نسخه چاپی
ارسال به دوستان
روایت نیویورک‌تایمز از «بن‌بست خطرناک» بر سر برنامه اتمی ایران / مقام‌های عرب در تلاش‌اند مذاکرات جدیدی میان ایران و آمریکا آغاز شود، اما فعلاً امید چندانی ندارند / تهران خود را آماده شلیک همزمان ۲ هزار موشک به سوی اسرائیل می‌کند
ئیس‌جمهور ترامپ اصرار دارد که حملات آمریکا در تابستان امسال، برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران را «به‌کلی نابود کرده» است، اما مقام‌ها و تحلیلگران منطقه‌ای در ماه‌های پس از آن کمتر قانع شده‌اند و هشدار می‌دهند که بروز جنگی تازه میان ایران و اسرائیل فقط مسئله زمان است.
ئیس‌جمهور ترامپ اصرار دارد که حملات آمریکا در تابستان امسال، برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران را «به‌کلی نابود کرده» است، اما مقام‌ها و تحلیلگران منطقه‌ای در ماه‌های پس از آن کمتر قانع شده‌اند و هشدار می‌دهند که بروز جنگی تازه میان ایران و اسرائیل فقط مسئله زمان است.
ادامه این مطلب آمده است: رئیس‌جمهور ترامپ اصرار دارد که حملات آمریکا در تابستان امسال، برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران را «به‌کلی نابود کرده» است، اما مقام‌ها و تحلیلگران منطقه‌ای در ماه‌های پس از آن کمتر قانع شده‌اند و هشدار می‌دهند که بروز جنگی تازه میان ایران و اسرائیل فقط مسئله زمان است.
توافق سال ۲۰۱۵ که برای محدود کردن غنی‌سازی هسته‌ای ایران طراحی شده بود، ماه گذشته منقضی شد. تحریم‌های شدید علیه ایران دوباره برقرار شده‌اند. مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای این کشور، دست‌کم در حال حاضر، عملاً مرده است. و ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران — به اندازه‌ای که برای ساخت ۱۱ سلاح هسته‌ای کافی است — یا طبق ادعای ایران زیر آوار مدفون شده یا بنا به باور مقام‌های اسرائیلی، به محل امنی منتقل شده است.
به نظر می‌رسد ایران همچنین مشغول ادامه کار در سایتی جدید موسوم به کوه پیک‌اکس (Pickaxe Mountain) است؛ سایتی که اجازه دسترسی بازرسان بین‌المللی به آن یا سایر مراکز مشکوک، به جز مراکز اعلام‌شده را نمی‌دهد.
نتیجه این وضعیت، بن‌بستی خطرناک است — بدون مذاکره، بدون اطمینان از میزان ذخایر ایران و بدون هیچ نظارت مستقلی. بسیاری از کشورهای خلیج فارس بر این باورند که این وضعیت، تقریباً حمله دوباره اسرائیل به ایران را اجتناب‌ناپذیر می‌کند؛ زیرا مقام‌های اسرائیلی از دیرباز برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی موجودیتی دانسته‌اند.
به گفته علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، اگر اسرائیل دوباره حمله کند، ایران احتمالاً بسیار تندتر از حمله ماه ژوئن واکنش نشان خواهد داد. او گفت مقام‌های ایرانی به او گفته‌اند که کارخانه‌های موشکی «به‌صورت شبانه‌روزی کار می‌کنند»، و اگر جنگی دیگر درگیرد، «آنها امیدوارند ۲۰۰۰ موشک را به‌طور همزمان شلیک کنند تا دفاع اسرائیل را از کار بیندازند، نه ۵۰۰ موشک طی ۱۲ روز» مثل ماه ژوئن.
هیچ مدرکی دال بر قریب‌الوقوع بودن حمله‌ای تازه وجود ندارد، اما واعظ گفت: «اسرائیل احساس می‌کند که کار ناتمام مانده و دلیلی برای خودداری از ادامه نبرد نمی‌بیند، در نتیجه ایران در حال دو برابر کردن آمادگی خود برای دور بعدی است.»
ایران اکنون بیش از هر زمان دیگری طی دهه‌های اخیر از غرب منزوی شده است. قدرت‌های عرب منطقه مانند عربستان سعودی، مصر و امارات متحده عربی نفوذ خود بر واشنگتن و شخص ترامپ را افزایش داده‌اند — بخشی از طریق روابط اقتصادی، و بخشی نیز از طریق تمایلشان به همکاری با ایالات متحده برای یافتن راه‌حلی پایدار برای جنگ غزه. رئیس‌جمهور جدید سوریه روز دوشنبه راهی کاخ سفید خواهد شد تا حمایت آمریکا را جلب کند؛ سوریه در دوران حکومت اسد (که پارسال سقوط کرد) متحد راهبردی ایران بود.
در همان حال، به گفته سانام وکیلی، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده «چتم هاوس»، این کشورها در تلاش‌اند روابط خود را با ایران نیز حفظ کنند. آنها خواهان جنگی تازه در منطقه نیستند و با وجود ضعف ایران، همچنان به توانایی آن در ایجاد بی‌ثباتی از طریق نیروهای نظامی و نیابتی‌اش در لبنان، عراق، یمن، خلیج فارس و جاهای دیگر احترام می‌گذارند.
