پدر و برادرش به قتل رسید. هرچند برخی منابع محلی به «اعتماد» گفتند که قتل به دست پدر روژین صورت گرفته است.

۱۶ تیر ماه» زیلان. ا» ۱۵ ساله اهل روستای زیوه شهرستان پیرانشهر در استان آذربایجان غربی با انگیزه ناموسی به دست پدرش به قتل رسید.....

روستای زیوه. روز حادثه

روستای زیوه در شهرستان پیرانشهر واقع در استان آذربایجان غربی است و حدود ۳۵۰ خانوار در آن ساکن هستند. وقتی حادثه رخ می‌دهد خبرنگار «اعتماد» برصدد می‌آید که برای دستیابی به اطلاعات بیشتر با اهالی و یکی از بستگان زیلان ارتباط برقرار کند. تمام اهالی ماجرای مربوط به زیلان را می‌دانستند و در مورد این اتفاق با ناراحتی صحبت می‌کردند. یکی از اهالی به «اعتماد» می‌گوید: «پدر زیلان دامدار بود و یک مغازه لبنیاتی داشت. اخلاق مناسبی در برخورد با مردم از خود نشان نمی‌داد. قبلا هم سابقه بدرفتاری با خانواده‌اش را داشت. شنیده‌ایم می‌گویند؛ به خاطر یک اس‌ام اس که در گوشی زیلان دیده، او را با کلت کمری به قتل رسانده است. هیچ کس هم نمی‌داند داخل پیام چه نوشته شده بود.»

«کامران عبداللهی» دهیار روستای زیوه نیز در تایید این اتفاق به «اعتماد» می‌گوید: «این روستا تقریبا ۳۵۰ خانوار دارد. بنابراین همه همدیگر را می‌شناسند. خبر درست است، اما نمی‌دانیم چرا این کار را کرده. جمعه بین ساعت ۸ الی ۹ صبح این اتفاق رخ داد.»

یکی از بستگان این خانواده نیز به «اعتماد» می‌گوید: «پدر او با ما هم که اقوامش بودیم رفتار درستی نداشت. اکثرا با همه درگیر می‌شد. پرخاشگر بود. چندین بار هم با خانواده‌اش برخورد‌های نامناسب داشت.».

اما عموی زیلان، در مورد این حادثه به سوالات «اعتماد» پاسخ می‌دهد.

زیلان چند سال داشت؟ آیا مدرسه هم می‌رفت؟

۱۵ سالش بود. سه سالی می‌شد که برادرم نمی‌گذاشت به مدرسه برود. سه خواهر و یک برادر دیگر هم دارد که از او کوچک‌تر هستند. در واقع زیلان فرزند اول خانواده بود.

دلیل اینکه پدر زیلان نمی‌گذاشت به مدرسه برود چه بود؟

برادرم دامداری دارد. بیشتر دلش می‌خواست بچه‌هایش در همان دامداری کار کنند. یک جورایی هم بددل بود.

شنیده شده برادرتان سابقه ضرب و شتم خانواده را داشته، درست است؟

بله؛ رفتار مناسبی نداشت و قبلا هم بچه‌هایش را مورد آزار قرار می‌داد. گاهی هم آن‌ها را کتک می‌زد.

پدر زیلان اعتیاد به مواد مخدر داشت؟

نه اصلا؛ سیگار هم نمی‌کشید ولی متاسفانه از نظر اخلاقی آدم عصبی بود.

برخی می‌گویند؛ زیلان به خاطر رابطه‌اش با یک پسر به قتل رسیده؟ چه اتفاقی می‌افتد که صبح جمعه این دختر نوجوان به قتل می‌رسد؟

والا چیزی که مادر زیلان به من گفته و برادرم هم در بازداشتگاه می‌گفت؛ این بود که ساعت ۸ صبح یک پیام برای گوشی زیلان می‌آید و پدر او هم پیام را می‌بیند و عصبانی می‌شود و این اقدام را انجام می‌دهد. بیشتر از این چیزی نبوده، یعنی مادر زیلان هم همین حرف‌ها را می‌گوید.

«شیما قوشه» حقوقدان در مورد فرزندکشی به دست پدر برای «اعتماد» توضیحاتی را ارایه می‌دهد.

در موارد مربوط به فرزندکشی پدر مجازات نمی‌شود؟ این قانون از کجا نشات می‌گیرد؟

قوانین مربوط به این موضوع در کشور ما از یک قاعده فقهی مبنی بر (انت و مالک لابیک) می‌آید. یعنی تو و مالت برای پدرت هستید. بنابراین مجوز کشتن فرزند از این قاعده گرفته شده. در نتیجه اگر پدر یا جد پدری (پدربزرگ پدری) فرزند یا نوه خود را بکشد، قصاص نمی‌شود. تا پیش از سال ۱۳۷۵ پدرانی که فرزندان خود را به قتل می‌رساندند حتی تعزیر هم نمی‌شدند. در واقع به نوعی از مجازات معاف بودند، اما قانونگذار سال ۱۳۷۵ برای قاتلانی که قصاص به آن‌ها تعلق نمی‌گرفت، مثل این مورد خاص یا موارد دیگر (غریبه‌ای که فردی را کشته و امکان بخشش او توسط اولیای دم وجود دارد) از جنبه عمومی جرم ۳ الی ۱۰ سال حبس را قرار داد. این قانون هم جرم‌نگاری شده است؛ اگر کسی به هر دلیلی شخصی را کشته و قصاص نشود سه الی ۱۰ سال حبس برای او در نظر گرفته می‌شود، اما قبل از این قانون پدر یا جد پدری از مجازات معاف می‌شده. در بیشتر موارد مربوط به این پرونده‌ها، قاتل پدر بوده است.

