نسخه چاپی
ارسال به دوستان
بحران آب چگونه حل می‌شود؟
از مشکلات معیشتی محیط‌بانان تا چاه‌های غیرمجازی که موجب خشکی ایران شده‌اند؛ انتشار خبر درخواست بودجه ۵۰ میلیاردی رییس سازمان محیط زیست همزمان با بحران آب با واکنش فعالان محیط زیست همراه شد.
تالاب‌های ایران نفس ندارند و آب آشامیدنی جیره‌بندی شده. افشای درخواست شینا انصاری در صحن علنی مجلس، واکنش‌های گسترده‌ای به دنبال داشت؛ هرچند سازمان محیط زیست توضیح داد که رقم اولیه شامل هزینه پاویون ایران بوده و بعدتر کاهش یافته. با این حال، این پرسش همچنان پابرجاست که در شرایط بحران زیست‌محیطی کشور، بودجه‌های موجود بر چه اساسی اولویت‌بندی شده و چه میزان از آن‌ها صرف حل مشکلات واقعی طبیعت ایران می‌شود؟
اسماعیل کهرم، بوم شناس، مشاور خصوصی محیط زیست در ایران و انگلستان، استاد دانشگاه و فعال محیط زیست به بررسی این مساله پرداخت:
هزاران محیط‌بان داریم که به نان شب محتاج‌اند
اسماعیل کهرم به فرارو گفت: «در شرایط کنونی، تفاوتی میان ۱۵ میلیارد و ۵۰ میلیارد وجود ندارد؛ هر دو رقم برای کشوری با این وضعیت زیست‌محیطی بسیار زیاد است. چرا برای برخی از مسئولان، عدد «میلیارد» همان‌قدر عادی است که برای مردم «هزار»؟ در چنین اوضاعی، این ارقام معقول به نظر نمی‌رسند و بودجه‌ها نیز به شکلی قانع‌کننده اولویت‌بندی نشده‌اند.»
او افزود: «خانم انصاری، ما تصور می‌کردیم شما مردمی می‌اندیشید. نزدیک به سه هزار محیط‌بان در سراسر کشور دارید که بسیاری از آن‌ها به نان شب محتاج‌اند. برخی از همین محیط‌بانان با مدرک فوق‌لیسانس استخدام شده‌اند، اما از آن‌ها تعهد گرفته‌اید که مدرک دیپلم ارائه دهند تا حقوق دیپلمه دریافت کنند. بودجه‌ای که برای سفر درخواست کرده‌اید، باید صرف همین محیط‌بانان شود.»
چطور ممکن است برآورد اولیه به ۱۵میلیارد کاهش یابد؟
این فعال محیط زیست گفت: «شما می‌خواهید به برزیل و جنگل‌های آمازون سفر کنید، در حالی که شناختی از گیاهان و جانوران آن منطقه ندارید. ضروری است روشن شود آیا همه اعضای هیئت همراه، متخصص بوده‌اند؟ و اصلا چطور ممکن است برآورد اولیه‌ای که ۵۰ میلیارد تومان بوده، ناگهان به ۱۵ میلیارد کاهش یابد؟ این تفاوت فاحش، نشان می‌دهد برآورد اولیه منطقی نبوده است.»
او افزود: «اساتید دانشگاه با حقوق‌های ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان روزگار می‌گذرانند و حتی در خواب هم تصور چنین ارقامی را نمی‌کنند. اگر این بودجه در اختیار دلسوزان محیط زیست بود، قطعاً آن را برای بهبود وضعیت محیط‌بانان هزینه می‌کردند؛ همان کسانی که ماه‌ها خانواده‌شان را نمی‌بینند. بارها شاهد بوده‌ایم محیط‌بانی از زمان تولد تا ازدواج فرزندش، تنها پانزده‌بار او را دیده است. این افراد در خط مقدم مقابله با تخلفات محیط زیستی‌اند؛ از قطع درخت و شکار بی‌رویه گرفته تا حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه آب از رودخانه‌ها.»
با کور کردن نیمی از چاه‌ها، بحران آب حل می‌شود
کهرم گفت: «همین رودخانه‌ها روزی به دریاچه‌هایی مانند ارومیه می‌رسیدند، اما اکنون در اطرافشان صدها چاه حفر شده است. وقتی آب از این چاه‌ها استخراج می‌شود، دیگر چیزی برای دریاچه باقی نمی‌ماند. تالاب انزلی و دیگر تالاب‌های کشور هم همین سرنوشت را دارند. اگر اختیار توصیه و تصمیم داشتم، پیش از هر چیز به محیط‌بانان می‌رسیدم تا از آب محافظت کنند.»
