نسخه چاپی
ارسال به دوستان
مذاکرات ایران و آمریکا در عمان؛ چه اتفاقی در حال وقوع است؟
ایران و آمریکا مذاکرات غیرمستقیم خود را در عمان پایان داده و برای ادامه گفت‌و‌گو‌ها در ۱۹ آوریل (۳۰ فروردین) توافق کردند. این مذاکرات به گفته طرفین سازنده بود، اما ایران تأکید کرده تا زمان پابرجایی تحریم‌ها مذاکره مستقیمی انجام نخواهد داد. بازرسی‌های بین‌المللی برای شفافیت برنامه هسته‌ای ایران اهمیت دارند، اما نگرانی‌هایی درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده و حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی وجود دارد. مقامات اروپایی تا ژوئیه باید درباره بازگشت تحریم‌های سازمان ملل تصمیم‌گیری کنند.
مذاکرات ایران و آمریکا در عمان؛ چه اتفاقی در حال وقوع است؟فرارو- «پاتریک وینتور» (Patrick Wintour)، دبیر بخش دیپلماتیک روزنامه گاردین
به نقل از روزنامه گاردین، ایران و ایالات متحده مذاکرات غیرمستقیم خود را در عمان به پایان رساندند و توافق کردند که برای ادامه گفت‌و‌گو‌ها و جلوگیری از نظامی‌شدن برنامه هسته‌ای ایران، دوباره در تاریخ ۱۹ آوریل (۳۰ فروردین) ملاقات کنند. این مذاکرات که در فضایی آرام و محترمانه برگزار شد، به گفته عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، سازنده بوده و بدون هیچ‌گونه جدال لفظی پیش رفته است.
پایان سکوت دیپلماتیک؛ ایران و آمریکا با میانجی‌گری عمان بر سر میز مذاکره
پیش از این، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از توافق هسته‌ای قبلی خارج شده و ادعا کرده بود که ایران به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای است. با این حال، ایران بر این نکته تأکید دارد که برنامه هسته‌ای این کشور تنها اهداف غیرنظامی را دنبال می‌کند. اکنون به نظر می‌رسد که ترامپ قصد دارد نسخه‌ای به‌روز شده از آن توافق را پیگیری کند.
در مذاکرات اخیر، وزیر امور خارجه عمان به‌عنوان میانجی عمل کرد و میان عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، و استیو ویتکاف، نماینده دیپلماتیک ترامپ، نقش واسطه را ایفا کرد. اگرچه استیو ویتکاف اذعان کرد که تخصص فنی در زمینه برنامه‌های خلع سلاح هسته‌ای غیرنظامی ندارد، اما ترامپ به قضاوت او اعتماد کامل دارد. ویتکاف فضای مذاکرات را مثبت و سازنده توصیف کرد.
در حالی که احتمالاً دور بعدی مذاکرات در مسقط برگزار نخواهد شد، عمان همچنان نقش میانجی‌گری خود را میان دو تیم مذاکره‌کننده که در اتاق‌های جداگانه حضور دارند، حفظ خواهد کرد. همچنین گفته می‌شود که در پایان این روند، دو دیپلمات گفت‌وگویی کوتاه داشتند، اما این تبادل نظر به مرحله مذاکرات رسمی نرسید. ایران تأکید کرده است که تا زمان پابرجا بودن تحریم‌های اقتصادی آمریکا، هیچ مذاکره مستقیمی با این کشور نخواهد داشت.
مسأله‌ای که برای طرف ایرانی از اهمیت بالاتری برخوردار بود، این بود که آیا استیو ویتکاف از ایران خواهد خواست تا به طور کامل از غنی‌سازی اورانیوم دست بکشد و برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود را متوقف کند. همچنین نگرانی‌هایی وجود داشت مبنی بر این که ممکن است ترامپ خواسته‌هایی را مطرح کند که شامل توقف حمایت ایران از حزب‌الله و حماس باشد. ویتکاف برنامه‌ای ارائه داد که به‌نظر شبیه به هدف توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ می‌آمد، اما باید به این نکته نیز رسیدگی شود که ایران از سال ۲۰۱۸ تاکنون مقدار زیادی اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ذخیره کرده است که فراتر از نیاز یک برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز است.
رافائل گروسی در آستانه سفر به تهران؛ امید به شفافیت در مذاکرات هسته‌ای
در دور بعدی مذاکرات، باید درباره نحوه حذف ذخایر اورانیوم غنی‌شده و راه‌های بازگرداندن یک نظام بازرسی مستقل به توافق رسید. بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) بار‌ها شاهد خاموش شدن دوربین‌های نظارتی در سایت‌های کلیدی هسته‌ای ایران بوده‌اند که عملاً امکان دسترسی دقیق به اطلاعات مربوط به میزان تولیدات هسته‌ای ایران را غیرممکن کرده است.
«رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قرار است هفته آینده به ایران سفر کند، اما هنوز مشخص نیست که آیا وی با تیم مذاکره‌کننده کوچک و نسبتاً بی‌تجربه آمریکا هماهنگی داشته باشد یا خیر. بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، اظهار کرد که از میزبانی این مذاکرات در مسقط و ایفای نقش میانجی‌گرانه در این روند افتخار می‌کند. او هدف این مذاکرات را «فرایند گفت‌و‌گو و مذاکره با هدف مشترک دستیابی به توافقی عادلانه و الزام‌آور» دانست. وی تاکید کرد: «از همکاری دو همکارم برای این تعامل که در فضایی دوستانه و مساعد برای نزدیک کردن دیدگاه‌ها و نهایتاً دستیابی به صلح، امنیت و ثبات منطقه‌ای و جهانی صورت گرفت، سپاسگزارم. ما به تلاش خود ادامه خواهیم داد و تلاش بیشتری خواهیم کرد تا به این هدف دست یابیم.»
فضای مثبت مذاکرات؛ تلاش ایران و آمریکا برای رسیدن به توافق
«سینا طوسی»، پژوهشگر ارشد در مرکز سیاست بین‌الملل، در اظهاراتی اعلام کرد: «این نتیجه نشان‌دهنده پیشرفت است. احتمالاً چارچوبی که اکنون مطرح شده، بر عدم دستیابی به سلاح هسته‌ای و لغو تحریم‌ها متمرکز است. احتمالاً هر دو طرف امروز سعی کردند با وجود تمرکز مذاکرات بر چارچوب و دستور کار، رویکردی مثبت نشان دهند، چرا که به تداوم این گفت‌و‌گو‌ها نیاز دارند. با این حال، اگر پیشرفت واقعی حاصل نشود، این رویکرد که در مذاکرات گذشته نیز پایدار بود، احتمالاً این بار به این اندازه دوام نخواهد داشت.»
«رایان کاستلو» (Ryan Costello)، مدیر سیاست در شورای ملی ایرانیان آمریکا در اظهاراتی بیان کرد: طرفین در این مذاکرات از یک استاندارد پایین عبور کرده‌اند. اکنون برای ایالات متحده و ایران مهم است که فضای مثبت کنونی مذاکرات را از دست کسانی که می‌خواهند حرکت به سمت توافق را مختل کنند، حفظ کنند. هر دو طرف باید خویشتنداری نشان دهند. برای ایالات متحده، این ممکن است به معنای کاهش تهدیدات نظامی باشد. ترامپ همچنین باید اطمینان حاصل کند که اسرائیل بدون اطلاع دولت آمریکا دست به اقدامات تحریک‌آمیز نزند که ممکن است مذاکرات را از مسیر خود خارج کند. برای ایران، نشان دادن آمادگی بیشتر برای مذاکرات مستقیم و متوقف کردن هشدار‌های مربوط به گزینه‌های تسلیحاتی می‌تواند به ایجاد شتاب برای دستیابی به پیشرفتی ملموس کمک کند.»
چالش‌های دوماهه ایران؛ دیپلماسی در سایه تهدید تحریم‌های مجدد
دونالد ترامپ نیز از لحن و احتمالاً حتی درخواست‌های خود عقب‌نشینی کرده و روز جمعه اظهار داشت: «من چیز زیادی نمی‌خواهم؛ آنها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند»، و تاکید کرد: «من می‌خواهم آنها پیشرفت کنند. من می‌خواهم ایران یک کشور بزرگ، شگفت‌انگیز و خوشحال باشد.» ترامپ و استیو ویتکاف به‌شدت به یک دستاورد دیپلماتیک نیاز دارند؛ چرا که تلاش‌های صلح آنها در غزه و اوکراین تا کنون با شکست مواجه شده است. از سوی دیگر، جنگی جدید در خاورمیانه به‌شدت با مخالفت کشور‌های خلیج فارس از جمله عربستان سعودی روبه‌رو است.
بنیامین نتانیاهو این هفته در اظهاراتی بیان کرد که توافق تنها زمانی نتیجه‌بخش خواهد بود که تأسیسات هسته‌ای ایران تحت نظارت و اجرای آمریکا از بین بروند. او همچنین از یک توافق «به سبک لیبی» حمایت کرد که اشاره‌ای به خلع سلاح داوطلبانه برنامه هسته‌ای معمر قذافی تحت نظارت بین‌المللی دارد. با این حال، ایران احساس می‌کند که نفوذ نتانیاهو بر ترامپ در مورد پرونده هسته‌ای کاهش یافته است.
مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران، که در مذاکرات موازی با رهبران اروپایی نیز حضور دارد گفت: «اگر طرف آمریکایی مسائل و درخواست‌های نامربوط مطرح نکند و تهدید و ارعاب را کنار بگذارد، امکان خوبی برای رسیدن به توافق وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران به گفت‌و‌گو و تعامل بر اساس احترام متقابل باور دارد و هرگونه زورگویی و تحمیل را از نظر ما غیرقابل قبول می‌داند.»
ایران که به‌عنوان یک مذاکره‌کننده دقیق و خستگی‌ناپذیر شناخته می‌شود، به گفته مقامات اروپایی، از مهلت دوماهه‌ای که در برابر آن قرار دارد، آگاه است. بریتانیا، آلمان و فرانسه باید تا پایان ژوئیه تصمیم‌گیری کنند که آیا تحریم‌های شدید سازمان ملل علیه تهران را دوباره اعمال خواهند کرد یا خیر. گزینه بازگرداندن این تحریم‌ها که در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ لغو شده بودند، تا ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) فرصت دارد.
