نگاهی به هزینه‌های نظامی جهان در سال گذشته

اطلاعات و داده های اصلی هزینه های نظامی جهان در سایت www.sipri.org/database/milex/ موجود است.این آمار در ۵ آوریل ۲۰۱۶ به روز شده و شامل اطلاعات جدیدی در مورد هزینه های نظامی جهان در سال ۲۰۱۵ است.

بهرام یعقوبی: هزینه های نظامی جهان در سال ۲۰۱۵ در حدود ۱۶۷۶ میلیارد دلار بوده است.این هزینه ها نسبت به سال ۲۰۱۴ به مقدار یک درصد بیشتر بوده است. کل هزینه های نظامی جهان معادل۳/۲% از رشد تولید خالص داخلی(GDP) بود.این اولین افزایش در هزینه های نظامی جهان بعد از سال ۲۰۱۱ بود.تمام هزینه های نظامی جهان بطور مداوم از سال ۱۹۹۸ تا سال ۲۰۱۱ افزایش داشته است،قبل از آنکه کاهش اندکی بین سالهای ۲۰۱۱-۲۰۱۴ داشته باشد.

اظلاعات و داده های اصلی هزینه های نظامی جهان در سایت www.sipri.org/database/milex/ موجود است.این آمار در ۵ آوریل ۲۰۱۶ به روز شده و شامل اطلاعات جدیدی در مورد هزینه های نظامی جهان در سال ۲۰۱۵ است.

بر اساس داده های این سایت هزینه های نظامی در آمریکای شمالی و اروپای غربی دوباره بسیار محسوس شده ولی به صورت آهسته پیش میرود.این هزینه ها در آفریقا کاهش یافته است البته پس از آنکه به مدت ۱۱ سال همواره روند ثابتی داشته ،دوباره بیشتر شده است.در مقایسه با دیگر نقاط جهان این روند در اروپای غربی و مرکزی افزایش داشته است.مخارج مورد بحث بر اساس داده های این منبع بطور قابل توجهی در کشورهای آسیایی و اقیانوسیه و دیگر کشورهایی که در منطقه خاورمیانه قرار دارند ،بیشتر شده است.

کاهش قیمت نفت در اواخر ۲۰۱۴ باعث کاهش سریع مخارج نظامی در برخی کشورهایی شد که به شدت به درآمدهای نفتی متکی بودند.برخی از این کشورها عبارتند از:آنگولا ، چاد ، اکوادور ، قزاقستان ، عمان ، سودان جنوبی و ونزوئلا.هرچند که کشورهای نفتی یا وابسته به درامد نفت ،هزینه های نظامی شان را افزایش دادند از جمله الجزایر ،آذربایجان ،روسیه و عربستان سعودی.اگر چه دو مورد آخر در سال ۲۰۱۶ روندی کاهشی داشتند.

۱۵کشوری که در سال ۲۰۱۴ در صدر جدول هزینه های نظامی جهان قرار داشتند تغییر چندانی در مورد آنها در سال ۲۰۱۵ مشاهده نشد.اگر چه برخی تغییرات کوچک نیز بودند.آمریکا که دارای ۵۹۶$میلیارد دلار مخارج نظامی در جهان در سال۲۰۱۴ بود ، در صدر جدول باقی ماند.دومین کشور چین بود که مقام دوم خود را همچنان حفظ کرد.با این وجود هزینه های نظامی آمریکا در سال ۲۰۱۵ کاهش داشت و روند کاهش سالیانه آن در سال ۲۰۱۱ (در حدود ۲.۴-%)بود.پروژهای نظامی این کشور نشان میدهد که ایالات متحده همچنان در سال ۲۰۱۶ مقام اول این جدول را بخود اختصاص خواهد داد.از آن جایی که ایالات متحده امریکا تا سال ۲۰۱۰ در صدر جدول بود ، مخارج نظامی این کشور کاهش ۲۱% دارد.البته بدون در نظر گرفتن هزینه های نظامی این کشور در عراق و افغانستان و بودجه انقباضی که در سال ۲۰۱۱ داشت.بودجه انقباضی باعث کاهش بودجه بخشهای اجرایی مختلف فدرال شد اما این کاهش در بودجه کوتاه مدت ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ بهبود یافت و هزینه های نظامی اندکی بهبود یافت.علیرغم کاهش بودجه نظامی آمریکا در ۵ سال گذشته ،این کشور همچنان در صدر جدول این فهرست باقی ماند(با ۳۶%کل بودجه نظامی جهان)چین با رشد ۴/۷% در سال ۲۰۱۵ در مقام دومقرار گرفت.