او افزود: «سال‌هاست فعالان محیط زیست درباره بحران آب هشدار داده‌اند. دوازده سال پیش در مصاحبه‌ای گفتم اگر روند خشکی و برداشت بی‌رویه آب ادامه یابد، تهران در ده سال آینده دچار مضیقه آبی می‌شود و دقیقاً همین اتفاق افتاد. آمارها نشان می‌دهد در ایران بیش از یک میلیون چاه وجود دارد که نیمی از آن‌ها غیرمجازند. اگر همین بودجه صرف مسدودسازی ۵۰۰ هزار چاه غیرمجاز شود، بخش بزرگی از بحران آب ایران حل خواهد شد.»
حفرکنندگان چاه نمی‌دانند که چگونه ایران را از درون می‌خشکانند
این بوم شناس گفت: «نمونه روشن این فاجعه، دریاچه پریشان در استان فارس است؛ تالابی که از شدت خشک شدن عملاً خودسوزی کرد. زمانی که نزد استاندار فارس رفتیم، گفتند بادمجان و فلفل دلمه‌ای‌های منطقه از همین دریاچه آبیاری می‌شوند! چاه‌های اطراف تالاب محصولات کشاورزی می‌دهند، اما خود تالاب را بلعیده‌اند. حفرکنندگان چاه نمی‌دانند که چگونه ایران را از درون می‌خشکانند. اگر نیمی از این چاه‌ها بسته شود، بخش قابل توجهی از دشت‌های کشور از فرونشست نجات پیدا می‌کنند.»
او افزود: «چاه غیرمجاز همانند قاچاق است؛ هر چاهی که کور شود، به بقای آب ایران کمک می‌کند. در اطراف تهران نیز بی‌شمار چاه غیرمجاز برای دامداری و زراعت حفر شده که از نظر شرعی هم حرام است. چند سال پیش شهرداری تهران به منازل مراجعه کرد و پیشنهاد داد چاه بزنند و آب را با پمپ برداشت کنند؛ همین ناآگاهی ما را به این وضعیت رسانده است.»
با ۵۰ میلیارد می‌توان فناوری نو به کشاورزان داد و آب شیرین‌کن تاسیس کرد
کهرم گفت: «برخی ممکن است بگویند با این بودجه می‌شد کشاورزان را قانع کرد که مدتی از کشت دست بکشند، اما این آخرین مرحله است. در حال حاضر می‌توان با همین بودجه به کشاورزان کمک کرد تا از سیستم‌های نوین آبیاری استفاده کنند. آبیاری قطره‌ای، بارانی یا مه‌پاش باعث می‌شود آب مستقیماً به ریشه گیاه برسد و هدر نرود. در بسیاری از کشورها با اصلاح شیب زمین و استفاده از فناوری‌های نو، تبخیر را به حداقل رسانده‌اند.»
او افزود: «روش‌های آبیاری در ایران غلط است. با این کمبود آب، باید به سراغ شیوه‌هایی برویم که آب کمتری مصرف می‌کنند. همچنین باید به سمت کشت محصولاتی برویم که نیاز آبی پایین‌تری دارند. اگر آگاهی و علم زارعان افزایش یابد، خودشان قانع خواهند شد محصولات کم‌مصرف‌تری بکارند. با این بودجه می‌توان تجهیزات فراوانی برای این تحول فراهم کرد.»
مشاور خصوصی محیط زیست در ایران و انگلستان گفت: «۵۰ میلیارد تومان می‌توانست کمک بزرگی به محیط زیست کشور باشد. قیمت آب‌شیرین‌کن‌ها هم چندان بالا نیست؛ احداث چند واحد از آن‌ها در خلیج فارس می‌توانست بخشی از بحران آب را کاهش دهد. در غرب ایالات متحده، مناطقی وجود دارد که به‌رغم نداشتن رودخانه، با استفاده از فناوری آب‌شیرین‌کن، نیاز شهرهای بزرگ را تأمین کرده‌اند.»
پاویون گره‌ای از مشکلات محیط زیست باز نمی‌کند
در نهایت او گفت: «در بخشی از توضیحات رسمی آمده که با حذف تشریفات اداری، موضوع راه‌اندازی پاویون ایران کنار گذاشته و بودجه از ۵۰ میلیارد به ۱۵ میلیارد کاهش یافته است. لازم به یادآوری است که پاویون در چنین اجلاس‌هایی، فضایی تشریفاتی برای اقامت و نمایش رسمی کشورهاست و گرهی از محیط زیست باز نمی‌کند. مگر چند نفر قرار است همراه باشند؟ هدف از این سفر هرچه باشد، این تشریفات به‌صرفه نیست. اگر دیدار با مسئولان محیط زیست برزیل و آمازون هدف بود، حضور ۳ تا ۱۰ متخصص کفایت می‌کرد. نبود شفافیت در جزئیات هزینه‌های این سفر، طبیعی است که موجب دلخوری مردم شود.»