آیا اطلاع از قانون مجازات اسلامی درباره اینکه پدر مجازات نمی‌شود به افزایش این جنایت کمک می‌کند؟

بله؛ یکی از بارزترین این موارد پرونده رومینا اشرفی بود که بعد‌ها هم متوجه شدیم پدر با علم اینکه می‌دانسته مجازات نمی‌شود رومینا را کشته است. داماد خانواده وکیل بود و در جواب پدر رومینا که از او پرسید اگر دخترم را بکشم قصاص می‌شوم؟ گفته بود؛ نه. این یعنی مجوز کشتن را داری... ضمن اینکه از پدر رومینا در دادگاه پرسیده بودند چرا بهمن خاوری (پسری که با رومینا در ارتباط بود) را نکشتی؟ پدر رومینا جواب داده بود که اگر او را می‌کشتم، قصاص می‌شدم. پس پدر کاملا آگاهانه تصمیم به قتل دخترش گرفت. بنابراین این جواز قانونی باعث افزایش تعداد فرزندکشی به معنی عام نه لزوما دخترکشی شده است.

اگر نگرانی از قصاص بود شاید تعداد این نوع قتل‌ها کمتر می‌شد. البته این را هم بگویم که صرفا دانستن مجازات قصاص از تعداد آن کم نمی‌کند. کما اینکه بسیاری از قاتلان با علم اینکه می‌دانند قصاص می‌شوند دست به ارتکاب قتل می‌زنند. در نتیجه در نظر گرفتن مجازات سنگین لزوما به معنای کم کردن یا پایان آن جرم نیست، اما موضوعی که با قطعیت می‌توان درباره آن صحبت کرد، «مجازات نداشتن فرزندکشی» است. یعنی ممکن است باعث افزایش این نوع قتل‌ها شود. همان طور که می‌بینیم تعداد مادرانی که فرزندان خود را می‌کشند خیلی کمتر از پدرانی است که فرزندان خود را به قتل می‌رسانند. چرا، چون مادر قصاص می‌شود.

قانون مربوط به فرزندکشی به دست پدر قابلیت اصلاح دارد؟

از نظر من بله؛ درست است که این قاعده از فقه آمده ولی، چون فقه ما برگرفته از فقه امامیه است و فقه امامیه در مقایسه با فقه اهل تسنن پویا و با مختصات زمان و مکان قابل تغییر است. در حالی که فقه اهل تسنن همان چیزی است که در شرع اسلام آمده و قابل تغییر هم نیست. نمونه‌ای از این تغییرات هم قبلا اعمال شده است. نمونه بارز آن دیه اقلیت‌های غیرمسلمان ساکن در ایران بود. تا قبل از سال ۱۳۸۲ دیه اقلیت‌ها تقریبا یک دهم دیه مسلمان‌ها بود. یعنی اگر دو نفر با هم در یک ماشین بودند و فوت می‌شدند و یکی از آن‌ها مسیحی بود دیه او یک دهم فرد مسلمان بود.

اتفاقی که افتاد رهبری از باب حکم حکومتی فتوا داد و دیه اقلیت‌ها برابر با فرد مسلمان شد و یک تبصره به ماده ۲۹۵ قانون سابق مبنی بر همین فتوا اضافه شد، اما بحث تساوی دیه زن و مرد هنوز برابر نیست. به خاطر جنبش زنان که تمام این سال‌ها از مشروطه تاکنون فعالیت داشتند، دیوان عالی رای صادر کرد و صندوقی را تهیه کردند مبنی بر خسارت‌های جانی که از آن پرداخت می‌کنند. هرچند اسم آن دیه نیست و هنوز هم دیه زن و مرد در ایران برابر نشده است. البته در مورد این صندوق نیز نقد‌های بسیاری وجود دارد. مبنی بر اینکه چرا از بودجه عمومی باید تامین شود. در این میان برای شخصی که خسارت دیده هست اتفاق خوبی افتاد و آن این است که برابر یک مرد دیه دریافت می‌کند. در نتیجه به صورت کلی تمام احکامی که از شرع اسلام آمده به این دلیل که قانون ما مدعی است از فقه امامیه گرفته شده، امکان تغییر دارد.

در مورد بحث فرزندکشی وکلایی مثل من و برخی دیگر که اساسا با قصاص مخالف هستیم، معتقدیم مجازات سنگین شاید از افزایش تعداد فرزندکشی‌ها کم کند. بنابراین مجازات تعزیری (۳ الی ۱۰ سال حبس) در بحث فرزندکشی باید سنگین‌تر شود و مدت حبس پدر بیشتر باشد. پس از قتل رومینا اشرفی موضوع مجازات سنگین برای پدر در مجلس مطرح شد و حتی قرار بود با نام قانون رومینا بررسی شود، اما متاسفانه دوره مجلس تمام شد. آنجا پیشنهاد شد که مجازات پدری که فرزندش را می‌کشد تا ۲۵ سال حبس افزایش پیدا کند.