هزینه بالا، اثر کم/ چرا بارورسازی برای شرایط بحرانی کارآمد نیست؟

رئیس هواشناسی گفت: موضوع بارورسازی ابرها در مرحله آزمایشی و تحقیقاتی باقی مانده است. اما آنچه که در مستندات بین‌المللی مطرح می‌شود، افزایش حدود ۱۰ درصدی بارش برای سامانه‌ها و ابرهای خاص است؛ البته بارورسازی ابرها از نظر مقدار و هزینه‌های مرتبط بر آن، جذابیتی ندارد.

سحر تاج بخش، معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس هواشناسی درباره این ادعا که کشورهای همسایه ابرهای ایران را دزدیده‌اند، گفت: ما این ادعاها را تأیید نمی‌کنیم. سیستم‌های جوی دارای انرژی‌های عظیمی هستند که به راحتی قابل جابجایی نیستند. به همین دلیل، منطقه ما اکنون تحت تأثیر شرایط خشکی قرار دارد و تقریباً کل منطقه بدون بارش است. با این حال، سیستم‌هایی به‌طور تصادفی، مانند آنچه در حال حاضر در غرب کشور فعال است، عبور می‌کنند. بنابراین، اگر مسئله دزدیدن باشد، باید در نظر گرفته شود که این موضوع مطرح نیست و اساساً ریشه علمی ندارد. 

وی در پاسخ به این سوال که چرا ابرهای کشور، دیگر نمی‌بارند، گفت: این مشکل به شرایط اقلیمی مربوط می‌شود و صحبت از مدیریت منابع آبی تنها بخشی از این موضوع است. قطعاً تغییر اقلیم تأثیرگذار است و یکی از پیامدهای آن، افزایش رخدادهای حدی مانند خشکسالی‌ها و بارش‌های شدید است

معاون وزیر راه و شهرسازی در ادامه خاطرنشان کرد: سال‌های اخیر نشان داده‌اند که اگر بارشی هم اتفاق بیفتد، معمولاً از نوع سیل‌آسا و بسیار شدید خواهد بود و بارش‌های منظم و روتین به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است. این ادعا تنها مختص کشور ما نیست و در مستندات بین‌المللی نیز مطرح شده است که بارش‌های شدید و سیل‌آسا به‌عنوان یکی از پیامدهای تغییر اقلیم شناخته می‌شوند. 

وی در پاسخ به این سوال که آلودگی هوا چقدر مانع از وقوع بارندگی می‌شود؟ گفت: آلودگی هوا به دلیل پایداری جوی و ایجاد آلاینده‌های جوی تأثیرگذار است. اساساً هنگامی که هوا پایدار باشد و جریان‌های افقی و عمودی باد وجود نداشته باشد، هر ذره معلقی که در منطقه باشد، ساکن می‌ماند و حرکت نمی‌کند. گاهی اوقات این ذرات معلق گرد و خاک هستند که در نتیجه، محیط غبارآلود می‌شود و گاهی نیز آلاینده‌های گازی از نوع آلایندگی‌های فسیلی در منطقه افزایش پیدا می‌کنند. 

رئیس هواشناسی اظهار کرد: همچنین، در برخی موارد رطوبت بسیار زیاد می‌شود که به ایجاد مه منجر می‌گردد. هر عاملی که باعث پایدار ماندن هوا در جو شود، ذرات موجود در آن منطقه را نگه می‌دارد و اجازه جابجایی به آن‌ها نمی‌دهد. 

تاجبخش همچنین در مورد بارورسازی ابرها نیز گفت: این یک بحث علمی است و در برخی کشورها در حال انجام است. موضع سازمان هواشناسی جهانی نسبت به این موضوع، به عنوان یکی از نهادهای متولی، نه مثبت است و نه منفی. به این معنا که نه کشورها را تشویق به انجام این کار می‌کند و نه از انجام آن‌ها بازمی‌دارد، زیرا فرآیندهای موجود در جو به قدری پیچیده هستند که هنوز نمی‌توان با قطعیت در مورد این موضوع به‌طور دقیق صحبت کرد. 

به گفته وی بنابراین، این موضوع در مرحله آزمایشی و تحقیقاتی باقی مانده است. اما آنچه که در مستندات بین‌المللی مطرح می‌شود، افزایش حدود ۱۰ درصدی بارش برای سامانه‌ها و ابرهای خاص است. اگر خوشبینانه به موضوع نگاه کنیم، این مقدار به‌طور مثبت قابل ملاحظه است، اما اگر بدبینانه باشیم، ممکن است در برخی موارد منجر به بی‌بارشی نیز شود. بنابراین، بارورسازی ابرها امکان‌پذیر است، اما از نظر مقدار و هزینه‌های مرتبط بر آن، جذابیتی ندارد، به‌ویژه در شرایط بحرانی که هم‌اکنون با آن مواجه هستیم و نباید به‌عنوان عاملی که ما را از این وضعیت نجات می‌دهد، در نظر گرفته شود. 

رییس هواشناسی در ادامه گفت: در مورد راهکارها، برخی از آن‌ها ممکن است در کوتاه‌مدت اثرگذار باشند و برخی دیگر نیاز به زمان بیشتری دارند. آنچه مسلم است این است که ما باید با شرایط کم‌بارشی سازگاری پیدا کنیم. لذا در حوزه کشاورزی و مدیریت منابع آب باید به سمتی حرکت کنیم که با این وضعیت سازگار باشیم. استفاده از ظرفیت‌های آب چرخانی، به کارگیری آب خاکستری و ایجاد الگوی کشت متناسب با وضعیت موجود در کشور، از جمله راهکارهایی هستند که باید به‌طور بلندمدت در کشور اجرایی شوند. 

وی تاکید کرد: اما وضعیت بحرانی فعلی به‌ویژه از آنجا که بارش قابل توجهی تا حدود ۱۰ روز آینده محتمل نیست، فقط محدود به صرفه‌جویی در آب خواهد بود و مدیریت منابع آب و بهینه‌سازی استفاده از آب‌های کشاورزی نقش اصلی را ایفا می‌کنند. 

تاج بخش در باره پیشی بینی از بارندگی گفت: بارش‌ها احتمالاً به سمت مقادیر نرمال حرکت خواهند کرد و به‌نظر می‌رسد در زمستان، بارش‌هایمان به سمت مقادیر نرمال برود. یعنی احتمالاً به سمت مقادیر نرمال در زمستان پیش خواهیم رفت، اما آنچه که مهم است، وضعیت بحرانی فعلی است. متأسفانه ما بارش‌های پاییزی را تقریباً از دست دادیم و تنها بخش کوچکی از آن تأمین خواهد شد. 

وی در پایان گفت: می‌توان گفت تا حداقل پانزدهم آذرماه، به جز این سامانه، تقریباً مورد جدی دیگری نخواهیم داشت. از نیمه آذرماه، شرایط حاکم بر منطقه ما به تدریج تضعیف می‌شود و انتظار داریم که سیستم‌های بارشی به منطقه ورود پیدا کنند. اما از آن‌جا که هم بارش پاییز را از دست داده‌ایم و هم در سال‌های گذشته با شرایط خشکسالی مواجه بوده‌ایم و همچنین مدیریت مناسبی برای منابع آب‌های سطحی نداشته‌ایم، این بارش‌ها ممکن است به‌تنهایی مشکلات بلندمدت ما را جبران نکنند.