عربستان سعودی در این جدول مقام سوم را از دست روسیه خارج ساخت.روسیه هم به علت کاهش ارزش روبل صاحب مقام چهارم در سال ۲۰۱۵ شد.علیرغم افزایش هزینه های نظامی جهان ، مخارج نظامی عربستان با وجود جنگ در یمن افزایش نسبتا کمی داشت(در حدود ۵/۷%)که البته آن هم به دلیل کاهش قیمت نفت بود.با سقوط قیمت نفت متوسط افزایش هزینه های نظامی روسیه در حدود ۵/۷% در سال ۲۰۱۵ بود بطوریکه هزینه های نظامی این کشور بطور قابل ملاحظه ای کاهش داشت.علاوه بر آن بودجه انقباضی بسته شده روسیه در سال ۲۰۱۶ نشان از کاهش هزینه های نظامی است.با وجود این ، کشورهای عربستان و روسیه بعد از سال ۱۹۹۰ بالاترین سطوح افزایش هزینه های نظامی را نسبت به GDP ثبت کردند.(۷/۳۱% عربستان و ۴/۵ %روسیه)

کاهش ارزش یورو عامل عمده ای در صعود امارات متحده عربی به مقام پنجم بود.البته بالاتر از فرانسه که در مقام هفتم قرار داشت و بالاتر از آلمان سبقت گرفته و در مقام هشتم قرار گرفت.در میان این۱۵ کشور در سال ۲۰۱۵ کشور استرالیا بالاترین رشد را داشت(۸/۷%)در حالیکه بیشترین کاهش به کشور ایتالیا تعلق یافت(۹/۹-%)تنزل یافتن معتدل شامل حال کشورهای فرانسه ، برزیل و اسرائیل بود و کمترین افزایش برای آلمان و کره جنوبی بود.

هزینه نظامی در آسیا و اقیانوسیه در سال ۲۰۱۵ به رقم ۴۳۶$ میلیارد دلار رسید.این رقم ۴/۵%در سال ۲۰۱۵ رشد داشت و بین سالهای ۲۰۰۶-۲۰۱۵ رشدی معادل۶۴% را دارد.چین در این بازه زمانی به اولین کشور دارای مخارج نظامی جهان رسید و تخمین زده میشود که هزینه های نظامی این کشور به ۲۱۵$ میلیارد دلار برسد که در این صورت ۴۹%کل مخارج نظامی در آیا را به خود اختصاص خواهد داد.این هزینه ها بسیار بیشتر از هزینه های نظامی هند در چهار سال گذشته بوده که مقام دوم هزینه های نظامی آسیا را داشت.

