نسخه چاپی
ارسال به دوستان
فصل زمستان را از دست داده‌ایم/ اصلی‌ترین علت آلودگی هوا منابع متحرک است/ فقط ورودی به ناوگان داریم و خروجی صفر است/ با تداوم این روند آلودگی هوا تصاعدی بالا می‌رود
بیش از ۲۰۰ روز است که تهران هوای پاک نداشت و یا برای گروه‌های حساس ناسالم بود. منابع انسانی، تغییرات اقلیمی، خشکی خاک و کاهش پوشش گیاهی همزمان، پیچیدگی ماجرا را افزایش داده‌اند و هر سال آلودگی هوا شدیدتر از قبل می‌شود.
در ۲۱۲ روز اخیر، وضعیت هوای تهران نسبت به گذشته نه تنها بهتر نشد، بلکه آلوده‌تر بود؛ تا جایی که اکثر روزها را با حالت قابل قبول یا ناسالم برای گروه‌های حساس سپری کرد.
سال گذشته تهران ۵ روز هوای پاک داشت و سال جدید نیز حال چندان خوشی ندارد چه بسا وضعیت بدتر از سال گذشته شده. در این میان اکثر کارشناسان به تاثیر منابع متحرک و آلودگی ناشی از منابع انسانی متمرکز بوده‌اند. در حالی که پشت پرده این ماجرا، تغییرات اقلیمی و بحران آب وجود دارد که به آلودگی هوای پایتخت دامن زده است. البته در مورد بحران آب هم پای انسان‌ها در میان است، اما مساله‌ای است که از نظرها دور مانده. حالا به این سوال اندیشیده می‌شود که در دو کفه ترازو کدام یک بیشتر سنگینی می‌کند؛ منابع متحرک یا تغییرات اقلیمی؟ از طرفی دیگر باید پرسید که با تداوم خشکسالی آیا احتمال افزایش آلودگی هوا در سال‌های آتی وجود دارد؟
حسن اصیلیان، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، کارشناس آلودگی هوا و نویسنده کتاب آلودگی هوا، به بررسی این مساله پرداخته است و گفت: «ما همواره ورودی به ناوگان داشتیم و خروجی نزدیک به صفر بوده همین حالا که خودروها به عنوان منبع متحرک آلودگی بیشتر شود در این مساحت محدود مسلما امسال از پارسال بدتر و روند تصاعدی خواهد داشت.»
تغییرات اقلیمی بدون شک بر آلودگی هوا تأثیرگذار است/ زمستان را از دست داده‌ایم
حسن اصیلیان گفت: «تغییرات اقلیمی بدون شک بر آلودگی هوا تأثیرگذار است. اگر فصل‌ها در جای خود باشند، یعنی بهار، تابستان، پاییز و زمستان را به‌صورت منظم تجربه کنیم، وضعیت قطعاً بهتر از امروز خواهد بود. اما اکنون شاهد جابه‌جایی فصل‌ها هستیم و عملاً به سمت دو فصل پیش می‌رویم: یکی تابستان و دیگری پاییز. بهار با گرمایی که دارد، در واقع به زیرمجموعه‌ی تابستان تبدیل شده و فصل زمستان را هم به‌دلیل تغییرات اقلیمی از دست داده‌ایم. زمانی که بارندگی کافی وجود داشته باشد، بارش و رطوبت می‌تواند آلودگی هوا را کاهش دهد، چون باعث شسته شدن ذرات درشت موجود در هوا می‌شود و تا حدی آن را تمیز می‌کند.»
باید یک میلیون خودرو داشته باشیم اما ۶ میلیون داریم
او افزود: «اما اصلی‌ترین علت آلودگی هوا همان منابع متحرک در سطح شهر است، که در درجه اول خودروهای بنزین و گازوئیل‌سوز و موتورسیکلت‌ها را شامل می‌شود، و منابع ثابت که شامل موتورخانه منازل و برخی کارخانه‌ها است. حتی برخی از این کارخانه‌ها کارگاه‌های زیرزمینی در جنوب شهر دارند که تعدادشان هم کم نیست.»
