بی توجهی به تعهدات ایران در قبال آژانس تبعات سنگینی دارد / در کنار قوانین بین الملل باید به قواعد بازی سیاسی مسلط باشیم

فراموش نکنیم که خروج از NPT و بی توجهی به تعهدات ایران در قبال آژانس تبعات سنگینی خواهد داشت، به ویژه با توجه به این که علیه ایران اقدام نظامی هم انجام شده است. مفاد توافق با آژانس باید روشن باشد. اما برخی مفاد اصلی که همواره مورد تاکید تروئیکا نیز بوده شامل مذاکره ایران و آمریکا و همکاری ایران و آژانس است. بنابراین باز هم به همین اصل برمی گردیم که چاره و اقدامی فراتر از این نداریم که ذیل NPT با آژانس در رابطه باشیم و روند مذاکرات را نیز ادامه دهیم

سه کشور اروپایی عضو برجام با صدور بیانیه‌ای مشترک در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کردند که همکاری کامل ایران با آژانس، شرط اساسی برای دستیابی به توافقی پایدار و حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده پادمانی است. سه کشور اروپایی با اشاره به حملات غیرقانونی ایالات متحده و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران تصریح کردند: «ما به‌روشنی گفته‌ایم که فرانسه، آلمان و انگلیس در این حملات دخیل نبوده‌اند.»

این بیانیه در شرایطی منتشر شده که عباس عراقچی،  وزیر خارجه ایران گفته است: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پذیرفته که شکل همکاری‌ها با ایران مانند سابق نمی‌تواند باشد، قانون مجلس برای ایران الزام‌آور است و همکاری در این چارچوب باشد. آژانس همچنین پذیرفته همکاری باید از طریق شورای عالی امنیت ملی باشد و بین تاسیسات بمباران‌شده و نشده تفکیک قائل شود.»

وجود این صحبت های وزیر امور خارجه، برخی چهره های جبهه پایداری در مجلس نسبت به توافق با آژانس موضع گیری کرده اند. کامران غضنفری، نماینده تهران، در فضای مجازی نوشت: یا تمام اظهارات گروسی را علنی تکذیب می کنید و متن توافقنامه را در اختیار نمایندگان مجلس قرار می دهید، یا خودتان را برای استیضاح آماده کنید. والسلام. حمید رسایی دیگر نماینده جبهه پایداری در مجلس نیز از درخواست بیش از ۶۰ نماینده برای تشکیل جلسه فوق‌العاده برای اطلاع از مفاد توافق با آژانس و شنیدن توضیحات وزیر خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی خبر داد.

قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خارمیانه وزارت امور خارجه و دیپلمات با سابقه ایرانی در مالزی و یونان در گفت و گو با فرارو به بررسی وضعیت موجود پرداخته است:

قوانین بین المللی با قواعد بازی متفاوت است

قاسم محبعلی به فرارو گفت:«سیاست خارجی کشور، دچار نوعی پراکندگی است و همین پراکندکی ها باعث به وجود آمدن برخی مشکلات ریشه ای شده است. ایران تعهدات و تکالیفی دارد. این تعهدات خواه در سطح سازمان ملل و خواه در سطح دیگر سازمان ها و البته در بحث NPT وجود دارد. می دانیم که یکی از اجزای مهم و جدایی ناپذیر در سازمان ملل، اعلامیه جهانی حقوق بشر است. ما هر سال از این اعلامیه در مجمع عمومی، قطع نامه می گیریم. درواقع هر کشوری تکالیف و تعهداتی دارد و بر اساس این تعهدات عمل می کند. این که بخشی از تعهدات را نادیده بگیریم عواقبی دارد و بخشی از مشکلات را شاید بتوان ناشی از همین موضوع دانست. البته درست است که ممکن است کشورهای دیگر نیز این رفتارها را نادیده بگیرند، اما این موضوع را نیز نمی توانیم نادیده بگیریم که در دنیای روابط بین الملل، تعدادی قانون و قاعده رسمی بین الملی داریم و تعدادی قواعد بازی هم داریم. قواعد رسمی و قواعد بازی، با یکدیگر متفاوتند و گاهی هر یک از این دو بر دیگری چیرگی پیدا می کند و حتی در بسیاری از موارد، قواعد بازی پیشتر و قوی تر از قواعد بین الملل عمل می کند.»