همه کشورهای آسیایی در طول سالهای ۲۰۰۶-۲۰۱۵ هزینه های نظامی شان را افزایش دادند.هرچند سطح رشد آنها بسیار متفاوت و متنوع بود. افغانستان ، نیوزلند و سنگاپور به ترتیب دارای رشد ۹% بودند.در مقابل اندونزی و چین که رشدی بین ۱۳۳-۱۵۰% داشتند.تنها کشور فیجی در اقیانوسیه بود که کاهشی در حدود (۲۳- % )را در بین سالهای ۲۰۰۶-۲۰۱۵ داشت.مخارج نظامی ژاپن هم در این بازه زمانی (۵/۰%) کاهش داشت.تنشهای زیاد در دریای جنوبی چین باعث شد که هزینه های نظامی چین در مقایسه با اندونزی(۱۶%) فیلیپین( ۲۵% )و ویتنام (۶/۷%) افزایش یابد.ژاپن نیز بعد از چندین سال کاهش شروع به افزایش مخارج نظامی خود کرده است که همگی اینها نتیجه افزایش شمار تهدیدها از سوی چین و کره شمالی بود.مخارج نظامی هند در سال ۲۰۱۵ در حدود ۳/۵۱$ میلیارد دلار بود.افزایشی در حدود(۴/۰%).برنامه های نظامی هند برای افزایش هزینه های نظامی در سال ۲۰۱۶ در حدود ۸%بود.مخارج نظامی افغانستان نیز با کاهش ۱۹% به ۱۹۹ میلیون دلار در سال ۲۰۱۵ رسید.هر چند هزینه های نظامی افغانستان بصورت کمکهای حمایتی از کشورهای دیگر هبه میشود که این کمکها سالانه در حدود ۳۵/۵$ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ بوده است.

هزینه های نظامی اروپا در سال ۲۰۱۵ با افزایش ۷/۱% به ۳۲۸$میلیارد دلار رسید که نسبت به سال ۲۰۰۶ در حدود ۴/۵% رشد داشت.هزینه های نظامی اروپای غربی و مرکزی در حدود ۲۵۳$ بود که نسبت به سال ۲۰۱۴ حدودا ۲/۰% و نسبت به سال ۲۰۰۶ در حدود ۵/۸% کاهش داشت.این هزینه ها در اروپای شرقی ۴/۷۴$بود که نسبت به سال ۲۰۱۴ در حدود ۵/۷% و نسبت به سال ۲۰۰۶ در حدود ۹۰% رشد داشت.

اینها علائمی بودند که در سال ۲۰۱۵ که ریاضت کشی اعمال شده بر بودجه های نظامی اروپای غربی و مرکزی را پایان یافته نشان میداد.در حالیکه مخارج هزینه های در اروپای شرقی افزایش بود(۳/۱%در سال ۲۰۱۵).برای اولین بار از سال ۲۰۰۹ به این طرف تعداد کشورهایی که هزینه های نظامی شان را افزایش داده بودند بیشتر از کشورهایی بود که این مخارج را کاهش داده بودند.سه کشور دارای بالاترین هزینه های نظامی در اروپا اوکراین ، فرانسه و آلمان بطور برجسته ای نسبت به سالهای قبل رشد قابل توجهی داشتند.

مخارج هزینه های نظامی در اروپا به مدت دو سال پی در پی ۱۳%بود که بیشتر این کشورها هزینه های نظامی شان را افزایش دادند.کل هزینه های اروپا در سال ۲۰۱۵ اندکی بیش از این مخارج در سال ۲۰۰۷ بود.رشد این هزینه ها بیش از همه به علت همرزبودن این کشورها با کشورهای اوکراین و روسیه بود که با یکدیگر درگیر جنگ بودند.لهستان با افزایش ۲۲%مخارج نظامی اش را به ۵/۱۰$ افزایش داد.این کشور در ۱۰ سال گذشته در حدود ۴۰$ به برنامه های نوسازی نظامی اش اختصاص داده بود که این مخارج ۲/۲% از GDP این کشور در سال ۲۰۱۵ بود.رومانی با افزایش ۱۱% بودجه نظامی اش را به ۵/۲$رساند و اعلام کرد که هدفش از این افزایش، اختصاص ۴/۱% از آن را به سازمان ناتو در سال ۲۰۱۶ و ۲% را هم در سال ۲۰۱۷ به آن اختصاص خواهد داد.بخش ابتدایی بودجه نظامی رومانی نشان میداد که این رشد در آینده به ۵۳% خواهد رسید.ضمنا مخارج اسلوواکی ۱۷%افزایش داشت و کشورهای حوزه بالتیک (استونی ،لتونی و لیتوانی)۶/۶% و بطور میانگین بین ۳۳-۱۴% رشد داشتند.به این ترتیب روی هم رفته مخارج نظامی کشورهای عضو ناتو(شامل ترکیه)در حدود ۲۵۰$ بود که ۳/۰% نسبت به ۲۰۱۴ کاهش نشان میداد.

