نسخه چاپی
ارسال به دوستان
تحقیقات جدید: کاهش اضطراب با نوشیدن آب؛ آیا ممکن است؟
پژوهشی تازه نشان می‌دهد که حفظ تعادل آب بدن می‌تواند نقشی مهم در کاهش استرس و بهبود سلامت روان و جسم ایفا کند؛ عاملی ساده که اغلب نادیده گرفته می‌شود.
نوشیدن آب کافی و هیدراته ماندن، با تنظیم هورمون‌ها و کاهش واکنش‌های استرسی، به پیشگیری از اضطراب و بیماری‌های مزمن کمک می‌کند.
به نقل از ومنز هلث، در دنیای پرتنش امروز، اضطراب و استرس بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی روزمره شده‌اند؛ با این حال، واکنش افراد به استرس و تأثیر آن بر بدن هرکس متفاوت است. پژوهشی جدید نشان داده است که شاید راهکاری ساده و در دسترس برای مدیریت بهتر این فشارها وجود داشته باشد: هیدراته نگه داشتن بدن یا همان مصرف کافی آب.
اگرچه این مطالعه ادعا نمی‌کند که نوشیدن آب فراوان به‌طور معجزه‌آسا استرس و اضطراب را از بین می‌برد، اما یافته‌های آن به این پرسش می‌پردازد که میزان آب بدن تا چه اندازه می‌تواند بر واکنش ما به تنش‌های روحی و جسمی اثر بگذارد و در نتیجه، سلامت کلی ما را در بلندمدت تحت تأثیر قرار دهد.
یافته‌های پژوهش چه می‌گویند؟
مطالعه‌ای جدید، با حضور ۶۲ مرد و زن انجام گرفت. پژوهشگران این افراد را بر اساس میزان مصرف مایعات روزانه به دو گروه تقسیم کردند. گروه اول، موسوم به گروه «مصرف پایین»، روزانه کمتر از ۱.۵ لیتر مایعات می‌نوشیدند؛ در حالی که گروه دوم یا «مصرف بالا» مطابق با توصیه‌های تغذیه‌ای، زنان روزانه حدود ۲ لیتر و مردان ۲.۵ لیتر مایع مصرف می‌کردند.
شرکت‌کنندگان به مدت یک هفته به همان الگوی معمول نوشیدن خود ادامه دادند. در این مدت، پژوهشگران با بررسی نمونه‌های خون و ادرار، میزان هیدراسیون بدن آن‌ها را اندازه‌گیری کردند. سپس هر دو گروه در آزمونی شرکت کردند؛ آزمایشی طراحی‌شده برای شبیه‌سازی استرس واقعی که شامل مصاحبه شغلی ساختگی و آزمون ریاضی ذهنی است.
نتیجه‌ها شگفت‌انگیز بود: هر دو گروه هنگام انجام آزمون اضطراب و افزایش ضربان قلب را تجربه کردند، اما تنها در گروهی که مایعات کمی مصرف کرده بود، افزایش قابل‌توجهی در سطح هورمون استرس کورتیزول در بزاق مشاهده شد. در نتیجه، پژوهشگران نتیجه گرفتند افرادی که به‌طور مداوم دچار «کمبود مزمن مایعات» هستند، ممکن است نسبت به استرس واکنش شدیدتری نشان دهند؛ وضعیتی که در بلندمدت می‌تواند بر سلامت عمومی اثر منفی بگذارد.
چرا کم‌آبی بدن باعث اضطراب می‌شود؟
به گفته دکتر دنیل کاشی، پژوهشگر و نویسنده اصلی مطالعه، ارتباط تنگاتنگی میان سیستم تنظیم آب بدن و مرکز پاسخ به استرس در مغز وجود دارد. هنگامی که بدن کاهش آب را حس می‌کند، چه به دلیل کم‌نوشی یا از دست دادن زیاد مایعات، هورمونی به نام وازوپرسین ترشح می‌شود.
وازوپرسین با اثرگذاری بر کلیه‌ها، سبب جذب دوباره آب و حفظ تعادل الکترولیت‌ها می‌شود. اما این فرایند هزینه‌ای نیز دارد: ترشح مداوم این هورمون، فشار مضاعفی بر کلیه‌ها وارد می‌کند و هم‌زمان با تحریک بخش هیپوتالاموس مغز، باعث افزایش ترشح کورتیزول می‌شود. این همان هورمونی است که در شرایط استرس فعال می‌شود و در صورت تداوم، بدن را در حالت آماده‌باش یا همان «جنگ یا گریز» نگه می‌دارد.
دکتر کاشی توضیح می‌دهد: «وازوپرسین نقشی دوگانه دارد؛ از یک سو به حفظ تعادل مایعات کمک می‌کند و از سوی دیگر، با تحریک سیستم استرس در مغز، میزان کورتیزول را بالا می‌برد. در نتیجه، بدن هم از نظر فیزیولوژیکی و هم روانی، در وضعیت تنش باقی می‌ماند.»
