نسخه چاپی
ارسال به دوستان
مساجد بی‌نماز و طرح هر ماه یک مسجد شهرداری تهران | آیا مشکل افول دینداری با ساخت مسجد حل می‌شود؟
شهرداری تهران برنامه دارد ما‌های یک مسجد جدید در پایتخت بسازد؛ اقدامی که به گفته مسئولان برای پاسخ به نیاز شهروندان است. اما آمارها نشان می‌دهد بخش بزرگی از مساجد موجود تعطیل‌اند و کارویژه اصلی خود یعنی اقامه نماز جماعت را از دست داده‌اند. همزمان شیب دینداری در کشور هم نزولی است.
مسئول ساماندهی مساجد تهران اعلام کرده است براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده تلاش می‌شود در هر ماه، کلنگ احداث یک مسجد در مناطق مختلف تهران زده شود. مجید غفوری، دبیر شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد شهر تهران که از شهریور ۱۴۰۱ به‌عنوان دستیار شهردار و دبیر شورا فعال است، گفته این اقدام در راستای توسعه فضا‌های مذهبی و ارتقای خدمات فرهنگی و مذهبی و همچنین پاسخ به نیاز‌های شهروندان تهرانی طراحی شده است. بودجه این ساخت‌وسازها نیز از محل اعتبارات معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران تأمین می‌شود؛ ردیفی که سالانه میلیاردها تومان از منابع عمومی را شامل می‌شود.
طبق آمار رسمی، از سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۳ بیش از دو هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان از بودجه شهرداری تهران صرف ساخت و کمک به مساجد، حسینیه‌ها و حوزه‌های علمیه شده است. با این حال، گزارش مرکز رصد فرهنگی کشور در تیر ۱۴۰۲ نشان می‌دهد تهران تا آن زمان دارای سه هزار و ۴۵۱ مسجد بوده؛ یعنی به‌طور متوسط ۲۷ مسجد به ازای هر صد هزار نفر جمعیت.
مرکز داده‌های باز ایران فروردین ماه سال ۱۴۰۳ گزارشی درباره تعداد مساجد در تهران منتشر کرده است. این رسانه می‌گوید سطح اشغال و مساحت مساجد در شهر تهران چشمگیر است؛ به طوری که به ازای هر ۳۲۵ متر مربع از سطح شهر، یک متر مسجد وجود دارد. این یعنی بیش از ۰.۳ درصد مساحت کل شهر تهران در اشغال مساجد است.
با وجود این ظرفیت، آمارها نشان می‌دهد نقش مساجد در زندگی روزمره شهروندان رو به کاهش است. پیمایش ملی مرکز تحلیل اجتماعی متا در اسفند ۱۴۰۱ نشان داد که ۵۸ درصد پاسخگویان فقط در مناسبت‌های خاص مانند محرم یا شب‌های قدر به مسجد می‌روند و تنها ۱۴.۲ درصد به‌طور مرتب حضور هفتگی دارند. روند ملی نمازخوانی نیز با شیب ملایم در حال کاهش است و در مقابل شمار کسانی که نماز نمی‌خوانند یا به‌ندرت می‌خوانند رو به افزایش است.
در مورد جایگاه مساجد باید آمار مربوط به ادای نمــاز بــه جماعــت را به طور جداگانه بررسی کرد. رصد فرهنگی کشور نشان می‌دهد ادای نماز به جماعت از سـال ١٣٧٩ که پیمایـش ّملـی مرکـز تحلیـل اجتماعـی انجام شده، میـزان مشـارکتی در ّحـد متوسـط و روبه پایینـ داشـته؛ حتـی در سـال ١٣٩۴کـه بیشـترین درصـد خـودرا تجربـه کرده بـاز هـم میـزان کسـانی کـه حداقـلگ اهـی نمـاز را بـه جماعـت میخواننـد، به ۶۰ درصد نرسیده است.
این آمار را باید در کنار اظهارات یک نماینده مجلس خبرگان رهبری مطالعه کرد تا به عمق فاجعه پی برد. خرداد ماه ۱۴۰۲ حجت الاسلام محمد حاج ابوالقاسم دولابی نماینده مجلس خبرگان رهبری اوضاع زیرساخت‌های دینی و فرهنگی در کشور را «نابسامان» خواند از بین حدود ۷۵ هزار مسجد در کشور، در ۵۰ هزار مسجد بسته است و «این فاجعه‌ای است که باید بر آن خون گریست.»
آیت‌الله نوری همدانی از مراجع تقلید هم در سال ۹۵ گفته بود «از مجموع ۷۵ هزار مسجدی که در کشور وجود دارد، نیمی از آنها امام جماعت ندارند و بسیاری از آنها هم که دارند، هر سه وعده نماز ندارند و یا اگر هم دارند، جمعیت ندارند.»
این آمار یعنی در دو سوم مساجد کشور، نماز جماعت_به عنوان کارویژه اصلی مسجد_ برگزار نمی‌شود و مساجد احتمالا به برگزاری رویداد‌های فرهنگی، مراسم روضه و ختم مشغولند. این آمار در کنار آمار کاهش اعتقاد مردم به نماز در سال‌های اخیر یعنی مساجد نه تنها توان تقویت دینداری را نداشتند بلکه خودشان در فرآیند نزولی دینداری، درهایشان را بسته‌اند
دولت به جای تمرکز بر کمیت مساجد، باید بر کیفیت آنها نظارت می‌کرد. مهمتریــن اولویــت درسیاســتگذاری مسـجد، طراحـی راهبردهـای کلان در راسـتای هویـت بخشـی بـه ایـن نهـاد مقـدس باید باشد. مسـجد نبایـد در عـرض بـا دیگـر اماکـن مذهبـی چـون تکیـه، مهدیـه، حسـینیه یـا حتـی فرهنگسـرا قـرار گیـرد، بلکـه مسـجد باید بعنـوان بنیـان هویتـی فرهنـگ ایرانـی ـ اسـلامی مـورد تأکیـد سیاسـتگذاران فرهنگـی قـرار می‌گرفت.
شهرداری تهران به جای ساخت یک مسجد در هر ماه، باید اهتمام خود را بر باز کردن در مساجد موجود و فعال کردن دوباره آنها بگذارد. تخصیص بودجه برای ساخت مساجد جدید، بدفهمی صورت مساله کاهش دینداری در کشور و هدر دادن بیت المال در یک طرح اشتباه است.