بودجه نظامی روسیه در اروپای شرقی در سال ۲۰۱۵ در حدود ۴/۶۶$ بود.۵/۷%بیشتر از سال ۲۰۱۴ و ۹۱% بیشتر در مقایسه با سال ۲۰۰۶.بحرانهای ناشی از کاهش قیمت نفت و گاز همراه با تحریمهای اقتصادی بطور مهیجی درآمدهای این کشور را کاهش داد و حکومت مجبور به کاهش بودجه نظامی خود در همه بخشها در سال ۲۰۱۵ شد.در واقع بودجه نظامی روسیه ۳% پایین تر بود در سال ۲۰۱۵ نسبت به سالهای قبل.

هزینه های نظامی اکراین در سال ۲۰۱۵ در حدود ۶/۳$ بود که نسبت به سال ۲۰۱۴ ،افزایش داشت.با ادامه جنگ در شرق اکراین بودجه نظامی این کشور چندین بار افزایش یافت.بطوریکه این هزینه ها نسبت به سال ۲۰۰۶ در حدود ۶۱% افزایش داشت.ین افزایش از سال ۲۰۱۳ به این طرف ۳۴%بود.

در قفقاز جنوبی هزینه های نظامی آذربایجان در سال ۲۰۱۵ حدودا ۳$ بود که نسبت به سال ۲۰۰۶ در حدود ۱۶۵% افزایش داشت.علیرغم کاهش قیمت نفت ،هزینه های نظامی آذربایجان در سال ۲۰۱۵ نسبت به سال ۲۰۱۴ در حدود ۸% افزایش داشت و این به خاطر مقابله با ارمنستان و بحران قره باغ بود.هزینه های نظامی ارمنستان نیز در سال ۲۰۱۵ ۴۴۷ میلیون دلار بود و اساسا در مقایسه با آذریها بسیار پایین است اما افزایشی در حدود ۷/۷% نسبت به سال ۲۰۱۴ و ۷۱%در مقایسه با سال ۲۰۰۶ است.

مرکز جستجوی بین المللی برای صلح در استکهلم(SIPRI) تخمین هایش را در مورد کشورهای خاورمیانه منتشر نکرده است و اطلاعات برخی از این کشورها در دسترس نیستند.از جمله این کشورها میتوان به کویت ، قطر ، سوریه ،امارات و یمن اشاره کرد.گردآوری و تخمین (SIPRI) تنها زمانی انجام میشود که جسته و گریخته اطلاعاتی در این زمینه موجود باشد.هر چند این مدل تخمین زدن ممکنست باعث تولید ارقام بسیار بزرگ و اشتباهی شود.مخصوصا برای کشورهایی که اطلاعات درباره آنها در دسترس نبوده باشد ، بعلاوه ممکنست باعث اشتباه در رده بندی بودجه نظامی این کشورها برای تعیین جایگاهشان شود.

برای کشورهای خاورمیانه ای که اطلاعاتشان در دسترس هستند در سال ۲۰۱۵ افزایشی در حدود ۱/۴ % را نشان میدهد.

عربستان سعودی در این منطقه دارای بالاترین مخارج نظامی است.این کشور با ۲/۸۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ در بین کشورهای آسیایی در مقام اول بود.این هزینه ها در بین سالهای ۲۰۰۶-۲۰۱۵ دو برابر شده است،هر چند آمار منتشر شده زیاد قابل اطمینان نیستند.در گزارشی که منتشرشده است بودجه نظامی عربستان ۱۷%نسبت به سال ۲۰۱۵ رشد داشته است و علاوه بر آن ۳/۵ میلیارد دلار فقط برای جنگ در یمن به هزینه های نظامی این کشور افزوده شده است.کاهش قیمت نفت باعث کاهش هزینه های نظامی این کشور در سال ۲۰۱۶ شد.اگر چه تهیه بودجه حمایتی برای مصارف نظامی دارای انعطاف بیشتری است و ممکنست در آینده این بودجه زیادتر شود. 