شباهت علائم کم‌آبی با اضطراب
کمبود آب در بدن می‌تواند علائمی مشابه اضطراب ایجاد کند. دکتر شارون گرین، استاد دانشگاه پزشکی وندربیلت، می‌گوید: «اضطراب معمولاً با تپش قلب، احساس ضعف یا سبکی سر همراه است. کم‌آبی هم دقیقاً همین واکنش‌ها را در بدن ایجاد می‌کند، زیرا کاهش حجم خون باعث می‌شود قلب برای رساندن اکسیژن سریع‌تر بتپد و مغز این سیگنال را به‌عنوان نشانه‌ای از اضطراب تعبیر کند.»
در واقع، مغز در مواجهه با کم‌آبی آن را تهدیدی برای بقا تلقی می‌کند. به گفته دکتر هیلاری آمون، روان‌شناس مرکز سلامت روان و اضطراب زنان، این واکنش از دیدگاه تکاملی منطقی است: «بدن با فعال کردن پاسخ جنگ یا گریز سعی دارد شما را وادار کند آب بنوشید.» اما همین مکانیسم، اگر فرد پیشاپیش در وضعیت استرس قرار داشته باشد، می‌تواند اضطراب را تشدید کند.
آمون می‌گوید: «زمانی که سطح کورتیزول بالا می‌رود، علائم فیزیولوژیکی مانند افزایش ضربان قلب، تعریق و تند شدن تنفس بروز می‌کند؛ مجموعه‌ای از واکنش‌ها که می‌تواند احساس بی‌قراری و نگرانی را افزایش دهد.»
اثرات درازمدت استرس و کم‌آبی بر سلامت
تداوم استرس و اضطراب نه‌تنها سلامت روان را تهدید می‌کند، بلکه به گفته پژوهشگران، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را نیز افزایش دهد. دکتر کاشی اشاره می‌کند که افزایش طولانی‌مدت کورتیزول در بدن با بالا رفتن احتمال بروز بیماری قلبی، دیابت و مشکلات کلیوی مرتبط است.
از سوی دیگر، دکتر گرین می‌افزاید که کم‌آبی بدن می‌تواند عملکرد هورمون‌های مغزی را مختل کند و مانع تولید ناقل‌های عصبی مانند سروتونین و دوپامین شود؛ موادی که برای تنظیم خلق‌وخو و احساس آرامش حیاتی‌اند. کاهش آن‌ها ممکن است به تشدید احساس اضطراب یا افسردگی بینجامد.
چگونه بفهمیم بدنمان کم‌آب است؟
نکته جالب آنکه در پژوهش دکتر کاشی، بسیاری از افراد گروه کم‌مصرف احساس تشنگی نمی‌کردند؛ به این معنا که بدن ممکن است کم‌آب باشد، بدون آنکه سیگنال روشنی ارسال کند. او توصیه می‌کند: «ساده‌ترین راه برای ارزیابی وضعیت هیدراسیون، بررسی رنگ ادرار است.»
چه مقدار آب باید روزانه بنوشیم؟
براساس توصیه‌های آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی آمریکا، زنان باید روزانه حدود ۱۱.۵ لیوان (۹۲ اونس) و مردان حدود ۱۵.۵ لیوان (۱۲۴ اونس) مایعات دریافت کنند. با این حال، همه این مقدار لزوماً از طریق نوشیدنی‌ها تأمین نمی‌شود؛ حدود ۲۰ درصد از مایعات بدن از طریق غذاهایی مانند میوه و سبزیجات جذب می‌شود.
آب درمانی کامل نیست، اما نقطه شروعی مؤثر است
دکتر آمون تأکید می‌کند که نوشیدن آب کافی درمان قطعی اضطراب نیست، اما می‌تواند بخشی از سبک زندگی سالم برای حفظ تعادل هورمونی و روانی باشد. او می‌گوید: «مصرف میزان توصیه‌شده آب ممکن است تمام اضطراب شما را برطرف نکند، اما اگر احساس می‌کنید با نگرانی مزمن یا بی‌قراری دست‌وپنجه نرم می‌کنید، بد نیست نگاهی به عادت‌های روزمره خود بیندازید؛ از جمله مصرف آب، تغذیه، ورزش و خواب. تنظیم این عادت‌ها می‌تواند به تعادل هورمون‌ها و در نهایت، کاهش استرس کمک کند.»
این پژوهش یادآور نکته‌ای ساده اما حیاتی است: سلامت روان و جسم بیش از آنچه تصور می‌کنیم، به رفتارهای کوچک و روزمره وابسته است. نوشیدن آب کافی شاید درمان اضطراب نباشد، اما گامی مؤثر در مسیر پیشگیری از فشارهای مزمن، بهبود عملکرد مغز و حمایت از بدن در برابر استرس‌های زندگی مدرن محسوب می‌شود.