وی افزود:«قوانین بین المللی با قواعد بازی متفاوت است و نمی توانیم که هیچ یک از این دو را رعایت نکنیم. هندی ها عضو NPT نیستند، اما هم بمب دارند و هم با آمریکایی ها درباره برنامه هسته ای خود توافق کرده اند. اسرائیلی ها و پاکستانی ها هم همین شرایط را دارند. ایران و کره شمالی تحت تحریم های شدید قرار دارند و علیه ما که حمله نظامی هم از سوی اسرائیل و آمریکا رخ داد. اگر می خواهیم منافع ملی کشور را حفظ کنیم، در عین حال که باید به قوانین بین المللی توجه کنیم، باید به قواعد بازی نیز مسلط باشیم یا این قواعد را رعایت کنیم. این شرایط سختی است که هم با آمریکا و اروپا و اسرائیل و اعراب و امثالهم در حال منازعه باشیم و هم انتظار داشته باشیم که آن ها به ما فشار نیاورند یا علیه ما اقدامی را ترتیب ندهند. »

تندروها به واقعیت های NPT و آژانس توجهی ندارند

این دیپلمات با سابقه ایران در ادامه گفت:«بر اساس NPT تعهدات و تکالیفی داریم و هدف NPT  این است: قدرت های بزرگ جهان سازمانی را پایه گذاری کرده اند که بر اساس آن، کشورهایی که می خواهند از انرژی هسته ای به شکل صلح آمیز استفاده کنند، باید در چارچوب تعیین شده از طریق این سازمان عمل کنند. این مفهوم NPT است: استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای بر اساس دکترینی که دولت آیزنهاور در جریان جنگ جهانی دوم با عنوان « اتم برای صلح » ، «ATOM FOR PEACE» ، اعلام کرده است. در این معاهده، فقط 5 قدرت، مجاز هستند سلاح هسته ای داشته باشند، تا زمانی که این 5 کشور احساس نکنند تهدید هسته ای متوجهشان نیست فکر استفاده از این سلاح ها را نیز نباید داشته باشند. سایر کشورهای عضو NPT می توانند بر اساس فعالیت های بشردوستانه و صلح آمیز، از انرژی هسته ای استفاده کنند. »

اگر ما معتقدیم برنامه هسته ای ما صلح آمیز است، طبیعی است که آژانس نسبت به این برنامه در ایران، مثل سایر کشورهای عضو که نیروگاههای هسته ای دارند و از برق هسته ای استفاده می کنند،  حساسیت به خرج داده و رصد انجام دهد. آژانس این حق را برای خود قائل است که مدام برنامه هسته ای کشور ما را رصد و بررسی کند تا مطمئن شود برنامه شفاف است و هیچ انحرافی را شامل نمی شود. بنابراین ما به NPT تعهداتی داریم و باید به تعهدات خود عمل کنیم. عدم انجام تعهدات NPT به این معناست که ما تخلف کرده ایم و طرف مقابل می تواند به دلایل حقوقی، سیاسی یا هر دلیل دیگری، ما را مجازات کنند. برای خروج از مجازات به این نیاز داریم که آژانس به ما یک سند ارائه کند که ایران یک برنامه هسته ای کاملا صلح آمیز دارد. تا کنون چنین سندی از سوی آژانس به ما اعطا نشده است. وقتی با آژانس همکاری نکنیم و اینطور جا بیفتد که ما در حال تخلف هستیم، کشورهایی از جمله ایالات متحده و اسرائیل برای خود این حق را قائل می شوند که مدعی شوند برنامه هسته ای ایران غیرصلح آمیز است و آن ها هم حق دارند از امکانات در اختیار خود، از جمله تحریم یا حمله نظامی استفاده کنند. بنابراین افرادی که تندرو هستند و صحبت از عدم توافق با آژانس یا خروج از NPT  می کنند به واقعیت، توجهی ندارند. »

وی تاکید کرد:«فراموش نکنیم که خروج از NPT و بی توجهی به تعهدات ایران در قبال آژانس تبعات سنگینی خواهد داشت، به ویژه با توجه به این که علیه ایران اقدام نظامی هم انجام شده است. مفاد توافق با آژانس باید روشن باشد. اما برخی مفاد اصلی که همواره مورد تاکید تروئیکا نیز بوده شامل مذاکره ایران و آمریکا و همکاری ایران و آژانس است. بنابراین باز هم به همین اصل برمی گردیم که چاره و اقدامی فراتر از این نداریم که ذیل NPT با آژانس در رابطه باشیم و روند مذاکرات را نیز ادامه دهیم.»