بالاترین افزایش در این منطقه از جهان بین سالهای ۲۰۰۶-۲۰۱۵ بوسیله عراق اتفاق افتاده است.این کشور بعد از تهاجم آمریکا به این کشور و پس گرفتن مسولیت اداره کشور ، به بازسازی نیروهای نظامی خود پرداخته و هم اکنون نیز در حال نبرد با دولت اسلامی(داعش)است.مخارج نظامی این کشور ۱/۱۳$میلیارد دلار بود که نسبت به سال ۲۰۱۵ ،حدودا ۳۵% و در مقایسه با سال ۲۰۰۶ ، ۵۳۶%رشد داشته است.

مخارج نظامی ایران بین سالهای ۲۰۰۶-۲۰۱۵ در حدود ۳۰% کاهش داشته است.در سال ۲۰۱۵ این هزینه ها ۳/۱۰$میلیارد دلار بوده است.بیشترین کاهش در سال ۲۰۱۲-۲۰۱۳ اتفاق افتاد.زمانیکه اتحادیه اروپا یکسری تحریمهای اقتصادی و مالی بر علیه این کشور در ژانویه ۲۰۱۲ تحمیل کرد.با برچیده شدن تحریمها در سال ۲۰۱۶ گمان میرود همراه با رشد اقتصادی ایران ، مخارج نظامی اش نیز بیشتر شود.

مخارج نظامی در آمریکای لاتین و دریای کارائیب با سقوط ۹/۲% در سال ۲۰۱۵ به حدود ۰/۶۷$ میلیارد دلاررسید.اگر چه این رقم ۳۳%رشد بیشتر از سال ۲۰۰۶ بود.در آمریکای جنوبی مخارج نظامی ۶/۵۷ $ میلیارد دلار بود که نسبت به سال ۲۰۱۴ حدودا ۴% کم شد ولی نسبت به سال ۲۰۰۶ ، ۲۷% بیشتر یود.در آمریکای مرکزی و حوزه دریای کارائیب تمام هزینه های نظامی ۵/۹$ میلیارد دلار بود که نسبت به سال ۲۰۱۴ ،حدودا ۷/۳% و در مقایسه با سال ۲۰۰۶ ، ۸۴% رشد داشت.

کاهش بودجه نظامی در آمریکای لاتین نتیجه کاهش ۶۴% بودجه نظامی ونزوئلا بود.این کاهش نتیجه وجود بحرانهای متعدد اقتصادی و مهمتر از همه نتیجه کاهش قیمت نفت است.GDP واقعی این کشور در سال ۲۰۱۵ ، حدودا ۱۰% کاهش داشت که این امر با توجه به کاهش درآمد حکومت به ۶۳% رسید.هر چند تورم در سال ۲۰۱۵ در این کشور ۱۵۹% بود که حجم طیادتری از بودجه این کشور را می بلعید.بنابراین کاربرد این آمار درباره ونزوئلا میتواند همراه با احتیاط باشد.

اکوادور- کشوری که در بین این کشورها دارای بودجه نظامی بیشتری به علت درآمدهای نفت بود - در سال ۲۰۱۵ ، کاهش ۱۱% را تجربه کرد.برزیل نیز به دلیل بحرانهای اقتصادی کاهشی ۲۲% داشت.هر چند تعدادی از کشورهای آمریکای جنوبی به دلیل داشتن اقتصاد قدرتمند و اهمیت هزینه های نظامی ، این مخارج را در سطح بالا حفظ کردند.این کشورها عبارتند از:کلمبیا ،گویان ،پاراگوئه ، پرو و اروگوئه.