سوزان مالونی، کارشناس ایران و مدیر برنامه سیاست خارجی در مؤسسه بروکینگز، می‌گوید: «ایران در ضعیف‌ترین وضعیت خود از زمان حمله آمریکا به عراق قرار دارد، اما آن‌قدر ضعیف نیست که بی‌اهمیت باشد. ایرانِ ضعیف‌تر برای کشورهای خلیج فارس راحت‌تر است، چون در وضعیت درماندگی ممکن است خطرناک‌تر هم بشود.»
مقام‌های اسرائیلی از ماه ژوئن هشدار داده‌اند که اگر ایران به تولید سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر شود — چیزی که ایران همواره آن را انکار کرده — آماده حمله دوباره خواهند بود. اسرائیلی‌ها می‌دانند که برنامه هسته‌ای ایران تضعیف شده اما نابود نشده است، بخشی به این دلیل که ترامپ جنگ ژوئن را زودتر از خواست اسرائیل متوقف کرد.
به گفته ه.ا. هلیر، پژوهشگر ارشد مرکز پیشرفت آمریکا و مؤسسه خدمات سلطنتی بریتانیا، «اسرائیل می‌خواهد مطمئن شود برنامه هسته‌ای ایران مهار شده است، و چون نمی‌تواند از طریق مذاکره به این هدف برسد، احتمالاً دوباره قصد حمله دارد. ایرانی‌ها در حال بازسازی‌اند، اما به‌محض عبور از خطی مشخص، اسرائیل دوباره حمله خواهد کرد.»
کشورهای عرب نیز مشتاق‌اند با ترامپ همکاری کنند تا محدودیت‌هایی برای اسرائیل وضع شود، کشوری که پس از ویرانی غزه، حماس و حزب‌الله و تضعیف ایران، در پی تبدیل‌شدن به قدرت مسلط منطقه است. مقام‌های عرب در تلاش‌اند مذاکرات جدیدی میان ایران و آمریکا آغاز شود، اما فعلاً امید چندانی ندارند.
هفته گذشته، عباس عراقچی وزیر خارجه ایران اعلام کرد واشنگتن «شرایطی غیرقابل‌قبول و ناممکن» از جمله گفت‌وگوی مستقیم و توقف کامل و قابل‌راستی‌آزمایی غنی‌سازی را پیشنهاد داده است. او بار دیگر گفت ایران تمایلی به گفت‌وگوی مستقیم ندارد و توقف غنی‌سازی را نمی‌پذیرد، اما افزود که کشورش همچنان تحت شرایطی خاص به گفت‌وگوهای غیرمستقیم باز است — از جمله تضمین عدم حمله یا فشار اقتصادی بیشتر و جبران خسارات جنگ، که واشنگتن حاضر به پذیرش آن نیست. او در گفت‌وگو با الجزیره همچنین اسرائیل را از «عواقب وخیم» هرگونه حمله آینده برحذر داشت.
واعظ گفت که در تهران بحثی در جریان است درباره چگونگی ادامه مسیر، با گزینه‌هایی محدود. برخی مقام‌ها خواهان مصالحه و توافق با ترامپ‌اند، چون معتقدند ایران حتی در تأمین برق خود ناتوان شده و ادامه مقاومت به نفع اسرائیل تمام می‌شود و می‌تواند دولت را در برابر فشارهای داخلی در هم بشکند.
اما دیگران طرفدار رویارویی‌اند، چون باور دارند نمی‌توان با ترامپ کنار آمد — همان کسی که از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خارج شد و در میانه مذاکرات جدید، برای کمک به اسرائیل، ایران را بمباران کرد.
به گفته واعظ، هر دو جناح در ایران معتقدند دور جدیدی از تقابل با اسرائیل اجتناب‌ناپذیر است: «بنابراین کشور در حال دوچندان کردن آمادگی خود برای دور بعدی است و می‌خواهد از دل آن، توازن جدیدی پدید آورد که احساس ضعف ایران را از بین ببرد.»
رافائل گروسی، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هفته گذشته به فایننشال‌تایمز گفت این سازمان باور دارد بخش عمده ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران از جنگ جان سالم به در برده، اما بدون بازرسی، وضعیت آن نامشخص است. او برآورد کرد که ایران حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۶۰ درصد دارد، که نزدیک به سطح مورد نیاز برای سلاح است.
در حال حاضر، کشورهای عرب منطقه تمرکز خود را بر جنگ غزه گذاشته‌اند. به گفته واعظ، در حالی که ایران هسته‌ای همچنان مایه نگرانی است، سعودی‌ها با پیمان دفاع متقابل با پاکستان (امضا شده در سپتامبر) به دنبال تقویت امنیت خود هستند و نیز امید دارند تضمین‌های امنیتی مشابه قطر از آمریکا بگیرند؛ تضمین‌هایی که پس از حمله اسرائیل به رهبران حماس در دوحه، خشم ترامپ را برانگیخت.
به گفته وکیلی، در مواضع منطقه‌ای ظرافت‌هایی وجود دارد: برداشت از ضعف ایران، فرصتی پدید آورده تا تهران را وادار به کاهش رسمی حمایت از نیروهای نیابتی‌اش کنند. او گفت کشورهای خلیج فارس به آینده بلندمدت می‌اندیشند. «اکنون پنجره‌ای برای مصالحه‌های بیشتر با ایرانِ ضعیف‌تر و منزوی‌تر باز شده است، اما نگرانی از این وجود دارد که در دور بعدی جنگ ایران و اسرائیل، ایران خویشتنداری کمتری نشان دهد.»