او ادامه داد: «علاوه بر این، معادنی که در اطراف شهر فعال هستند نیز در آلودگی هوا نقش دارند. مهم‌تر از همه این است که ما در یک ابرشهر زندگی می‌کنیم، جایی که میزان تردد خودروها و منابع بسیار بیشتر از حد استاندارد تعریف‌شده برای مساحت شهر است. فرض کنید مساحت شهر ما ۸۰۰ کیلومتر مربع باشد؛ نهایتاً یک میلیون خودرو می‌تواند در سطح شهر تردد داشته باشد، تازه اگر استانداردها رعایت شده باشند که در واقعیت این‌گونه نیست. اما اکنون بیش از ۶ میلیون خودرو و بیش از ۴ میلیون موتورسیکلت در تهران تردد می‌کنند.»
آلودگی هوا تصاعدی بالا می‌رود
او تاکید کرد: «حتی اگر فرض کنیم تمام خودروها استاندارد باشند، سوخت استاندارد باشد و معابر و تقاطع‌ها هم استاندارد باشند، باز هم آلودگی هوا می‌تواند از حد مجاز استاندارد بالاتر باشد، به دلیل حجم بالای تردد که در سطح شهر رخ می‌دهد. ما همواره ورودی به ناوگان داشتیم و خروجی نزدیک به صفر بوده همین حالا که خودروها به عنوان منبع متحرک آلودگی بیشتر شود در این مساحت محدود مسلما امسال از پارسال بدتر و روند تصاعدی خواهد داشت.»
آلودگی هوا ناگهانی ایجاد نمی‌شود، نمی‌توان یکباره آن را حل کرد
این استاد دانشگاه گفت: «آلودگی هوا امری نیست که به‌صورت ناگهانی ایجاد شده باشد و ما بتوانیم آن را یکباره حل کنیم. حتماً باید متولیان برنامه‌ای تدوین کنند و از هم‌اکنون آن را آغاز کنند، بدون در نظر گرفتن فصل. در فصل سرد سال، به دلیل وارونگی هوا، آلودگی محسوس‌تر می‌شود و مسئولان درباره آن صحبت و اعتراض می‌کنند، اما با رفتن سرما و کاهش آلودگی، موضوع فراموش می‌شود تا سال بعد. در واقع آلودگی هوا در تمام فصول وجود دارد و می‌تواند آثار منفی خود را ادامه دهد و شهروندان را درگیر کند. حتی اگر اکنون اثرات آن مشهود نباشد، به‌تدریج باعث افزایش مرگ و میر می‌شود.»
او افزود: «میزان آلودگی هوا نسبت به سال قبل قاعدتاً افزایش یافته است. اکنون بارندگی نداریم و هوا رطوبتی ندارد، بنابراین حتی کوچک‌ترین وزش باد می‌تواند ریزگردها را از سطح زمین بلند و در هوا پخش کند. بسیاری از مناطقی که به دلیل خشکسالی کشاورزی ندارند، می‌توانند مانند منابعی عمل کنند که با کمترین باد گرد و غبار ایجاد می‌کنند و ما همواره ذرات ریز معلق در هوا خواهیم داشت که به‌راحتی قابل استنشاق هستند.»
عدم وجود پوشش گیاهی هم در آلودگی هوا بی‌تأثیر نیست
نویسنده کتاب آلودگی هوا گفت: «عدم وجود پوشش گیاهی هم در آلودگی هوا بی‌تأثیر نیست. وقتی خاک رطوبت نداشته باشد و بارندگی نباشد، پوشش گیاهی از بین می‌رود و این موضوع مستقیماً بر آلودگی هوا تأثیر می‌گذارد. برخی گیاهان بیابانی مثل گز و تاغ برای تثبیت خاک استفاده می‌شوند و هر نوع پوشش گیاهی می‌تواند سطح زمین را سفت کند، از فرسایش خاک جلوگیری کند و مانع بلند شدن گرد و غبار با وزش باد شود. وقتی این پوشش نباشد، آن منطقه به منبع تولید آلاینده‌ها، به‌ویژه گرد و غبار، تبدیل می‌شود که به‌راحتی وارد ریه می‌شود.»