در آمریکای مرکزی روند بودجه های نظامی به دلیل سطح بالای خشونت و جنایات سازمان یافته زیادتر شده و نیروهای نظامی درگیر کارتلهای مواد مخدر و داروهای روان گردان شده اند.رشد هزینه های نظامی مکزیک در سال ۲۰۱۵ همچنان دادمه داشت(۶/۳%) و به حدود ۷/۷$ میلیارد دلار رسید که ۲۹% نسبت به سال ۲۰۰۶ بیشتر است.هزینه های نظامی هندوراس - که نرخ قتل و آدمکشی این کشور را در مقام دوم این جنایتها قرار داده است - رشدی ۱۸۶% را بین سالهای ۲۰۰۶-۲۰۱۵ نشان میدهد که بالاترین رشد هزینه ها در بین این کشورهاست.بودجه نظامی هندوراس بیشتر درامنیت داخلی این کشور ، تهیه و تدارک فعالیتهای سنتی پلیس و سرویسهای جاسوسی هزینه میشود.

مخارج نظامی در آفریقا کاهشی ۳/۵% در سال ۲۰۱۵ داشت.این رقم حدودا به ۳۷$ میلیارد دلار رسید.این روند بطور مداوم ۱۱ سال است که ادامه دارد.کل هزینه ها در سال ۲۰۱۵ ، ۶۸% بیشتر از سال ۲۰۰۶ است.این هزینه ها در شمال آفریقا ۹/۱۷$ میلیارد دلار شد که ½% بیشتر از سال ۲۰۱۴ و ۱۴۸% بیشتر از سال ۲۰۰۶ است.در حالیکه این مخارج در کشورهای زیر صحرا ۱/۱۹$ میلیارد دلار بود که ۱۱% بیشتر از ۲۰۱۴ و ۳۰%بیشتر از سال ۲۰۰۶ است.تسلط کشورهای زیر صحرا بوسیله کاهش ۶۲% درآمدهای نفتی آنگولا همراه شد که این رقم حتی به ۷۰%درآمدهای حکومت میرسد.دیگر کشورهای وابسته به اقتصاد نفتی در آفریقا تمایل به کاهش این هزینه ها دارند.در شمال آفریقا بودجه نظامی الجزایر همچنان رشد صعودی داشت(۲/۵% در سال ۲۰۱۵)که در نهایت به ۴/۱۰$ میلیارد دلار رسید.بودجه نظامی چاد هم در بین سالهای ۲۰۰۶-۲۰۱۵ رو به کاهش بوده است.درآمدهای نفتی و رشد هزینه های نظامی این کشور در جنگ داخلی سالهای ۲۰۰۵-۲۰۰۹ مصرف شد و به هدر رفت.هر چند در پایان جنگ و کاهش قیمت جهانی نفت باعث کاهش ۶۶% بودجه نظامی چاد در بین سالهای ۲۰۱۳-۲۰۱۵ شد.هزینه های نظامی نیجریه هم در بین سالهای ۲۰۱۴-۲۰۱۵ کاهشی ۵/۲% را تجربه کرد، علیرغم اینکه با بوکوحرام در حال جنگ بود.هرچند در اواخر سال ۲۰۱۵ هیئت حاکمه گزارشی از اختلاس در ارتش را مطرح کرد و لایحه ای را تهیه کرد که بر اساس آن حکومت باید در بودجه اضافی درخواست شده مداخله کند و یا اقلا در بودجه ۶/۶$ میلیارد دلاری ارتش در طی سالهای ۲۰۰۷-۲۰۱۵ سرکشی کند.اگر این ادعا دقیق باشد میتوان گفت که مخارج نظامی نیجریه حداقل ۳۰% بیشتر از این آمار بوده است.

منازعات و درگیریها ضربات مهمی بر مخارج نظامی کشور مالی وارد کرده است.بطوریکه افزایش هزینه ها در سالهای ۲۰۱۴-۲۰۱۵ در حدود ۶۶% بوده و ۱۸۵% بین سالهای ۲۰۰۶-۲۰۱۵ رشد داشته است.کنیا هم که درگیر منازعه با سومالی شده از سال ۲۰۱۱ به این طرف ،مخارج نظامی اش بین سالهای ۲۰۱۴-۲۰۱۵ در حدود ۲۲% رشد داشته است و این نسبت بین سالهای ۲۰۰۶-۲۰۱۵ نیز در حدود۴۷% بوده است.

*خبرآنلاین